بدون بازسازی جامعه، نمی‌توان اقتصاد را ساخت

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایکنا از خراسان، حجت‌الاسلام غلامرضا صدیق اورعی در میزگرد «چرا فساد در ایران شکل می‌گیرد» اظهار کرد: همبستگی ضعیف جامعه و فردگرا بودن افراد تنها عامل فساد نیست بلکه آن را تشدید می‌کند.

وی افزود: هرچه افراد بیشتر به منفعت فردی فکر کنند، بیشتر آماده هستند کارهایی انجام دهند که مستقل از اثر سوئی که برای دیگران دارد، خود افراد از آن منتفع شوند اما جوامع عادی‌تر با همبستگی‌های نرمال نیز دچار فساد می‌شوند. ریشه فساد در این امر است که میزانی از کج‌روی در جوامع، عادی بوده و جامعه‌پذیری و کنترل اجتماعی کامل، کمتر اتفاق می‌افتد. 

حجت الاسلام صدیق اورعی بیان کرد: اگر همه افراد هنجارها را درونی کرده و جامعه مراقبت کاملی از رعایت هنجارها داشته باشند و اگر جامعه‌پذیری و کنترل اجتماعی صددرصد باشد، کج‌روی رخ نمی‌دهد. کج‌روی در همه جا دیده می‌شود و تفاوت تنها در میزان کج‌روی است. این تفاوت در میزان، به تفاوت در میزان جامعه‌پذیری و کنترل و اینکه نظم اجتماعی چه میزان خوب طراحی شده و انسجام چقدر است، بستگی دارد؛ تفاوت در درجه‌هاست. از سوی دیگرممکن است در برخی مواقع ،همرنگی با جامعه به معنی تن دادن به فساد باشد. 

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه فساد شکل‌های مختلفی دارد، عنوان کرد: فساد اداری، اقتصادی است اما در اداره و سازمان رسمی انجام می‌شود. یک بعد این فساد این است که فرد در اداره حس کج‌روی را هم در قالب زمینه‌های اقتصادی که افراد کج‌رو را تحریک می‌کند و هم در قالب دسته‌بندی‌های اجتماعی داشته باشد اما در برخی موارد خود شخص جایگاهی به لحاظ اداری دارد و نماینده آن سیستم و عنصری از آن است اما نقش خود را به گونه‌ای دیگر تفسیر و بیان می‌کند که «من فقط خودم هستم» و «نماینده آن‌ها نیستم».  

وی ادامه داد: اگر بتوان نقش‌ها را به گونه‌ای دیگر تفسیر کرد، افراد زیادی می‌توانند تفسیرهایی داشته باشند که به وسیله آن احساس «شرم درونی» نکنند. همه می‌توانند نقش‌های خود را آنگونه که بوروکراسی تعریف کرده، تعریف کنند یا به شکل دیگری تفسیر کنند؛ پس اگر تفسیر نقش به گونه‌ای صورت گرفت که اختیار، توان، دخالت، نفع و سهم فرد در اولویت باشد، بر همین اساس آن فرد از قدرت اداری خود یک فایده شخصی می برد که در قانون پیش‌بینی نشده است. این همان تعریف «فساد اداری» است که طبق آن هر فرد از قدرت خود به نفع شخصی استفاده می‌کند. 

جامعه بودن باید بار دیگر تعریف شود 
وی با اشاره به اینکه جامعه دارای افراد و ساختارهاست، تصریح کرد: ساختارها در مجموع یعنی قاعده‌هایی که از قبل وجود داشته که این قاعده‌ها را باید حتما رعایت کرد. ممکن است عده‌ای در الزام این قواعد تشکیک کنند. اگر کم کم قاعده در حد عادت‌های از قبل مانده، باشد، دیگر آن‌ ها آنچنان مهم دانسته نخواهد شد.

جامعه بودن ایران به حداقل رسیده است
حجت الاسلام صدیق اورعی اضافه کرد: از طرف دیگر ممکن است که افراد فرمولی برای رسیدن به توافق‌های جدید و قاعده‌های تازه را نداشته باشند؛ یعنی فرد برای جامعه بودن و شدن در حال تلاش است. در حقیقت افراد و سرزمین وجود دارد و دیده می شود اما ساختار دیده نمی‌شود اصطلاحا در حال ذوب و تمام شدن است. جامعه ایران چنین وضعی دارد. یعنی جامعه بودنش به حداقل رسیده؛ بنابراین در این جامعه همه به میزان قابل توجهی سرگردان و فردگرا هستند. 

