تبیین کنشگری دانشجویی و اندیشه شریعتی

**کنشگری دانشجویی در عصر اعتدال
همایش «کنشگری دانشجویی در عصر اعتدال» که در دانشگاه امیرکبیر برگزار شد.

«علیرضا علوی ‌تبار» روزنامه نگار و فعال سیاسی تصریح کرد: جریان دانشجویی اگر رشید باشد، باید میان نقش‌ هایی که می ‌تواند بازی کند و باید بازی کند، تفکیک قایل شد. برای نمونه من معلم باید در کلاس درس بدهم. اگر معلمی درس ندهد و نقاد باشد، مخلوط کردن نقش‌های افراد است. جریان دانشجویی هم باید نقش ‌های مختلف را تفکیک کند و متناسب با هر کدام گفتمان خود را تولید کند.

علوی تبار با بیان اینکه دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند نسبت به مسایل سیاسی حالت گیجی دارند و از سال‌ های بعد تجربه و دانش سیاسی کسب می‌کنند، ابراز داشت: محصول دانشگاه در بیرون از دانشگاه چیده می ‌شود. جریان دانشجویی ضمن مجاز بودن برای فعالیت باید به توانش هم نگاه کند. بنابراین جنبش دانشجویی باید یا شاخه سیاسی احزاب باشد یا بخشی از شاخه جوانان آنها. اینکه جنبش دانشجویی بخواهد نقش احزاب را بازی کند، بازی خطرناکی است که ما سال ‌ها آن را آزمایش می‌کنیم.

این روزنامه نگار با بیان اینکه جریان دانشجویی همواره بازوی روشنفکری دینی بوده است، عنوان کرد: هر گاه جنبش دانشجویی خواسته تولید فکر کند، این فکر عمیق نبوده و کار درخوری نداشته است. پس باید واقع ‌بین بود. فعالیت سیاسی نه تنها برای دانشجویان بلکه برای کل جامعه ضروری است اما این فعالیت باید در قالب جمع‌ بزرگتری صورت بگیرد تا ما از اتخاذ اشتباهای بزرگ نجات دهد.

وی علت هجوم فعالیت ‌های سیاسی در دانشگاه را به سبب انسداد فعالیت در بیرون از دانشگاه دانست و گفت: محصول این کار، فراموش شدن تولید و ترویج علم از طرف دانشجویان است.

«محمدمهدی مجاهدی» استاد دانشگاه با اشاره به نظریه‌ های جنبش ‌های اجتماعی کلاسیک، جنبش‌های اجتماعی جدید و ناجنبش‌ ها اظهار داشت: زمانی که جنبش‌ های دانشجویی امکان شکل‌گیری تحقق و تحرک‌شان دچار دشواری می‌شود، به مرور دگردیسی کرده و به جنبش ‌های جدید و ناجنبش ‌ها تغییر وضعیت می‌ دهند.

مجاهدی با اعتقاد بر اینکه ما در حال حاضر در وضعیت ناجنبش قرار داریم، توضیح داد: جنبش‌های کلاسیک اجتماعی دارای ایدئولوژی و قیدستیز بوده و سازماندهی‌های قوی داشته و آرمان گرا و انقلابی بوده‌اند اما جنبش ‌های جدید اجتماعی ایدئولوژی در آنها نقش پیشبرده نداشته و هویت‌ های اقتضایی دارند و در برخورد با سیاست و اجتماع در جامعه از قالبی به قالب دیگر تغییر وضعیت می‌دهند؛ هر چند که نیروی حیاتی آنها همین تغییرها در هویت اجتماعی‌ شان است.

این استاد دانشگاه پیوندهای سخت در جنبش‌های کلاسیک و تنوع‌گرایی در جنبش‌های جدید اجتماعی را از دیگر تفاوت‌های عمده این ۲ دانست و تصریح کرد: جنبش‌های جدید دالان و دهلیزی برای ورود به ناجنبش‌ ها است که سیاست‌ های آن در عصر عسرت شکل می‌گیرد.

وی با اشاره به جنبش‌های دانشجویی در دهه‌های ۴۰ تا ۷۰، جنبش‌های دانشجویی امروزی را متفاوت از آن زمان توصیف و بیان کرد: کنشگری‌ های دانشجویی امروزی در وضعیت ناجنبش قرار دارند.

«غلامحسین کرباسچی» دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی با بیان اینکه گفته می‌شود جریان‌های دانشجویی موتور فعالیت‌های اجتماعی هستند، توضیح داد: نقش جنبش دانشجویی قبل و در هنگام پیروزی انقلاب اسلامی غیرقابل تردید است. بعد از انقلاب نیز شاهد نقش دانشجویان در تسخیر سفارت امریکا و سپس حضور گسترده آنها در جبهه‌ها هستیم. البته در مقطع هایی به دلیل های مختلف درونی و بیرونی شاهد انفعال جنبش دانشجویی بوده‌ایم. با این حال، شاهد یک اجماع ملی هم در میان اصلاح ‌طلبان و اصولگرایان و اعتدالیون ایجاد شده مبنی بر اینکه نیازمند جریان مذاکره ملی هستیم.

