جایگاه «امر به معروف و نهی از منکر» در سیره علوی

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، در فراز هفتم از نامه امام علی(ع) به فرزندش امام حسن‌مجتبی(ع) در نهج‌البلاغه می‎خوانیم که: «امر به معروف کن و خود نیز از اهل آن باش و با دست و زبان، کار زشت را انکار کن و با تلاش خود از کسی که آن‌را انجام می‎دهد، دوری گزین و در راه خدا ـ آن‌گونه که باید ـ جهاد کن و در راه او، از سرزنش ملامت‌گران بیمناک نباش و در دشواری‌ها برای حق ـ هرجا که باشد ـ فرو برو».
این فراز از صحبت امام علی(ع) راه‌کار بلندی است که انسان را در فضایی از سعادت قرار می‎دهد که در ابتدای امر، برکات آن قابل تصور نیست.اگر آثار تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و … امر به معروف را بدانیم می‎فهمیم چگونه این‌کار انسان را به آینده‌ای پاک امیدوار می‎کند و از سوار شدن بر موج‌های سهمگین می‎رهاند؛ البته به شرط این‌که شرایط امر به معروف را رعایت کنیم.
خداوند متعال در آیه ۷۱ سوره توبه در این رابطه فرموده است: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَیُطِیعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ؛ و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهاى پسندیده وا می ‌دارند و از کارهاى ناپسند باز می‌دارند و نماز را بر پا می‎کنند و زکات می‎دهند و از خدا و پیامبرش فرمان می‏برند آنانند که خدا به‌زودى مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است».
این آیه بر رابطه محبت‌آمیز بین آنهایی که به یکدیگر امر به معروف و نهی از منکر می‎کنند، تاکید می‎کند کمااینکه معروف چیزی است که خدا می‎پسندد و باید به آن امر کرد.اگر به معروف امر نکنیم از زندگی‌های غیر معروف که از ارزش‌های الهی فاصله دارند منفعل می‎شویم و برای حفظ خودمان در روابط اجتماعی غلط، دچار کابوسی می‎شویم که همواره اطراف زندگی ما را اشغال می‎کند.همچنان که به ما فرمودند با ترک امر به معروف و نهی از منکر شرورترین افراد جامعه که بر کسی رحم نمی‎کنند بر شما حاکم می‎شوند.آن‌وقت تلاش شما و دعای شما اثر نمی‎کند کمااینکه در جلد ۹۰ بحارالانوار آمده است: «البته باید شما امر به معروف و نهی از منکر کنید وگرنه خداوند اشرار و بدان شما را بر خودتان مسلط و چیره فرماید پس نیکان شما دعا می‎کنند و دعای ایشان مستجاب نشود».
نهی از منکر با دست و زبان
ما باید با انکار اعمال و افکار منکر و زشت، اردوگاه خود را از زشت‌کاران جدا کنیم و روشن نماییم با آنها پیوندی نداریم؛ مثلاً هنگامی‎که عده‌ای به سراغ دنیاطلبی رفته‌اند باید با عمل نشان دهیم که دنیاپرست نیستیم و با زبان هم آن‌را تاکیدکنیم تا فضای فرهنگی به ضرر ما و جامعه مسلمین تمام نشود، به همین جهت حضرت علی(ع) فرموده است: «راه خود را از کسانی‌که با زشتی‌ها و تجملات و دنیاداری‎ها زندگی می‎کنند، جدا کن و در این رابطه جبهه خود را از جبهه آنان متمایز بگردان و برای خود مرز تعیین کن وگرنه اسیر فضاهای باطلی می‎شوی که آنها همواره ایجاد می‎کنند».
جهاد و کوشش کامل در راه خدا
حضرت علی(ع) برای سلامت جامعه و محفوظ ماندن افراد از خطر فرهنگی دشمن، فرموده است: «در راه خدا چنان که باید و شاید تلاش کن و از سرزنش ملامت‌گران هرگز نگران نباش».
معلوم است که برای به صحنه آوردن نیکویی‎هایی که خداوند می‎خواهد اولاً: به تلاشی پیگیر نیاز است.ثانیاً: باید از ملامت اهل منکر نگرانی نداشت و گرنه با اولین حمله از طرف آنها عقب‌نشینی می‎کنید.
قرآن هم در این رابطه در آیه ۷۸ سوره حج به مسلمانان توصیه می‎کند: «وَجَاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاکُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّهَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمینَ مِن قَبْلُ وَفِی هَذَا لِیَکُونَ الرَّسُولُ شَهِیدًا عَلَیْکُمْ وَتَکُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَآتُوا الزَّکَاهَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاکُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِیرُ؛ در راه خدا چنانکه حق جهاد [در راه] اوست جهاد کنید اوست که شما را [براى خود] برگزیده و در دین بر شما سختى قرار نداده است آیین پدرتان ابراهیم [نیز چنین بوده است] او بود که قبلاً شما را مسلمان نامید و در این [قرآن نیز همین مطلب آمده است] تا این پیامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشید پس نماز را برپا دارید و زکات بدهید و به پناه خدا روید او مولاى شماست چه نیکو مولایى و چه نیکو یاورى».
همچنین خدای متعال در آیه ۵۴ سوره مائده درباره صفات مؤمنان می‎فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ مَن یَرْتَدَّ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّهٍ عَلَى الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ یَخَافُونَ لَوْمَهَ لآئِمٍ ذَلِکَ فَضْلُ اللّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛ اى کسانى‌که ایمان آورده ‏اید هر کس از شما از دین خود برگردد به‌زودى خدا گروهى [دیگر] را می‎‏آورد که آنان را دوست می‎‏دارد و آنان [نیز] او را دوست دارند [اینان] با مؤمنان فروتن [و] بر کافران سرفرازند در راه خدا جهاد می‎کنند و از سرزنش هیچ ملامت‌گرى نمی‎ترسند این فضل خداست آن‌را به هر که بخواهد مى‏دهد و خدا گشایشگر داناست».
خداوند متعال همچین در آیه ۶۹ سوره عنکبوت فرموده است: «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛  و کسانى‌که در راه ما کوشیده‏اند به یقین راه‌هاى خود را بر آنان می‌نماییم و در حقیقت ‏خدا با نیکوکاران است».
بنابراین در مسیر حرکت الی‎الله و جهاد در راه خدا نباید از نکوهش، سرزنش‌کنندگان سست و دل‌سرد شد بلکه باید با اراده قوی و صبر و استقامت این راه را ادامه داد.
فرو رفتن در گرداب حق
امام علی(ع) در این فراز از نامه خود به امام حسن‌مجتبی(ع) با این مضمون «برای خدا، خود را به گرداب‌هایی که در این راه پیش می‎آید بیفکن، بگذار هرچه می‎خواهد بشود» می‎خواهد بگوید: در دین‌داری محکم باش و اگر برای دین‌داری هزینه‌ای باید پرداخت کنی، آن‌را پرداخت کن و به وظیفه خود عمل کن و از هیچ چیزی هراسی نداشته باش، که خداوند پاداش عمل تو را خواهد داد.
حق متاعی با ارزش و گران‌بهاست، لذا هرگونه فداکاری در راه تحصیل آن ارزش دارد و تحمل هرگونه شدائد و سختی‎ها به‌جاست از این‌رو پیامبران و اولیای الهی جان خود را در راه حق تقدیم کردند و سختی‎ها را به جان خریدند.