یادداشت| برپا داشتن «نماز» در راستای برپایی امر ظهور

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، «نماز» به عنوان عمود خیمۀ دین اسلام و از محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند به شمار می‌رود: «اَحَبُّ الْاَعْمالِ اِلَى الله الصَّلاهُ لِوَقْتِها …» (1). خداوند در قرآن کریم بارها بندگان خود را به برپا داشتن نماز دعوت کرده و ثمرات بسیاری را برای آن قرار داده است. واژه «صلات» بدون مشتقات، ۶۱ بار و با مشتقات، ۹۸ مرتبه در قرآن کریم به کار رفته  است. از جمله آیاتی که در قرآن به موضوع نماز اشاره دارد، آیات ۴۵ و ۱۵۳ سورۀ مبارکۀ بقره است که در آن به «استعانت از صبر و صلات» تأکید شده است؛ ﴿ وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ﴾، در این آیه دو مصداق برای استعانت مطرح شده که در این بحث بنا داریم به نماز توجه کنیم؛ سؤال اینجاست که از چگونه نمازی می‌توان کمک گرفت؟

بدیهی است که از نمازی می‌‏توان استعانت جست که دارای خاصیت و محصول باشد؛ خداوند در آیۀ ۳ سورۀ بقره می‌فرماید: ﴿ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ﴾، آنان که به غیب ایمان می‌‏آورند و نماز را برپا می‌‏دارند و از آنچه به ایشان روزی داده‏‌ایم انفاق می‌‏کنند. «ایمان به غیب، اقامۀ صلات، عطای رزق و انفاق» مفاهیم اصلی به کار رفته در این آیه شریفه هستند که به نظر می‌رسد ارتباطی عمیق و درونی میان این مفاهیم نهفته است.

برداشتی که از ظاهر آیه می‌توان داشت این است که خداوند با برپا داشتن نماز به نمازگزاران ارزاقی را عطا می‌کند، در ادامه از انفاق آن ارزاق سخن می‌‌گوید، پس باید رزقی بسیار وسیع باشد که شایستۀ انفاق باشد؛ چراکه ما انسان‌ها وقتی به انفاق دعوت می‌شویم که دارایی زیادی داشته باشیم، پس در همینجا می‌توان رزق بسیار در نماز را برداشت کرد. خداوند در آیۀ ۲۱۹ سورۀ بقره در این باره می‌فرماید: ﴿ … وَ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ …﴾، و از تو می‌‏پرسند: «چه چیزی انفاق کنند؟» بگو: «مازاد [بر نیازمندی خود] را».

«نماز» اثری از عبدالحمید قدیریان

پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می‌فرماید: «ألا أنَّ الصَّلاهَ مَأدَبَهُ الله فِی الارضِ قَد هَنَأهَا لِاَهلِ رَحمَتِه فِی کُلِّ یَومٍ خَمسَ مَرّات»؛ آگاه باشید که نماز سفرۀ گسترده خدا در زمین است که خداوند آن را روزی پنج بار برای اهل رحمتش (افراد شایسته رحمت) گوارا کرده است (مستدرک الوسایل، ج۱، ص۱۷۰). انسان با بر پا داشتن نماز، در واقع بر سر سفرۀ الهی نشسته، سفره‌ای که سرشار از نعمت و رحمت است و کمبود و پایانی برایش نیست، پس انسانی که بر سر این سفره می‌نشیند، تمام سعی خود را می‌کند تا نهایت استفاده را ببرد و پیوسته در اوقات دیگر نیز به انتظار نماز است تا با اقامۀ نماز، بر سر سفره‌ای از نور بنشیند تا علاوه بر بهره‌مندی خود، به دیگران نیز منفعتی برساند.

علاوه بر این، انسان با اقامۀ نماز صفتی در وجودش شکل می‌گیرد که آن صفت آدمی را از فحشاء و منکر دور می‌کند، در واقع با اقامۀ نماز چیزی برای انسان ساخته می‌شود که آن چیز، عامل بازدارندۀ انسان از بدی‌هاست و به نظر این بازدارندگی از فحشاء و منکر اثر طبیعی اقامۀ نماز است: ﴿ وَ أَقِمِ الصَّلاهَ إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ﴾.

ممکن است برخی از آیۀ ﴿ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ﴾ اینگونه برداشت کنند که منظور، انفاق کردن بعد از نماز یا همان پول دادن به دیگران بعد از نماز است، همچنانکه در بعضی مساجد بعد از نماز اقدام به جمع‌‏آوری پول می‌کنند، حال می‌توان گفت از آنجایی که خداوند حکیم و مدبّر است و کاری را بیهوده انجام نمی‌‌‌دهد، قطعاً از کنار هم آوردن مفاهیمی همچون (ایمان به غیب، اقامۀ نماز، عطای رزق و انفاق) منظور و هدفی خاصی داشته است و می‌خواسته ما را متوجه مسألۀ مهمی کند، بنابراین نمی‌تواند به کار رفتن این مفاهیم در کنار هم را به یکدیگر مرتبط ندانست.

«ایمان به غیب» رمز اقمۀ نماز

امروزه بسیاری از ما مسلمانان نماز را اقامه نمی‌کنیم، بلکه نماز را صرفاً قرائت می‌‌کنیم؛ نه «اقامۀ صلات»، لذا محصولی از نماز برداشت نمی‌کنیم، پس باید سعی به اقامۀ نماز داشته باشیم، اما چگونه؟ یکی از مقدمات اساسی که در اقامۀ نماز باید به آن توجه داشت، «ایمان به غیب» است، این همان مؤلفه‌ای است که خداوند در ابتدای آیۀ سوم سورۀ بقره به آن تصریح کرده، ﴿ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ﴾،

در واقع این ایمان به غیب است که منجر به اقامۀ نماز می‌شود، پس رمز اقامۀ نماز در «ایمان به غیب» است.

امام صادق(ع) در ذیل این آیه، مصداقی از «غیب» را چنین معرفی می‌کند: «فَقَالَ الْمُتَّقُونَ شِیعَهُ عَلِیٍّ ع وَ الْغَیْبُ فَهُوَ الْحُجَّهُ الْغَائِب‏» (2) در روایتی مشابه نیز آمده منظور کسی است که به قیام حضرت مهدی (عج) اقرار کند «مَنْ أَقَرَّ بِقِیَامِ الْقَائِمِ ع أَنَّهُ حَق‏» (3).

برپا داشتن نماز در راستای برپایی امر ظهور

این معرفت جلب توجه می‏‌کند که برپا داشتن نماز باید سمت و سو داشته باشد و ایمان به غیب با مصادیقی که ذکر شده در حقیقت سمت و سوی برپا داشتن نماز را روشن می‏‌کند و خداوند چنین نمازی را که در راستای برپایی امر ظهور برپا داشته شود، ولایت می‏‌کند و ثمره و محصول برایش قرار می‏‌دهد.

به راستی چقدر زیبا خداوند مسیر نماز را برایمان به تصویر کشیده است، خداوند در همان ابتدای قرآن در سورۀ بقره به بندگانش می‌فرماید که اگر می‌خواهید از نمازهایتان بهره بگیرید، باید ایمان به غیب داشته باشید، چراکه رمز اصلی برپا داشتن نماز، «ایمان به غیب» است و به تبع اقامۀ نماز، محصول برداشت کنید و حتی بخشی از ارزاق حاصل شده از اقامۀ صلات را انفاق کنید. از چنین نمازی می‌‏توان در مسیر امر ظهور بهره گرفت و از آن استعانت جست.

یادداشت: امیرمحسن شیخان