اعتیاد و طلاق در صدر آسیب‌های اجتماعی استان اردبیل

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، یکی از پدیده هایی که به دنبال گسترش زندگی شهری به وجود آمد حاشیه نشینی است، مسئله ای که علاوه بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی زمینه ساز بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی نیز شد.

براساس آمارها ۲۰ میلیون نفر در کشور ساکن مناطق حاشیه ای و بافت فرسوده و سکونت گاه های غیر رسمی هستند که روز به روز نیز در حال افزایش است و این امر ضرورت توجه و کنترل وضعیت حاشیه نشینی و جلوگیری از گسترش بی رویه آن را نشان می دهد.

 18درصد شهروندان اردبیل حاشیه نشین اند

مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل در مصاحبه  با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: حاشیه نشینی در اردبیل به عنوان یک آسیب اجتماعی بوده که می تواند بستر ساز بروز آسیب های اجتماعی مانند اعتیاد، خشونت، طلاق و دیگر آسیب ها باشد.

شفیع شفیعی با اشاره به این که ۱۳ درصد جمعیت استان در مناطق حاشیه شهر ها و سکونت گاه های غیر رسمی ساکن هستند اظهار داشت: ۱۸ درصد جمعیت شهر اردبیل ساکن مناطق حاشیه ای و سکونت گاه های غیر رسمی هستند که این میزان از میانگین کشوری که ۱۳درصد است بالاتر بوده و لزوم برنامه ریزی دقیق و اساسی برای کاهش آسیب های اجتماعی موجود در این مناطق را بیش از پیش آشکار می کند.

وی افزود: بیشترین جمعیت حاشیه نشین استان به ترتیب در شهرهای اردبیل، پارس آباد و مشگین شهر ساکن هستند که برای کاهش آسیب های اجتماعی در این مناطق و بهبود سطح زندگی و ساماندهی این مناطق ستاد باز آفرینی شهری در وزارت راه و شهر سازی تشکیل و اداره کل مسکن و شهر سازی استان به عنوان دبیرخانه این ستاد با کار گروه های ذیل آن وظیفه ساماندهی این مناطق را برعهده دارد.

خشونت و طلاق بیشترین آمار آسیب اجتماعی در اردبیل

مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل با اشاره به این که استان اردبیل در بحث خشونت و نزاع و درگیری رتبه دوم و در بحث طلاق رتبه دهم را در بین استان های کشور دارد افزود: متاسفانه بیشتر پرونده های موجود در محاکم قضایی کیفری مربوط به نزاع و خشونت و در حقوقی طلاق است که هر دو این ها زمینه سایر آسیب ها می تواند باشد .

شفیع شفیعی اعتیاد را اصلی ترین و بزرگ ترین معضل و آسیب مناطق حاشیه ای عنوان کرد و اظهار داشت: میزان گرایش افراد بویژه نوجوانان و جوانان در حاشیه شهر ها به مواد مخدر بیشتر از دیگر نقاط است که باید برای کاهش و یا جلوگیری از این معضل تمامی سازمان ها و ارگان ها وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهند.

وی افزود: متاسفانه در بین مسئولان دستگاه های اجرایی، دانشگاهیان و افراد دخیل در این قضیه در مورد اینکه آسیب اجتماعی چیست و راهکار باید چه باشد و چه پدیده ای را آسیب می شناسیم و چه پدیده ای را خیر ،هنوز اجماع نظر و وحدت رویه ی مشخصی وجود ندارد و این پراکندگی نظر و عدم تفاهم در پیشگیری از آسیب های اجتماعی و راهکار ها، کار را با مشکل مواجه میکند. بنابر این قدم اول برای برنامه ریزی در این ارتباط مستلزم رسیدن به فهم مشترک و ساحت نظر در مورد آسیب ها و مسایل اجتماعی است.

مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل تصریح کرد: خانواده ها، آموزش و پرورش، سازمان های مردم نهاد، رسانه های جمعی به خصوص صدا و سیما و نهادهای اجتماعی و فرهنگی هر کدام به فراخور جایگاه و نقش تعریف شده، وظایف و مسئولیت های مهمی در جهت آگاه سازی کودکان و نوجوانان در ارتباط با آسیب های اجتماعی دارند و این امر بویژه در مناطق حاشیه ای که میزان درگیری خانواده ها با انواع آسیب های اجتماعی بیشتر است از اهمیت بیشتری برخوردار است.

شفیعی بیان داشت: همه این نهادها می توانند با آموزش مهارت ها و رفتارهای فردی و اجتماعی، توسعه ارتباط بیشتر خانواده ها با فرزندان، آگاهی بخشی از طریق تولید برنامه های محتوا محور، افزایش فضای نشاط و سلامت اجتماعی در جامعه و ارائه برنامه ها و خدمات فرهنگی و پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان درکاهش و یا پیشگیری از بروز آسیب های اجتماعی موثر باشند.

