۱۳ مسجد تاریخی شهر کرمانشاه را بیشتر بشناسیم

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار ایرنا؛ وجود مساجد تاریخی در هر منطقه‌ای بیانگر روح عرفانی و تدین مردمان آن منطقه است که استان کرمانشاه با وجود داشتن ده‌ها مسجد تاریخی که هر کدام با معماری خاصی از دوره‌های مختلف اسلامی بنا شده‌اند، در این حوزه از میراث فرهنگی نیز سرآمد است.
در شهر یک میلیون نفری کرمانشاه به عنوان مرکز استان ۱۳ مسجد تاریخی وجود دارد که هر کدام از این مساجد متعلق به یکی از دوره های بعد از اسلام است.

**مسجد جامع کرمانشاه
مسجد جامع کرمانشاه یکی از قدیمی‌ترین مساجد استان است که در بافت قدیمی شهر کرمانشاه و در خیابان مدرس واقع شده است.
مسجد جامع کرمانشاه به لحاظ ساخت، شبیه مساجد دوره زندیه است و طبق کتیبه موجود در سال ۱۱۹۶ هجری قمری مصادف با حکومت ‘علی‎ ‎مرادخان زند’ ساخته شده که در بخش جنوبی مسجد، مسجد دیگری با صحن و شبستان کنونی وجود‎ ‎دارد که به مسجد ‘ایمری’ معروف است.
بانی این مسجد امیرنظام زنگنه از نوادگان شیخ علیخان زنگنه و از امرای دوره محمدشاه قاجار و اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بوده است.
این مسجد تاریخی شهر کرمانشاه به تازگی توسط مرمت کاران اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه مورد بازسازی و بهسازی قرار گرفته است.

**مسجد آقا رحیم آل‌آقا
مسجد ‘آقا رحیم آل‌آقا’ یکی دیگر از صدها بنای مذهبی کرمانشاه است که در مرکز این شهر واقع شده، این مسجد در خیابان شهید مصطفی امامی (جوانشیر) در جنب بازار سابق علاف خانه قرار دارد.
بانی این مسجد میرزا عبدالمحمد وزیر زنگنه از طایفه نامیوند ایل بزرگ زنگنه بوده است که در اراضی نزدیک به تیمچه ملاعباسعلی کزازی یا میدان کنونی مرحوم آیت‌الله طالقانی (ره) در سال ۱۲۲۰ هجری قمری مبادرت به احداث مسجد مذکور کرده است.
علت نامگذاری این مسجد به نام آقا رحیم یا آقا رحیم آل‌آقا، اقامه نماز در مسجد مذکور توسط مرحوم آقا رحیم آل‌آقا بوده است.
مرحوم آقا رحیم آل‌آقا فرزند آقا محمدهادی فرزند آقا محمدصالح فرزند آقا محمد اسماعیل فرزند آقا محمدعلی مجتهد آل آقا بوده است.
این مسجد دارای بنایی ساده و شکیل است که به تازگی نیز از سوی میراث فرهنگی استان اقدام به مرمت و بازسازی بخش‌هایی از آن شده است.
مسجد آقارحیم آل آقا کرمانشاه به دلیل قدمت تاریخی‌اش در بین مردم کرمانشاه دارای احترام و جایگاه خاصی است.

**مسجد حاج شهبازخان
مسجد حاج شهبازخان از دیگر بناهای مذهبی استان کرمانشاه محسوب می‌شود که در مرکز این شهر واقع شده، این مسجد در چهار راه اجاق، کوچه شهید داوود شهلایی قرار دارد و از آثار دوره قاجاریه استان کرمانشاه به شمار می‌آید.
بنای مسجد در سال ۱۲۳۵ هجری قمری توسط حاج شهبازخان و ۶ برادر او که مؤسس طایفه معروف به حاجی زادگان بودند، در بیرون از کرمانشاه آن روزگار، بنا شده‌ است.
این بنا سالیان دراز محل درس طلاب علوم دینی و تبلیغات مذهبی بوده و امروز نیز به عنوان مدرسهٔ علوم دینی مورد استفاده ‌است.
این مسجد دارای شبستانی بزرگ است که ۱۲ ستون سنگی یکپارچه در آن قرار دارد و طاق‌های شبستان بر آن استوارند که برخی از طاق چشمه‌ها به شیوه معقلی کاری تزیین شده است.
در سال‌های اخیر این مسجد توسعه پیدا کرده و ساختمان جدیدی با استفاده از شیوه و سبک مسجدالنبی در مدینه منوره در کنار آن ساخته شده است.

