سه تعریف از عبادت در قرآن

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایکنا؛ عبادت یکی از کانون‌های هر دینی است. اسلام به عنوان خاتم دین‌های آسمانی، عبادت را با غایت آفرینش در ارتباط قرار داده و سه تعریف از آن به دست داده است. نماز و زکات دو عبادتی است که به آن‌ها بیشترین تاکید شده است. به نظر می‌رسد در عبادات قرآنی علاوه بر غایات فردی و وجودی، اهداف اجتماعی و جمعی نیز مدنظر است. در ادامه بخشی از کتاب «عبادات در ادیان توحیدی» نوشته عباس اشرفی در خصوص کلیات عبادت در اسلام از نظر می‌گذرد:

خداوند، انسان را جز برای عبادت خلق نکرده و یگانه ماموریت همه موجودات، عبادت خالق متعال است؛ به این دلیل که ایشان شایسته عبادت است. نه از آن جهت که خداوند با عبادت تکامل می‌یابد؛ بلکه به این دلیل که انسان رو به تکامل رود. خداوند هدف خلقت را عبادت معرفی کرده و فرموده: «وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ: و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند» (الذاریات، ۷۶) و توجه به خود انسان را منوط به توجه انسان به خدا کرده است؛ چنانکه فرموده: «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ…: پس مرا یاد کنید [تا]شما را یاد کنم» (البقره، ۱۵۶).

عبادت در قرآن دامنه وسیعی دارد و علاوه بر مراسم و مناسک عبادی همچون نماز، زکات، روزه و …، هر کاری را که به قصد خداوند انجام شود، در بر می‌گیرد. به شرطی که با شائبه شرک و ریا همراه نباشد. از بین عبادات به نماز، زکات، دعا و حج بیشتر از موضوعات دیگر در قرآن توجه شده است و در بین عبادات، نماز در جایگاه اول و زکات در جایگاه دوم قرار می‌گیرد و البته در اغلب نماز و زکات به ترتیب ذکر شده‌اند و پیوستگی و هم‌ردیفی بسیاری را با یکدیگر ایجاد کرده‌اند.

در قرآن می‌توان به یکی از سه صورت زیر، عبادت را تعریف کرد؛ اول آنکه عبادت خضوع و کرنشی است که از اعتقاد به الوهیت معبود سرچشمه گرفته باشد. موید این معنا آیاتی است که به عبادت خداوند امر کرده و از عبادت غیر او نهی می‌کند.

دوم، عبادت خضوع و کرنش در مقابل موجودی است که او را رب می‎‌دانیم و شائی از شئون وجود و زندگی خود را در دنیا و آخرت در اختیار او می‌شماریم. حال چه مسائل معنوی، مانند آمرزش گناهان.

سوم، عبادت خضوع و کرنش در برابر کسی است که او را عالم یا موجودی که کار‌های هستی به او تفویض شده است، می‌دانیم. حال چه مسائل تکوینی، مانند خلق، رزق، زنده کردن و میراندن به او تفویض شده باشد و چه موضوعات تشریعی مانند قانون‌گذاری، شفاعت و مغفرت.