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: زمانی که جامعه تبدیل به جماعت می‌شود، افراد و سرزمین می‌ماند و همه نزدیک هم هستند اما ساختارهای اجتماعی بسیار حداقلی است. ایران چنین فضایی دارد و در این فضا هر فردی که صدای بلندتری داشته باشد و بهتر دعوت کند، همه به آن سمت می‌روند. این توافق نیست بلکه «موج هیجانی رفتار جمعی» است. 

حجت الاسلام صدیق اورعی بیان کرد: جامعه‌ای که مرام خاصی ندارد، حتی اگر حکومت آن هم مرام خاصی داشته باشد، الزاما مردم این مرام حکومت را مرام خود نمی‌دانند. به همین جهت است که باید دوباره جامعه را درست کرد. اقتصاد نیز بخشی از جامعه است. اینکه جامعه را نسازیم اما تصور کنیم که می‌توانیم اقتصاد را بسازیم، امر صحیحی نیست. البته می‌توان جامعه را از بعد اقتصادی آن ساخت اما باید از نو و با هم «دوباره ساختن» صورت گیرد. 

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با طرح این گزاره که باید برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور، دولت و مجلس کاری کنند، تصریح کرد: دولت و مجلس باید کاری انجام دهند اما سوال اینجاست؛ چه کاری را می‌توانند انجام دهند؟ اگر تمام اختیارات اقتصاد هم دست آن ها باشد، چه کاری می توانند انجام دهند؟ در نهایت برخی امور ممنوع و برخی امور را مجاز اعلام  می کنند اما سوال این است که میزان فرمان پذیری چقدر خواهد بود؟

مردم پول خود را پول نمی‌دانند 
وی با اشاره به اینکه مردم سرمایه خویش را دربازار ارز یا طلا هزینه می کنند، تصریح کرد: این وضعیت تنها یک امر اقتصادی نیست بلکه جنبه اجتماعی مهمی نیز دارد که بیشتر وابسته به مردم است. در این وضعیت افراد دارای نقدینگی، پول خود را از بانک بیرون آوردند و آن را به طرف ارز، طلا و مسکن برده اند. در واقع اینکه مردم به طلا، به چشم کالایی که ارزش جهانی دارد و محفوظ می‌ماند، نگاه می کنند، حایز یک معنای اجتماعی است. 

فساد اقتصادی، کجروی اقتصادی همراه با نفوذ سیاسی است
در ادامه این میزگرد دکتر حامد بخشی، عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی، در خصوص مظاهر مفاسد اقتصادی حاکم بر جامعه اظهار کرد: در ابتدا بایستی تعریفی از فساد اقتصادی کرد و پس از آن به زمینه‌هایی که موجب فساد در جامعه شده است، اشاره داشت. در این زمینه یک مبحثی تحت عنوان «کج‌روی اقتصادی» وجود دارد؛ در واقع کج‌روی اقتصادی به هرگونه اقدامی تلقی می‌شود که از روش‌های نامشروع به کسب ثروت منجر گردد.

وی ادامه داد: در واقع افراد به دو روش می‌توانند به ثروت دست یابند؛ اولین راه، استفاده از راه‌های مشروع کسب ثروت و دومین راه، مسیر‌های نامشروع است.

عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: اما به تمام کج‌روی‌های اقتصادی فساد اقتصادی گفته نمی‌شود؛ در واقع زمانی فساد اقتصادی شکل می‌گیرد که این کج‌روی اقتصادی همراه با نفوذ سیاسی همراه شود؛ یعنی فردی در اقدام به کج‌روی اقتصادی، با استفاده از نفوذ سیاسی که داشته، فسادی را مرتکب می‌شود و چون خود آن فرد دارای نفوذ سیاسی است، نظام سیاسی فاقد توان لازم برای تعقیق و مجازات او است. بنابراین توقع می‌رود، فساد اقتصادی توسط افرادی انجام شود که در بدنه قدرت نفوذ قرار دارند.