کرباسچی با بیان اینکه چالش‌های اجتماعی و اقتصادی بسیار جدی است، خاطرنشان کرد: ما در مسایل اجتماعی شاهد گسست‌های جدی هستیم. در مسایل سیاسی شاهد فاصله میان نسل‌ها هستیم و شعارها و حرف‌هایی مطرح می‌شود. نسل جدید از گذشته خبری ندارد و این فاصله بین‌ نسلی بسیار خطرناک است و مدیران نسل اول و دوم به گذشت زمان اقراری ندارند.

دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی با بیان اینکه معقتدم یک فرد عاقل و ملی ‌گرا باید به دنبال جلوگیری از خشونت و تجزیه و فروپاشی باشد، تاکید کرد: برای این کار، ما راهی جز اصلاح ‌طلبی نداریم. خوشبختانه شرایط برای گفت‌ وگوی ملی فراهم آمده است. باید به همه قبولانیم که باید برای حل مشکل های مردم باید گفت ‌وگو کنیم. معقتدیم که دولت حسن روحانی اگر مشکلی برایش ایجاد نشود می‌ تواند گره‌گشا بسیاری از مشکل ها باشد.

«احمد بخارایی» استاد دانشگاه با بیان اینکه در عناصر دانشگاهی گاهی حصاری دیده می‌شود بر لزوم فعالیت‌های دانشجویی بدون برچسب خوردن و بدون حرکت به طرف بی‌تفاوتی تاکید کرد.

بخارایی با بیان اینکه دانشگاه‌های ما با مسایل عام و خاصی روبرو است به ناسازه‌ ها در دانشگاه‌ ها اشاره کرد و این ناسازه‌ ها را در سازمان ‌های دانشگاهی موجب آسیب رساندن به نهاد علم ارزیابی کرد.

این استاد دانشگاه از سه نوع ناسازه اخلاق اجتماعی و ناسازه اخلاق علمی و ناسازه ساختاری نام برد و سوء استفاده‌ها از دانشجویان دختر و سرقت‌ های علمی را به عنوان نمونه بررسی کرد.

وی با اشاره به اینکه ۸۰ سال از عمر آموزش عالی در کشور ما می‌گذرد اخراج حدود ۸۰۰ استاد دانشگاه و اخراج ۳۰ درصد از دانشجویان پس از انقلاب اسلامی را یادآور شد که در نتیجه آن با مهاجرت استادان و فرار مغزها روبرو شدیم.

**مبانی و محدوده حجاب شرعی
مناظره علمی «مبانی و محدوده حجاب شرعی» در موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم قم برگزار شد.

حجت الاسلام «حسین سوزنچی» دانشیار دانشگاه باقر العلوم(ع) به نقد کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر (ص)» پرداخت و تصریح کرد: سیر بحث در این کتاب به سه بخش تقسیم می‌کنم؛ بخش اول: بررسی وضعیت پوشش در جامعه عرب پیش از بعثت و اینکه آیا حجاب شرعی به صورتی که همگان فهمیده‌اند، امکان دارد؟ بخش دوم: مناقشه در فهم متعارف آیات قرآن کریم با توجه به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از تاریخی و ارایه معنای جدیدی از تمامی کلمات و آیات، بخش سوم: ایجاد ۲ قول جدید در فقه با توجه به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از تاریخی.

سوزنچی با طرح این پرسش که؛ آیا در عرب جاهلی برهنگی کامل عادی بوده است؟ پاسخ داد: گزارش‌های تاریخی خلاف این را می‌گوید و مکه در شاهراه تجاری سه امپراتوری قرار داشته و پارچه و البسه در دسترس همگان بوده و عرب آن زمان بیش از۷۰واژه برای لباس داشته که حاکی از تنوع و وفور البسه در آن زمان بوده است همه این شواهد نشان می دهد که حجاب شرعی در عصر پیامبر(ص) ممکن بوده است.

«امیرحسین ترکاشوند» نویسنده کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر(ص)» انگیزه خود را در ۱۳۸۴ خورشیدی از ورود به موضوع حجاب اشکال هایی عنوان کرد که در نگاه سنتی به حجاب وجود داشته است و تاکید کرد: برخی می‌گویند حجاب امری است از ناحیه مولا که باید رعایت شود و عده‌ای هم درباره چرایی و فلسفه حجاب در نگاه سنتی، می‌گویند به وسیله حجاب جلوی مفسده و فحشا گرفته می‌شود و یا تاکید بر حجاب، به ویژه روسری و چادر، از باب حرمت و احترام به زن مسلمان است و برخی می‌گویند حجاب به نوعی ریشه در فطرت انسان دارد و این را می‌توان از داستان آدم و حوا فهمید.

ترکاشوند اظهار داشت: اینکه مباحث کتاب در ۱۴۰۰ سال سابقه نداشته مساله جدیدی نیست، بلکه ما در فقه می‌بینیم که مسایل زیادی امروزه وجود دارد که بسیاری از فقها قرن‌ها است که به آن نپرداخته‌اند و سابقه فقهی نداشته است.