**مسجد شاهزاده کرمانشاه
مسجد شاهزاده در محله فیض آباد و خیابان کزازی شهر کرمانشاه واقع است که از آثار دورهٔ قاجاریه به شمار می آید. این مسجد در حدود سال ۱۲۳۷ هجری قمری توسط محمدعلی میرزای دولتشاه بنا شده است.
صحن اصلی مسجد، مستطیل شکل و مفروش به سنگ تیشه‌ای و نوساز است که در ضلع شمالی آن، حسینیه‌ای نوساز و در ضلع‌های غربی و شرقی آن، کلاس‌ها و کانون‌های فرهنگی قرار دارند.
بخش اصلی مسجد در ضلع جنوبی قرار دارد و شبستان ستون‌دار آن به شکل مستطیل است که پوشش تاق و گنبد آن بر روی هشت ستون و دیوارهای کناری قرار گرفته‌ است.
محراب بنا در میانهٔ ضلع جنوبی قرار دارد و با کاشی و سنگ مرمر پوشش یافته‌ است. از دیگر ویژگی‌های این بنا، انباری است که در میانهٔ صحن ساخته شده و ورودی آن در داخل کوچهٔ مجاور قرار دارد.

**مسجد معتمدالدوله کرمانشاه
مسجد معتمدالدوله در کوچه جنب سبزه میدان، خیابان معروف به مرحوم آیت‌الله آقا اسدالله سلطان العلما آل آقا معروف به امام جمعه بزرگ کرمانشاه واقع شده که این بنا از آثار دوره قاجاریه به شمار می‌آید.
این بنا در زمان سلطنت محمدشاه قاجار (۱۲۵۰ تا ۱۲۶۴ هجری قمری) توسط منوچهر خان معتمدالدوله گرجی حاکم کرمانشاهان و سرحدان عراقین ( ۱۲۵۲ تا ۱۲۵۵ هجری قمری) بنا شده که در سال های اخیر نیز مرمت و بازسازی شده است.
بنای کنونی این مسجد مشتمل بر هشتی ورودی، صحن، شیستان ستون‌دار، حیات هشت ضلعی و بخش‌های خدماتی است. هشتی ورودی به صورت هشت ضلعی است و از طریق دالان نسبتا درازی به صحن مسجد راه پیدا می‌کند. بخش اصلی مسجد شبستان ستون‌داری به شکل مستطیل است که در ضلع جنوبی صحن قرار دارد و پوشش تاق و گنبد این شبستان بر روی دو ردیف ستون پنج تایی قرار گرفته است.
ستون‌ها آجری و به تعداد تقریبی ۹۰ در ۹۰ سانتی متر هستند که به کمک دیوارهای کناری، ۱۸ پوشش گنبدی را حمالی می‌کنند، گنبدها به جز گنبد میانی دهانه محراب، از نوع چهار بخشی هستند.
گنبد میانی دهانه محراب از نوع عرق چینی و دارای تزئینات آجر لعاب‌دار است، به نظر می‌رسد که دهانه یا ناو ضلع شرقی شبستان بعدها به فضای شبستان اضافه شده و به همین دلیل است که محراب دقیقا در میانه ضلع جنوبی قرار ندارد.
به غیر از محراب و گنبد فوق‌الذکر که با آجرهای لعاب‌دار تزیین شده‌اند بقیه سطوح شبستان، آجرکاری ساده است. در ضلع غربی بنا حیاط کوچک و هشت ضلعی با حوضی در میانه آن وجود دارد که احتمالا وضوخانه بوده و امروز نیز در کنار آن سرویس بهداشتی ساخته شده است.
از آثار دیگر قدیمی این بنای مذهبی، مجراهای سنگی هدایت آب پشت بام‌ها هستند که در دور تا دور صحن تعبیه شده‌اند.