«درِ باز» یکی از عوامل بروز فساد اقتصادی
بخشی در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه چه زمانی در یک جامعه فساد اقتصادی روی می‌دهد؟ عنوان کرد: بر اساس این تعریف از فساد، چند ویژگی باید در یک جامعه وجود داشته باشد تا فساد اقتصادی در آن شکل گیرد؛ نخستین ویژگی «درِ باز» است. درِ باز اشاره به حالتی دارد که به دلیل فقدان نظم و انضباط ساختاری در نظام اقتصادی، حفره‌های بسیاری در آن وجود دارد که افراد کجرو می توانند از طریق آن به درون نظام اقتصادی رخنه کنند. در اینجا، راه حل اینکه در جامعه فساد اقتصادی وجود نداشته باشد، مجازات نیست بلکه برای نیل به این هدف بایستی درها و حفره های اختلال در نظام اقتصادی را مسدود کرد. یعنی با تقویت تشکیلات و انضباط اقتصادی، امکان سوء استفاده را حتی الامکان کاهش داد.

عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با اشاره به سیستم اقتصادی ایران خاطرنشان کرد: سیستم اقتصادی ما پر از حفره است و افراد خبره این حفره‌ها را می‌شناسند. یک دسته از این افراد خبره، «بوروکرات»ها هستند که سال ها در نظام دولتی  کار کرده و با چمّ و خم سیستم آشنا هستند. دومین دسته از افراد خبره که به این حفره‌ها آشنایی دارند، فعالان اقتصادی هستند. این دسته نیز به جهت اینکه سال‌ها در این حوزه فعالیت داشته اند، می‌دانند که دقیقا چه بخش هایی از سیستم حفره و خلل دارد. در نتیجه فقدان نظام اقتصادی منظم، خواه ناخواه همیشه کج‌روی های اقتصادی شکل می گیرد.

ثروت بسیار عاملی دیگر از بروز فساد
وی با اشاره به اینکه دومین ویژگی که منجر به بروز فساد اقتصادی در یک جامعه می‌شود، ثروت است، بیان کرد: در جوامعی که معمولا کوچک هستند و ثروتی نیز در درون آن وجود ندارد، احتمال بروز فساد بسیار کم است. زمانی که ما با افزایش درآمدهای نفتی مازاد بر مصرف کشور مواجه می‌شویم، امکان بروز فسادهای اقتصادی در جامعه بیشتر خواهد شد. در تاریخ معاصر کشور طی دو دوره فساد اقتصادی قابل توجهی رخ داد که اتفاقا هر دوی آن مصادف با افزایش ناگهانی قیمت نفت بود؛ اولین مورد در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ و دومین مورد در سال های ۸۴ تا ۸۸ بوده است.

هنجارهای اجتماعی دلیلی بر بروز فساد
بخشی با اشاره به اینکه سومین علت بروز مفسده اقتصادی، ناهنجاری اجتماعی است، تصریح کرد: زمانی که افراد هنجارهای اجتماعی خود را از دست می‌دهند و دیگر هدایت‌کننده‌های اخلاقی در آنان فعال نمی‌شود. افراد مستعد این هستند تا اقدام به اعمالی کنند که به لحاظ ارزشی در آن جامعه ناپسند بشمار می‌رود. احتمال اینکه یک فرد اقدام به ناهنجاری اجتماعی کند، کم است اما اگر چندین فرد، همانند هم، گرد هم ‌آیند و یک اجتماع کوچک تشکیل ‌دهند، کجروی شانس بیشتری برای بروز و ظهور خواهد داشت. بسیاری از کج‌روی‌های اجتماعی به صورت گروهی در «باند»ها صورت می‌گیرد چراکه در این باندها جامعه کوچکی شکل می گیرد که دارای هنجارهای اخلاقی مخصوص به خود است. به طور کلی هنگامی که فساد در هنجارهای اجتماعی یک گروه یا سنخ اجتماعی رایج ‌شود، فردی که در آن طبقه اجتماعی زیست می کند، گمان ‌دارد اگر کج روی نکند، بازی را باخته و مغبون شده است. در نتیجه او هم اقدام به کجروی می کند.

فقدان شفافیت اقتصادی، فساد را به همراه دارد
عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با اشاره به اینکه پنجمین علت بروز فساد در یک جامعه، فقدان شفافیت اقتصادی است، خاطرنشان کرد: اصطلاحان «آب گل آلود» یا فقدان شفافیت در یک نظام اقتصادی افراد را از اینکه در صورت تخطی مورد مجازات قرار گیرند، تا حد زیادی ایمن می‌کند و یا احتمال مجازات را کاهش می‌دهد. بنابراین افراد احساس می‌کنند به دلیل هرج و مرج موجود در نظام اقتصادی، می‌توانند فسادی را انجام دهند بدون اینکه دیگران متوجه شوند یا مورد مجازات قرار گیرند.