آسیب های اجتماعی اختصاص به  حاشیه ها ندارد

مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل گفت: مشکلات مناطق حاشیه ای در واقع مشکل کل شهر است. امروزه آسیب های اجتماعی مانند طلاق هم در مناطق مرفه نشین و مرکزی و هم در مناطق حاشیه ای وجود دارد و نمی توان گفت در مناطق حاشیه شهر بیش از سایر نقاط است و این تفسیر درستی نیست که حاشیه شهر را دارای آسیب های اجتماعی بیشتری نسبت به سایر نقاط بدانیم بلکه برای قضاوت در این مورد نیاز به انجام مطالعات علمی از سوی مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی داریم.

شفیعی با اشاره به این مهم که میزان استقبال از برنامه های فرهنگی و اجتماعی در بین خانواده ها به دلیل مشغله های کاری خصوصا خانواده های حاشیه نشین به دلیل فقر اقتصادی کمتر است اظهار داشت: خانواده ها باید ارتباط بیشتری با فرزندان خود داشته باشند و سعی کنند اوقات فراغت خود را همراه با آن ها در برنامه های فرهنگی از قبیل سینما رفتن، بازدید از نمایشگاه ها و گالری های مختلف هنری و فضاهای ورزشی و تفریحی بگذرانند البته در این ارتباط توسعه ساختارها و امکانات از سوی نهادهای متولی شهر نیز لازم است.

وی به زمان بر بودن ساماندهی تمامی محلات حاشیه ای شهر نیز اشاره کرده و اظهار داشت : برای توانمند سازی و ساماندهی مناطق حاشیه ای شهر برنامه همه جانبه و همکاری تمام ارگان ها و دستگاه های مسئول نیاز است که به دلیل پراکندگی محلات و محدودیت های بودجه ای این کار روند کندی را طی می کند. در عین حال در اردبیل ۵ محله، در پارس آباد دو محله و در مشگین شهر ۱۳ محله بعنوان محلات هدف برای ساماندهی در مرحله اول در نظر گرفته شده اند که پروژه ها و طرح هایی در حوزه احداث خدمات رو بنایی(احداث سرای محله، مدرسه، کلانتری و …)، ساماندهی محیط و فضای شهری، تامین خدمات زیربنایی(آب شرب، فاضلاب و تامین برق)، ارتقای توانمند سازی اجتماعی و اقتصادی و آموزش و توسعه کسب و کارهای خرد در دست اجرا می باشد.

فعالیت گروه های همیار سلامت روانی_اجتماعی در محله های حاشیه شهر

مدیر کل بهزیستی استان اردبیل در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: اعتیاد، بیکاری، خرید و فروش مواد مخدر، بوجود آمدن شغل های کاذب، طلاق، کودکان خیابانی، دعواها و نزاع های خیابانی و… شایع ترین آسیب های مناطق حاشیه ای شهر است.

بهزاد ستاری پیشگیری از بروز آسیب های اجتماعی بویژه در محلات حاشیه ای شهر را یکی از وظایف این سازمان برشمرد و اظهار داشت: بهزیستی استان اردبیل برای ارتقای سطح آگاهی و بینش اجتماعی خانواده های حاشیه نشین، پایگاه های خدمات اجتماعی و مراکز سلامت روان محلی را در محله های حاشیه شهر با هدف توانمند سازی ساکنین و کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی این مناطق ایجاد کرده است.

وی شناسایی مسائل و مشکلات گروه های هدف، ارتقا سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی، آگاه سازی گروه های هدف در جهت شناخت نیازها و مشکلات و تلاش در جهت رفع آن ها و دسترسی برابر به خدمات اجتماعی را از دیگر اهداف ایجاد این پایگاه ها عنوان کرد.

مدیر کل بهزیستی استان اردبیل از فعالیت سه گروه همیار سلامت روانی _ اجتماعی در این پایگاه ها نیز خبر داد و افزود: طرح مشارکت اجتماعی دانش آموز (ماد) با همکاری و همیاری بهزیستی و آموزش و پرورش در محله گلمغان اردبیل با هدف شناسایی آسیب های اجتماعی و نحوه پیشگیری از آن در حال اجرا است.

ستاری از طلاق را زمینه ساز دیگر آسیب های اجتماعی خواند و تصریح کرد: طلاق به عنوان یک آسیب اجتماعی بزرگ می تواند آسیب هایی چون افزایش تعداد کودکان کار، افسردگی، بزهکاری کودکان حاصل از طلاق و بسیاری از معضلات را باعث شود.