**مسجد هاشمی کرمانشاه
مسجد هاشمی کرمانشاه در ورودی بازار چال حسن خان به یک عبارت و به عبارت دیگر در خروجی بازار چال حسن خان منتهی به خیابان سید جمال‌الدین اسد آبادی بالاتر از چهار راه دروازه شرقی قرار دارد.
مسجد هاشمی ورودی به مسجد امیرالمومنین علی علیه‌السلام و حسینیه جدید الاحداث اباعبدالله الحسین (ع) و بقعه سید صالح حیران علیشاه و قبر مرحوم آیت الله آخوند ملاعبدالجلیل کرکوکی زنگنه و فضای سبز کناره آن یا قبرستان متروک پیشین اهالی شهر کرمانشاه قرار گرفته است.
بنیانگذار مسجد هاشمی کرمانشاه مرحوم حاج سید حسن هاشمی بوده است. تاریخ احداث این بنای مذهبی شهر کرمانشاه به سال ۱۳۴۰ هجری خورشیدی بر می‌گردد. بنای این مسجد از لحاظ معماری، بنایی بسیار ساده و شکیل است که دارای روحی خاص و معنوی است.

**مسجد حضرت آیت‌الله حاج ابوتراب آل آقا (دولتشاه سابق)
مسجد حضرت آیت‌الله حاج ابوتراب آل آقا (دولتشاه سابق) یکی از مساجد قدیمی شهر کرمانشاه است که در محله قدیمی فیض‌آباد قرار دارد. این بنای مذهبی شهر کرمانشاه از بناهای اسلامی مربوط به دوران قاجاریه است که با معماری خاص خود توجه بازدیدکنندگان را همواره به خود جلب می‌کند.
این مسجد باشکوه از آثار و بناهای اسلامی دوره قاجاریه است که توسط محمدعلی میرزا دولتشاه حاکم کرمانشاه در سال‌های ۱۲۲۱ تا ۱۲۳۷ هجری قمری بنا شده ‌است.
ستون‌های سنگی مارپیچ، محراب مقرنس کار شده و گچ بری‌های زیبای شبستان زنانه، به این مسجد زیبایی خاصی بخشیده است.
بنای حضرت آیت الله حاج ابوتراب آل آقا (دولتشاه سابق) در دوره اخیر نیز تعمیر و مرمت شده و دارای سردر، صحن و شبستان زنانه و مردانه ‌است.
این مسجد نیز در بین مردم شهر کرمانشاه دارای احترام خاصی و جایگاه والایی است.

**مسجد عمادالدوله
مسجد عمادالدوله یکی از باشکوه‌ترین مساجد قاجاریه در شهر کرمانشاه است. این مسجد زیبا در سال ۱۲۸۵ هجری قمری توسط امام قلی میرزا عمادالدوله والی غرب در بازار زرگرهای کرمانشاه ساخته شده است.
این مسجد دارای صحن مرکزی است که در پیرامون آن، حجره‌هایی برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده که طبق وقف نامه با شرایط خاصی باید در آن ساکن و به تحصیل اشتغال بورزند.
بازار و کاروانسرای عمادالدوله که از صدها مغازه و حجره تشکیل شده وقف بر مصارف این مسجد است.
پس از بنای این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم حضرت علی (ع) را به کرمانشاه آورد و در مسجد نصب کرد و به جای آن دری از نقره وقف آستانه علوی کرد. این درگاه امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار گرفته و به 'بقایی شاه نجف' شهرت دارد که این درگاه چوبی متعلق به دوره صفویه است.