وی ادامه داد:عامل دیگری که موجب فساد اقتصادی در جامعه می شود، در هم تنیدن سیاست و اقتصاد است. زمانی که زمامداران قدرت خود درگیر فعالیت اقتصادی می شوند، توانایی خود در مجازات کجروان اقتصادی را از دست می دهند، چون ممکن است منافع اقتصادی خود را از دست بدهند. 

بخشی افزود: این علل چندگانه، هر کدام به تنهایی یا با انسجام و ارتباط با یکدیگر، می‌تواند فساد اقتصادی را رقم بزند. در جامعه نیز همیشه با افراد معمولی سروکار داریم و صرف کنترل درونی، آن ها را هدایت نمی‌کند و بازدارنده از کج‌روی نیست. کنترل درونی و بیرونی به همراه نظام شفاف باعث می‌شود که افراد از کجروی اقتصادی باز داشته شوند.

بدگمانی در ذهن مردم فساد را پر رنگ تر می‌کند
عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: اینکه در جامعه ای فساد اقتصادی داشته باشد با اینکه ذهنیت مردم از جامعه این باشد که در آن فساد اقتصادی رایج شده دو امر مجزا است. ممکن است در جامعه ای فساد وجود داشته باشد، اما در آگاهی های مردم وارد نشده باشد. یعنی مردم به آن آگاه نباشند و بر این پندار باشند که دولت و حاکمیت موجود دولت و حاکمیتی بدون مفسده ای است. حالت دیگر این است که مردم به فساد آگاه هستند و ذهنیت آن در مردم وجود دارد؛ فارغ از اینکه واقعا در جامعه فسادی وجود داشته باشد یا نباشد.

وی بیان کرد: پارادایم تعریف اجتماعی در جامعه شناسی معتقد است که مردم بر اساس ذهنیتی که دارند، عمل می‌کنند نه بر اساس آنچه که در واقعیت وجود دارد. امروز با رواج شبکه‌های اجتماعی و نارضایتی‌هایی که از سایر مسائل وجود داشته، مردم در بدگمانی به حاکمیت مستعد می شوند؛ در واقع ذهنیت مردم نسبت به وجود فساد در کشور بسیار پر رنگ است.

بخشی در خصوص آثار شکل گیری این ذهنیت در مردم گفت: چنین ذهنیتی آثار مختلفی دارد؛ به عنوان نمونه شکاف تاریخی دولت و ملت را دامن می‌زند. اگر مردم جامعه منافع خود را در حاکمیت نبینند و به هر میزانی، آن را کاملا مستقل از حاکمیت بدانند، نهایتا افراد نفع فردی خود را دنبال خواهند کرد. 

فساد، فساد را تشدید می‌کند
بخشی با تاکید بر اینکه مساله بعدی، شیوع بیشتر فساد در جامعه است، خاطرنشان کرد: فساد یا کج‌روی زمانی که شیوع می‌یابد، خود را تشدید می‌کند و تبدیل به هنجار ثانویه می‌شود. زمانی که تمام اطرافیان فردی فسادی را انجام می‌دهند، آن اقدام تبدیل به هنجار و ارزش می‌شود. 

وی اضافه کرد: موقعیت اجتماعی و فشار هنجاری، فرد را وادار می‌کند تا مانند سایر افراد شود. در واقع اینطور نیست که فرد صرفا برای نفع شخصی خود به تن به این کج‌روی‌ها دهد. فشار اجتماعی و اطرافیان فرد را وادار به انجام فساد می‌کند. حال اگر در چنین جامعه ای یک فرد در راس موقعیت اداری قرار گیرد، برای آنکه بخواهد آن موقعیت را حفظ کند، بایستی هم رنگ جماعت شود، در غیر این صورت کنار گذاشته خواهد شد و اصطلاحا «وصله نچسب»ی است که در برابر اقدامات وی موانعی ایجاد می شود.