وی شناخت زوجین از همدیگر قبل از ازدواج را بسیار مهم دانست و اظهار داشت: برای این منظور حدود یک ماه است که در ۱۶ مرکز بهداشت استان کلاس های آموزش حین ازدواج برای زوجینی که برای آزمایش به مراکز بهداشت مراجعه می کنند دایر شده و این افراد ملزم به گذراندن دوره ۴ ساعته این کلاس ها هستند و در صورت تمایل می توانند آموزش ها را ادامه دهند.

مدیر کل بهزیستی افزود: مراکز مشاوره پیش از ازدواج بهزیستی در سطح استان و همچنین تلفن ۱۴۸۰ این سازمان با داشتن مشاوران و کارشناسان زبده و کارآمد در طول روز آماده ارائه مشاوره به مراجعان و متقاضیان در حوزه های مختلف خانواده،تربیت کودکان، مشاوره های پیش از ازدواج و دیگر زمینه ها است.

ضرورت توانمند سازی ساکنان مناطق حاشیه ای شهر

معاون توسعه و پیشگیری اداره کل بهزیستی استان نیز در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل با بیان این مطلب که حاشیه نشینی یک “واقعیت” بوده و باید برای تدابیر منطقی در این خصوص اتخاذ شود گفت: ساکنان این مناطق نباید به صرف حاشیه نشین بودن از حداقل امکانات رفاهی و اجتماعی محروم شوند که در این صورت پیامدهای منفی برای جامعه به دنبال خواهد داشت.

طاهره رزاق‌پور تصریح کرد: در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور بر شناسایی این مناطق و انجام مداخلات اجتماعی تاکید شده و سازمان بهزیستی نیز بر اساس همین قانون و وظایف قانونی خود، کلیات برنامه توانمند سازی اجتماع محور در سکونت گاه های غیر رسمی را با هدف شناسایی این مناطق و  انجام مداخلات اجتماعی با تاکید بر آسیب های اجتماعی تدوین کرده است.

وی ادامه داد: از آنجایی که مردم این مناطق مشکلات و نیازهای دیگری نیز دارند دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی این برنامه را تدوین کرده است تا بتواند خدمات این سازمان را در این مناطق با نظم و انسجام بیشتری ارائه دهد.

معاون توسعه و پیشگیری اداره کل بهزیستی استان اردبیل اظهار داشت: مراکز مداخله در بحران های فردی، خانوادگی و اجتماعی از طریق کارشناسان و نیروهای تخصصی خود در جهت کاهش میزان آسیب های اجتماعی فعالیت میکنند و با شناسایی افراد در معرض آسیب و مداخله در شرایط بحرانی آنها، آسیب پریشان را کاهش می دهند.

رزاق پور پراکندگی افراد در معرض آسیب ها و معضلات اجتماعی در شهر ها و روستاها را از عوامل محدودیت تعداد مراکز مداخله در بحران برشمرده و بیان داشت: با توجه به اینکه تعداد کثیری از گروه هدف سازمان در سکونت گاههای غیر رسمی و حاشیه شهر ها که آسیب پذیری بالایی دارند؛ ساکنند، ضروریست که خدمات تخصصی سازمان به طور خاص و با توجه ویژه ای از طریق پایگاه های خدمات اجتماعی در این مناطق به صورت محلی و مبتنی بر جامعه ارائه گردد.

وی افزود: مواردیکه نیاز به ارجاع و مداخله های بیشتر دارد به سایر واحدهای سازمان یا سایر نهادها ارجاع می شود. بنابراین نقش پایگاه های خدمات اجتماعی، شناسایی، آگاه سازی عمومی، معرفی خدمات سازمان و مداخله در موارد ضروری می باشد.

حاشیه نشینی حاصل فقر اقتصادی و نابرابری اجتماعی است

برخی از محققان و کارشناسان زرق و برق و رفاه موجود در شهرها و جذب مردم از روستاها و شهر های کوچک به سمت شهر ها و در نتیجه ایجاد حاشیه نشینی می دانند اما برخی معتقدند که سکونت گاه های غیر رسمی در فقدان آموزش و فرهنگ شکل گرفته و آسیب های اجتماعی را رقم می زند.

داوودزاده کارشناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی معتقد است که پدیده حاشیه نشینی از فقر اقتصادی و نابرابری های اجتماعی موجود در روستاها و شهرهای کوچک ناشی شده و مهاجرت این افراد به اطراف شهرها را سبب می شود.

