اهمیت احسان به پدر و مادر از منظر قرآن/ توصیه خدا به انسان بعد از توحید

خبرگزاری فارس- فعالیت‌های قرآنی: خداوند در آیه ۸۳ سوره مبارکه بقره پس از توصیه به عدم پرستش غیر از خدا می‌گوید به پدر و مادر نیکی کنید و بعد از آن توصیه به احسان به یتیم، مسکین و … دارد.

متن آیه

«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَقَ بَنِى إِسْرءِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَ لِدَیْنِ إِحْسَاناً وَ ذِى‌الْقُرْبَى‏ وَالْیَتَمى‏ وَالْمَسَکِینِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً وَأَقِیمُواْ الصَّلَوهَ وَءَاتُواْ الزَّکَوهَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلاً مِّنکُمْ وَ أَنْتُمْ مُّعْرِضُونَ‏»

ترجمه

و (بیاد آرید) زمانى که از بنى‏‌اسرائیل پیمان گرفتیم، جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و بینوایان، احسان کنید و با مردم، به زبان خوش سخن بگویید و نماز را برپاى دارید و زکات بدهید. امّا شما (با اینکه پیمان بسته بودید،) جز عدّه‏ کمى، سرپیچى کردید و روى گردان شدید.

نکته‌ها

احسان، جامع‏‌ترین و وسیع‏‌ترین واژه در باب نیکى است. در حال فقر والدین، احسان مادّى و در حال غناى آنان، احسان روحى. چنانکه احسان به یتیم شامل؛ تأدیب، حفظ حقوق، محبّت و تعلیم او مى‏‌شود. اصول همه‏ ادیان یکى است. چون همه‏ این میثاق‏‌ها، در اسلام نیز هست.

پیام‌ها

خداوند از طریق عقل، فطرت و وحى، از مردم پیمان مى‏‌گیرد. «اخذنا میثاق»

توحید، سرلوحه‏ مکتب انبیاست و بعد از آن کارهاى نیک قرار گرفته است. «لاتعبدوا الاّ اللّه و بالوالدین احسانا»

در کنار توحید، احسان به والدین مطرح است. «لاتعبدوا… وبالوالدین احسانا»

احسان به والدین باید شخصاً صورت گیرد، نه با واسطه. حرف «ب» در «بالوالدین» به معناى مباشرت شخصى است. «بالوالدین احساناً»

گرایش به یکى از پدر و مادر ممنوع است. «بالوالدین احساناً»

ابتدا خویشان نیازمند، سپس دیگران. «ذى‏‌القربى والیتامى و…» البتّه در بین خویشاوندان نیز اولویّت‌‏ها محفوظ است. «اولوا الارحام بعضهم اولى ببعض»

احسان باید همراه با ادب و بدون منّت باشد. در کنار احسان، جمله «قولوا للناس حسنا» آمده است.

اگرچه به همه‏ مردم نمى‌‏توان احسان کرد، ولى با همه مى‌‏توان خوب سخن گفت. «قولوا للنّاس حُسنا»

برخورد خوب و گفتار نیکو، نه تنها با مسلمانان، بلکه با همه‏ مردم لازم است. «قولوا للنّاس حُسنا»

علاوه بر پرداخت زکات، احسان به مستمندان و ایتام نیز لازم است. در آیه هم زکات آمده و هم احسان به مساکین. «احساناً… والمساکین… واتوا الزکوه»

نماز و رابطه با خداوند، از زکات و رابطه با فقرا جدا نیست. «اقیموا الصلوه واتوا الزکوه»

نماز و زکات در ادیان دیگر نیز بوده است. «اقیموا الصلوه واتوا الزکوه»

اعتقاد به توحید، احسان به والدین و ایتام و مساکین، همراه با دستور پرداخت زکات و برخورد نیکو با مردم، و بپا داشتن نماز، نشانه‏ جامعیت اسلام است.

اداى حقوق، داراى مراتب و مراحلى است. اوّل حقّ خداوند، سپس والدین، سپس خویشاوندان، سپس یتیمان که کمبود محبّت دارند و آنگاه مساکین که کمبود مادّیات دارند.

تمام احکام اعتقادى، اخلاقى و فقهى، میثاق و عهد خدا با انسان است. بعد از «میثاق» سخن از عقیده توحیدى، احسان به والدین، نماز و زکات آمده است.