**مسجد نواب عالیه خانم کوچک کرمانشاه
مسجد نواب عالیه خانم کوچک کرمانشاه که امروزه به نام مسجد نواب معروف است در خیابان قبلی برزه دماغ و خیابان کنونی براداران شهید اشک تلخ شهر کرمانشاه بنا شده است. نواب عالیه خانم کوچک فرزند فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۲۲ هجری قمری در زمان حکومت شاهزاده محمد علی میرزای دولتشاه بر کرمانشاهان، مبادرت به احداث و سپس وقف این مسجد کرده است.
تا چند سال گذشته که حضرت آیت‌الله سید مرتضی نجومی در قید حیات بودند در این مسجد امامت جماعت را بر عهده داشتند و در گذشته یکصد ساله کرمانشاه مرحوم آقا ابوالقاسم رییس العما در مسجد مذکور اقامه نماز و موعظه می‌کرده است.
ناصرالدین شاه در سفر کربلا و نجف که از کرمانشاه دیدار کرده، در کتاب سفرنامه اش نوشته است ‘مسجد نواب عالیه همشیره‌ی محمد علی میرزای مرحوم، زن زین العابدین خان پسر حسینقلی خان قاجار از مساجد معتبر شهر کرمانشاه است’.

**مسجد جلیلی کرمانشاه
مسجد آیت‌الله جلیلی کرمانشاه نیز از دیگر بناهای مذهبی استان کرمانشاه است که در مرکز این شهر واقع شده است. بنای اصلی این مسجد در حدود سال ۱۱۸۵ هجری شمسی در روزگار سلطنت کریم خان زند به وجود آمده و اولین مسجدی بوده که در کرمانشاه احداث شده است.
بانی اصلی مسجد جلیلی کرمانشاه، شفیع خان زند بوده که این مسجد را برای اقامه نماز جماعت آیت‌الله آخوند ملاعبدالجلیل زنگنه کرکوتی (کرکوکی) ساخته و بعدا در سال ۱۲۹۵ هجری شمسی آیت الله آقا عبدالرحمن نواده آن مرحوم به تعمیر و توسعه مسجد اقدام کرده است.
تجدید بنای این مسجد به همت آیت‌الله حاج آقا عبدالجلیل جلیلی از محل ثلث مرحوم حاج سلطان مراد اشجاری و با مساعدت حاج حسن کرمانیان در اسفند ۱۳۵۳ هجری شمسی پایان پذیرفت و به وضعیت کنونی درآمد.
این مسجد اکنون به صورت میدانی درآمده است که دور تا دور آن را خیابان گرفته است. این مسجد دارای معماری اسلامی خاصی است و از آنجایی که در بخشی از مرکز شهر واقع شده، مناره‌های بلند آن از چند طرف قابل رؤیت است.

**مسجد جامع شافعی کرمانشاه
مسجد شافعی‌ها یا شافعیان واقع در حاشیه میدان آیت‌الله طالقانی، علاف‌خانه و محله‌های برادران اهل سنت یکی از مکان‌های مذهبی شهر کرمانشاه است که از دیرباز مورد توجه برادران اهل تسنن قرار گرفته است.
این مسجد از سال ۱۳۲۶ هجری شمسی تاکنون محل اقامه‌ نماز عبادی سیاسی جمعه اهل تسنن کرمانشاه است.
در سال ۱۳۲۵ مکان مسجد شافعیان در محلی که پیش‌تر زائرسرا بود توسط تعدادی از مردمان خیر و مومن به سرپرستی مرحوم حاج ملاسید حسین مسعودی خریداری و احداث ساختمان مسجد را می‌توان مرهون مساعدت‌های مادی و معنوی خیرینی چون خلیفه محمد صالح محمدی، حاج خلیفه سید علی نقش‌بندی، حاج جعفر شریفی، حاج احمد مدللی، میرزا حبیب بلندی، حاج علی محمد شیانی و جمع دیگری از مردم مسلمان کرمانشاه که در تأمین هزینه‌های ساختمان مسجد در مدت زمان یک سال از هیچ کوششی دریغ نکرده و بعد از سپری شدن مدت زمان یکسال موفق به احداث مسجد جامع شافعیان در سال ۱۳۲۶ شمسی شدند.
این مسجد باشکوه از آن زمان تاکنون همواره در حال توسعه و زیباسازی بوده است که اکنون مسجد شافعی‌ها با گلدسته‌های زیبا و بلندش بر رونق شهر کرمانشاه افزوده است.
در احداث این بنا از معماری بسیار زیبا و اصیل اسلامی استفاده شده که دارای روح خاصی معنوی است.