بخشی افزود: در واقع، نظام سیاسی و اقتصادی به مثابه یک اکوسیستم جذب و دفع خودش را دارد. هر عنصری که بتواند در چنین سیستمی کار کند و با آن هماهنگ باشد، جذب می‌شود، در غیر این صورت آن عنصر دفع خواهد شد چراکه به عنوان یک «چوب لای چرخ» بحساب خواهد آمد. زمانی که فساد اقتصادی وارد ذهنیت مردم شود، علاوه بر ابراز تنفر یا حس عدم مشروعیت، فرد وقتی که وارد سیستمی می‌شود، فرصت را مغتنم می‌شمارد تا اصطلاحا «بار خود را ببند». در نهایت در چنین فضایی فساد تشدید می‌شود.

سایه بیرون بر درون، فرصت پرداختن به خویشتن را از ما گرفته است
عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی اظهار کرد: وضعیت جامعه ما همانند فردی است که سرطان گرفته ولی منازعات هر روزه آن فرصت و امکان پرداخت به درون و بیماری خود را از او گرفته است. چنین فردی هیچگاه درمان نخواهد شد. هر وقت هم خواسته ایم به معضلات درونی خود بپردازیم اول به این فکر کرده ایم که مبادا طرح آن موجب آسیب به وجهه جهانی ما در میان سایر کشورها و ملت ها شود. 

وی عنوان کرد: این فضای آبروداری و تنش‌های فراوانی که ما داریم، هیچگاه به ما مجال نمی‌دهد که به مسائل داخلی به طور ریشه ای بپردازیم. 

بخشی خاطرنشان کرد: در دهه‌های اخیر فضای پرتنش حاکم بر جامعه، فرصت پرداختن به خود را از ما گرفته است. حداقل سه دوره از دولت‌های ما تلاش اصلی خود را بر تنش زدایی با جهان گذاشتند که در نهایت هر سه دولت شکست خوردند. مادامی که هدف اصلی خود را بر کاهش تنش در جامعه قرار ندهیم و فرصت سرمایه‌گذاری بر مسائل اجتماعی، اقتصادی و… خود نداشته باشیم، نمی‌توانیم جامعه خود را بسازیم.

فساد در جامعه موجب شکل گیری این باور در مردم می‌شود که برای ثروتمند شدن نیاز به تلاش نیست
در بخش پایانی این نشست دکتر مصطفی سلیمی فر، عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد، گفت: در حوزه اقتصاد برخی دیدگاه‌ها وجود دارد که عنوان می‌کند فساد موجب رشد اقتصادی به خصوص در کشورهای در حال توسعه می‌شود. به نظر من فساد اثر سوء جدی دارد. زمانی که در یک جامعه فساد رواج پید کند، این باور در مردم ایجاد می‌شود که برای ثروتمند شدن نیاز به کار و تلاش نیست و فقط باید روابط غیررسمی را شناسایی و آن را گسترش داد و به جز کار و تلاش راه‌های دیگری برای اخذ ثروت وجود دارد. این بزرگترین ضربه ای است که می توان به اقتصاد یک کشور وارد کرد.

وی ادامه داد: فساد یک نوع عمل مجرمانه است و این عمل هر نوع فعلی است که خلاف قانون باشد. اینکه چرا در جامعه فساد وجود دارد، موضوع تازه‌ای نیست که مخصوص امروز باشد. در واقع از زمانی که بشر زندگی اجتماعی را آموخته، فساد هم شکل گرفته است. هر چه جوامع پیچیده‌تر شوند، فساد نیز بیشتر نمود پیدا می کند.

سلیمی فر با بیان اینکه فساد، نتیجه تمرکز قدرت است، ادامه داد: هرجا که قدرت در آن تجمیع شود، فساد نیز بروز پیدا می‌کند. این قدرت می‌تواند به اسکال اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و… رخ دهد.

عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه قدرت نباید در یک جامعه متمرکز شود، افزود: از منظر اقتصادی فساد نتیجه قدرت اقتصادی دولت است. هرچه اقتصاد به سمت دولتی شدن پیش برود، امکان بروز فساد در آن افزایش پیدا می کند. همچنین در کشورهایی که منابع زیرزمینی مانند گاز، نفت و… وجود دارد، فساد نیز دیده می‌شود. یکی از دلایل عمده آن هم این بوده که قدرت در آنجا تمرکز پیدا کرده است.