این کارشناس مسائل اجتماعی می گوید: وجود نابرابری، ساختار نامناسب شغلی، نبود تسهیلات خدماتی و بهداشتی، مسکن نامناسب، پایین بودن سرمایه فرهنگی از معضل های مناطق حاشیه نشین به شمار می رود که آن را به بستری برای پیدایش و اشاعه آسیب های اجتماعی تبدیل کرده است.

وی به وجود نوعی دوگانگی فرهنگی در میان مردم حاشیه نشین اشاره کرده و بیان می دارد: افراد در مناطق حاشیه نشین به دلیل اینکه از شهر های کوچک و روستاهای مختلف به این مناطق مهاجرت کرده و ساکن شده اند دچار نوعی تناقض فرهنگی و اجتماعی هستند.

وی می افزاید: این افراد از یک طرف به دلیل اینکه پرورش یافته و بزرگ شده فرهنگ بومی و محلی خود هستند و از سوی دیگر با فرهنگ شهری آشنایی ندارند طبیعتا در نحوه زندگی و رفتارهای اجتماعی با مشکل مواجه می شوند که این خود باعث بروز درگیری و نزاع نیز می شود.

داوود زاده فقر اقتصادی را بزرگترین مشکل خانواده های حاشیه نشین عنوان کرده و می گوید: ساکنان محلات حاشیه ای به دلیل پائین بودن سطح تحصیلاتشان شغل مناسبی ندارند و برای کسب درآمد به انواع اقسام کارها دست می زنند و به دلیل نیاز مالی به راحتی در دام قاچاقچیان کالا و مواد مخدر گرفتار می شوند که این امر به نوبه خود تبعات و مشکلات زیادی بر دوش دولت و جامعه تحمیل می کنند.

اقدامات “شعاری” در مبارزه با حاشیه نشینی

کارشناس و پژوهشگر اجتماعی اقدامات اخیر مسئولان در مبارزه با حاشیه نشینی و آسیب های اجتماعی موجود در این مناطق را شعاری دانست و اظهار داشت: متاسفانه دستگاه ها و ادارات مرتبط با این امر اقدامی جدی در مقابله با این معضل خطرناک انجام نداده اند و همچنان شاهد روند مهاجرت از روستاها و شهرهای دیگر به شهر و تشدید حاشیه نشینی هستیم.

داوود زاده اظهار داشت: هر چهار سال یکبار فردی که برای مجلس یا شورای شهر کاندید شده است در این محله ها حضور می یابند و وعده هایی می دهند که بیشتر جنبه شعاری دارد تا عملی و در حیطه وظایف یک نماینده نیست و جالب اینجاست که بیشترین رای را تیز از این مناطق کسب می کنند اما بعد از انتخاب شدن، دوباره این مردم می مانند و هزاران مشکل و دردشان.

وی احساس مسئولیت بیشتر از جانب مسئولان نسبت به این افراد را در حل مشکلات و کاهش آسیب های اجتماعی جوامع حاشیه نشین بسیار مهم و سازنده بیان کرد و افزود: اگرچه این افراد به صورت غیر رسمی و غیرقانونی در حاشیه شهرها ساکن شده اند اما باید توجه داشت که نبود شغل در روستاها و شهرهای کوچک و کمبود یا نبود امکانات رفاهی سبب مهاجرت این افراد به شهر ها شده و مسئولان و دولتمردان با اتخاذ سیاست هایی می توانند از رشد حاشیه نشینی و به دنبال آن آسیب های اجتماعی جلوگیری کنند.

حاشیه نشینی چه به عنوان پدیده ای که از فقر ایجاد می شود و چه از زندگی فریبنده شهری، در روزگار فعلی به عنوان مشکل و مساله بزرگ مسئولان شهر و حتی خود ساکنان این مناطق تبدیل شده است.

پدیده ای که با ایجاد کارگاهها و همایش ها و حرف زدن ها حل نخواهد شد و عزم جدی مسئولان و ارگان ها و نهادهای دخیل در این امر را طلب می کند و برای درمان این آسیب و جلوگیری از تشدید آن باید کارهای فرهنگی، بهداشتی، تربیتی و نظارتی در حاشیه شهرها صورت گیرد چه بسا که بسیاری از مواقع جرائم و معضلات موجود در حاشیه شهرها به مناطق مرکزی شهر نیز تسری می یابد و مشکل را دوچندان می کند.

بخواهیم یا نخواهیم این معضل و پدیده وجود دارد و این مسئولان هستند که با اشتغالزایی در روستاها و فراهم آوردن سطحی از امکانات در حد زندگی شهری برای آنها و کاهش مشکلات شهرهای کوچک و تسهیل زندگی در این مناطق می توانند از مهاجرت و تشدید حاشیه نشینی و ایجاد بسیاری از آسیب ها و معضلات اجتماعی جلوگیری کنند.