**مسجد کوچیکه شهر کرمانشاه
مسجد کوچیکه کرمانشاه یا مسجد امام حسن مجتبی علیه‌السلام نیز از دیگر بناهای مذهبی استان کرمانشاه است که در مرکز این شهر واقع شده، این مسجد در خیابان آیت‌الله جلیلی نرسیده به سبزه میدان کرمانشاه قرار دارد.
این مسجد در سال ۱۲۹۶ هجری شمسی و به همت حاج ملاقاسم، احداث و در حدود سال ۱۳۲۸ هجری شمسی نیز دوباره تجدید بنا شده است.
مسجد کوچیکه کرمانشاه که با نام مسجد امام حسن علیه‌السلام نیز شناخته می‌شود دارای دو قسمت زنانه و مردانه است که دارای معماری ساده و زیبایی است.
تولیت این مسجد در زمان حیات حضرت آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا کاظمی موموندی به انضمام ۲ مسجد دیگر شهر کرمانشاه که به عنوان مسجد ثلاث شناخته می‌شدند از جمله مسجد امام جعفر صادق علیه‌السلام واقع در شهرک جعفرآباد و مسجد سرکانی‌ها واقع در خیابان شهید صدر کرمانشاه به عهده ایشان بود.

**مسجد وکیل الدوله کرمانشاه
مسجد وکیل الدوله کرمانشاه که در مرکز این شهر واقع شده، در گذشته به نام مسجد ترک‌ها نامیده می‌شد و در زمان جنگ تحمیلی به نام پایگاه صلواتی و اکنون مسجد المهدی نامیده می‌شود.
این مسجد به همت وکیل الدوله در رمضان ۱۲۸۷ هجری قمری ساخته شده که در طول سال های متمادی نیز مورد بازسازی‌ها و مرمت‌هایی قرار گرفته است.
ساختمان مسجد وکیل الدوله در گذشته یکصد ساله شهر کرمانشاه در امتداد بازار سرپوشیده کرمانشاه، بازار علاف‌خانه، درطویله و گاوکش‌ها قرار داشته و بعد از تخریب بخشی از بازار و احداث خیابان‌های شهید مطهری غربی و شرقی کنونی در کنار ساختمان مهدیه در فاصله اندکی از خیابان اصلی قرار گرفته است.
به واسطه اینکه در گذشته مردم ترک آذری در مسجد وکیل‌الدوله در ایام سوگواری سالار شهیدان علیه‌السلام مبادرت به اجرای مراسم روضه خوانی و سینه زنی و زنجیرزنی می‌کردند، مسجد وکیل‌الدوله به مسجد ترک‌ها معروف شد.

**کرمانشاه استانی با ۱۰۰هزار سال قدمت
در استان کرمانشاه علاوه بر مساجد تاریخی و جاذبه های طبیعی بسیار زیاد و دلنواز بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده نیز وجود دارد که مجموعه تاریخی طاق بستان، محوطه باستانی بیستون، معبد آناهیتا و سنگ نوشته و نقش برجسته آنوبانی نی با چهار هزار و ۸۰۰ سال قدمت در سرپل ذهاب از مهمترین این آثار هستند.
براساس آثار موجود تاریخی، کرمانشاه ۱۰۰ هزار سال قدمت دارد و بخش کوچکی از شاهکارهای خلفت پروردگار را می توان در این استان زیبا به چشم دید.
سال گذشته بیش از ۲ میلیون گردشگر وارد استان کرمانشاه شدند.
۳۰۳۳/۸۰۶۶