وی خاطرنشان کرد: نکته‌ای دیگر که منجر به بروز فساد می‌شود، محدودیت‌هایی است که در جامعه ایجاد می‌گردد. در واقع در فعالیت‌های اقتصادی محدویت‌هایی که ایجاد می‌شود، زمینه بروز فساد را ایجاد می‌کند. به عنوان نمونه در فروردین ماه سال جاری بانک مرکزی سیاست‌هایی را اعلام کرد که بر مبنای آن محدودیت ‍‌هایی برای مردم، صرافان، فعالان اقتصادی و بازار به وجود آمد. در این اثنا عده‌ای وجود داشتند که سعی ‌کردند مقررات را دور بزنند.

سلیمی‌فر بیان کرد: اگر ورود برخی کالاها را ممنوع کنیم و مانع صادرات آن‌ شویم نیز در ایجاد فساد بی‌تاثیر نیست. چرا در کشور ما حجم قاچاق زیاد است؟ این امر به محدویت‌های اعلام شده از سوی دولت برای صادرات و واردات باز می گردد. پرداخت یارانه نیز زمینه بروز فساد را فراهم می‌کند؛ همچنین نرخ‌های چندگانه‌ای که در بخش ارز وجود دارد نیز در فساد بی‌تاثیر نیست.

عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: علاوه بر این موارد پایین بودن دستمزد کارکنان در بخش‌های دولتی نیز فسادزاست زیرا این دستمزد کفاف زندگی افراد را نمی‌دهد و فرد به ناچار به این فکر می‌افتد که به مسیرهای غیرقانونی مانند رشوه روی بیاورد.

سلیمی‌فر گفت: شفاف نبودن قوانین هم عامل دیگری در بروز فساد است و افراد باهوش از این خلا استفاده می‌کنند. در حال حاضر بسیاری از اختلاس‌هایی که صورت می‌گیرد، از همین امر نشات می‌گیرد.

وی با بیان اینکه غیررقابتی بودن فعالیت‌های اقتصادی نیز باعث فساد می‌شود، اظهار کرد: همچنین حریص بودن انسان نیز در این امر تاثیرگذار است. اگر انسان حرص خود را کنترل نکند، به دامن فساد گیر می‌افتد.

منابع محور بودن اقتصاد یکی از دلایل شکننده بودن اقتصاد ایران است
عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه منابع محور بودن اقتصاد یکی از دلایل شکننده بودن اقتصاد ایران است، عنوان کرد: یعنی سهم نفت و درآمد حاصل از آن در اقتصاد ما بالاست. همچنین یکی از اشکالات درآمد نفتی این است که نه مقدار تقاضای آن در اختیار ماست و نه قیمت آن چون قیمت‌ها و مقدار فروش، هر دو نوسان دارد و تحت تاثیر معادلات اقتصادی جهانی است.

سلیمی‌فر ادامه داد: در سال‌هایی ما شاهد این بودیم که قیمت هر بشکه نفت تا ۱۲۰ دلار بالا می رفت. سال هایی هم بود که این رقم به ۷ دلار می رسید. این نوسانات قیمت در یک اقتصادی که بر اساس درآمدهای نفتی شکل گرفته، تاثیر خود را می گذارد.

وی افزود: زمانی که درآمدهای نفتی ما کاهش پیدا می‌کند، سایر بخش‌ها از جمله صنعت نیز از آن متاثر خواهد شد. همچنین این امر بر درآمدهای مالیاتی دولت نیز اثرگذار است زیرا زمانی که نفت نباشد، صنعت نیز عملکرد خوبی را نشان نمی‌دهد؛ در نیتجه دولت در اخذ مالیات نیز دچار مشکل می‌شود.

طی ۶۰ سال گذشته یک برنامه مدون اقتصادی به معنی واقعی کلمه نداشته‌ایم
عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه طی ۶۰ سال گذشته یک برنامه مدون اقتصادی به معنی واقعی کلمه نداشته‌ایم، خاطرنشان کرد: تکلیف ما در بسیاری از حوزه‌ها مشخص نیست و ما نمی‌دانیم که در حال حاضر اقتصاد ما مبتنی بر بازار بوده و یا یک اقتصاد اجتماع‌گرا یا مدلی اسلامی است.

سلیمی‌فر اضافه کرد: اقتصاد ما به شدت دولتی است. درآمدهای نفتی نیز در اختیار دولت بوده زیرا بنگاه‌های بزرگ دولتی مانند ایران خودرو، سایپا، دانشگاه‌های بزرگ و صنایع فولاد و… نیز دولتی هستند. 

وی با اشاره به اثرگذاری تحریم ها بر اقتصاد ایران و همچنین نقش آن در شکل گیری اقتصاد عنوان کرد: بالاخره هر کشوری که از ناحیه قدرت جهانی تحریم شود، این امر در اقتصاد آن تاثیرگذار خواهد بود. ما نباید فکر کنیم که تحریم یک کلمه است. زمانی که تحریم به مرحله اجرا برسد، شرکای عمده تجاری ما نیز مجبور می‌شوند فعالیت‌های خود با ما را قطع یا محدود کنند.

هیچ زمان تلاش نکرده‌ایم توانمندی درونی اقتصادی خود را افزایش دهیم
عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه هیچ زمان تلاش نکرده‌ایم توانمندی درونی اقتصادی خود را افزایش دهیم تا به آن تکیه کنیم، تصریح کرد: در حقیقت همیشه درآمد ارزی زیادی در اختیار ما بوده و هر زمان که به مشکل برمی‌خوردیم، با رفتن به سفرهای خارجی و برطرف کردن نیازهای خود مشکلات را حل کردیم. هیچ زمان به توانمندی‌های خود فکر نکردیم تا آن را ارتقا دهیم. همین عوامل اقتصاد ما را شکننده کرده است.

سلیمی‌فر بیان کرد: در حال حاضر ما یک مدیریت منسجم نداشتهایم که بر اساس یک راهبرد مدون، اقتصاد را پیش بریم. زمانی که یک فرد، دولتی را در دست می‌گیرد، یک برنامه از پیش تعیین شده‌ای را برای خود ترسیم نمی‌کند. به عنوان نمونه در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی یک برنامه مدون در قالب برنامه ۵ ساله به تصویب رسید که وی به آن وفادار بود اما به آن برنامه ۵ ساله‌ای که از دولت قبل به دست وی رسیده بود، وفاداری کمتری داشت. این امر نیز در دولت‌های اصلاحات، مهرورزی و تدبیر و امید نیز مشهود بوده است.

وی گفت: به طور کلی دولت‌ها در ایران هیچگاه یک مدیریت قوی در حوزه اقتصاد اعمال نکرده‌اند زیرا همواره چشم دولت‌ها به انتخابات بوده و زمانی که دولت و نمایندگان مجلس چشم به رای مردم دارند، نوعی رفتار می‌کنند که مردم در دوره بعد نیز به آن‌ها رای بدهند.

عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اثرات روانی ناشی از تحریم بر جامعه اظهار کرد: ما از ابتدای انقلاب با تحریم مواجه بودیم اما تحریم هیچگاه تا سال ۹۰ تا این حد جدی نبود و آن تحریمی که از سال ۹۰ اجرا شد، این بود که فروش نفت و ارتباط بانکی ما را تحت تاثیر خود قرار داد. امروز هم مردم به دلیل اینکه تجربه سال‌های ۹۰ و ۹۱ را دارند، زمانی که از تحریم صحبت می‌شود، فورا می‌پندارند که باز هم آن اتفاقات تکرار خواهد شد.

سلیمی‌فر ادامه داد: دولت باید بیشتر نقش نظارتی را ایفا کند. دلیل آنکه چرا دولت این کار را نمی‌کند این است که منافع آن‌ها در این امر دخیل است. در حقیقت با مرور وضعیت دولت های پیس انقلاب می‌بینیم که به محض اینکه یک بنگاه و یا یک سازمانی سرمایه‌ای را جمع می‌کند و به محض اینکه متمایز می‌شود، باید از شهر خودش به یک مکان بزرگ‌تر نقل مکان کند وگرنه فورا زمین می‌خورد.

سلیمی‌فر با بیان اینکه یکی دیگر از آثار سو جدی فساد این است که فعالیت‌ها را از تولید به سمت غیرتولیدی پیش می‌برد، خاطرنشان کرد: در جامعه ما و در دهه‌های اخیر که فساد نمود بیشتری داشته، همه دنبال این بودند که از مسیرهای دلالی درآمد به دست بیاورند و کمتر کسی حاضر است از مسیر تولید به درآمد برسد و این باور باب شده که از تولید درآمدی حاصل نمی شود.

انتهای پیام