**فروغ؛ از زن تا اجتماع
نشست «فروغ؛ از زن تا اجتماع» در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

«پروین سلاجقه» منتقد ادبی سه دفتر نخست شعر فروغ، دیوار، اسیر و عصیان را با نگاهی ادبی بررسی کرد و درباره دفتر نخست گفت: این دفتر فروغ که آیینه عشق شکست‌ خورده فروغ است، ندای درد، تأسف و حسرت بوده و بیشتر حدیث نفس و گزارش حالات شخصی او است اما حکایت تولد زن شاعری متفاوت و بی ‌نظیر را بیان می کند. دفتر دوم کمتر شخصی و تکامل‌یافته ‌تر است.

سلاجقه در ادامه افزود: در مجموعه دیوار کلام راوی قاطع‌تر و شکل‌یافته‌ تر است و درد را در لایه‌های عمیق‌تری می ‌بیند و از ذهن یک راوی جوان فاصله می‌گیرد، در عین اینکه جرقه‌ هایی از شادی را نیز در این مجموعه می‌بینیم و افق ‌های روشن‌ تری در شعر مشاهده می‌ شود. همچنین پرسش‌ هایی که مطرح می‌کند شعر را به طرف یک زندگی تازه می ‌برد.

این منتقد ادبی بیان کرد: ما حتی اگر ۲ مجموعه آخر فروغ یعنی ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد و تولدی دیگر را هم نداشتیم همین سه مجموعه یعنی دیوار و عصیان و اسیر آن‌ قدر بن‌ مایه خوبی دارند که در ادبیات معاصر ایران تأثیرگذار بودند.

«ناصر صفاریان» مستندساز درباره ورود فروغ به عرصه فیلم‌ سازی یادآور شد: فروغ نخست به عنوان منشی جذب شرکت فیلم سازی ابراهیم گلستان شد، اما چند هفته بعد پیشرفت کرد.

صفاریان گذری به شعر فروغ داشت و اظهار کرد: شهرت فروغ با نخستین شعرش به نام گناه رخ می ‌دهد که در مجله روشنفکر چاپ و منجر به اعتراض های شدیدی شد.

این مستندساز که سه مستند درباره فروغ فرخزاد ساخته است، درباره تفکر این شاعر در زمان زندگی ‌اش توضیح داد: فروغ یک شاعر چپ محسوب می‌شود. او تلاش کرد در جریان محاکمه عوامل ترور محمدرضا پهلوی در تخفیف مجازات آنها ایفای نقش کند. گرچه او در اشعارش از ایدئولوژی سیاسی صحبت نکرده، اما رویکرد اجتماعی دارد. برای نمونه وقتی متوجه می‌شود قرار است اشرف پهلوی در اکران فیلم «خانه سیاه است» حاضر شود، به این مراسم نمی ‌رود.

**اندیشه شریعتی در دو روایت
نشست «اندیشه شریعتی در دو روایت» به مناسبت انتشار ترجمه ۲ کتاب «فراسوی شریعتی: مدرنیته، جهان وطنی و اسلام در اندیشه سیاسی ایرانی» نوشته سیاوش صفاری و «علی شریعتی؛ ملاقاتی این‌بار متفاوت» نوشته عباس منوچهری در موسسه فرهنگی روایت برگزار شد.

«حسین مصباحیان» استاد فلسفه به چهار محور اصلی کتاب «فراسوی شریعتی: مدرنیته، جهان وطنی و اسلام در اندیشه سیاسی ایرانی» پرداخت و گفت: نخست آنکه مولف می کوشد بیان کند که اندیشه شریعتی در فراسوی دوگانه کاذب «اسلام و مدرنیته» و «اسلام و غرب» قرار دارد. دوم، مخالفت صریح شریعتی با ایده حکومت دینی و نقد نگاه فقه محور است. سوم، نقد سنت های بومی در جهت پیشبرد هدف های عدالت محور و چهارم استعمارزدایی از دانش است.

مصباحیان اظهار داشت: نوآوری اصلی سیاوش صفاری همین استعمارزدایی از دانش است و او صورت بندی بدیعی را در این باره ارایه می کند.

«احسان شریعتی» استاد فلسفه دانشگاه تهران بیان داشت: ۲ کتاب «فراسوی شریعتی: مدرنیته، جهان وطنی و اسلام در اندیشه سیاسی ایرانی» و «علی شریعتی؛ ملاقاتی این ‌بار متفاوت» که به زبان انگلیسی منتشر شده‌اند، در سطحی جهانی نشان می‌دهند که «نوشریعتی» چیست. اینکه ما بتوانیم در سطحی جهانی نظریات خود را به شکل گفت‌ وگویی عرضه کنیم، یک نوآوری است.

احسان شریعتی توضیح داد: مفهوم مهمی که در این آثار به آن اشاره شده، «نوشریعتی» است. این اصطلاح را نخستین ‌بار در سی امین سمینار بزرگداشت دکتر شریعتی در حسینیه ارشاد، مقصود فراستخواه به کار برد. او در سخنرانی خود در آن سمینار از پدید آمدن ژانری در روشنفکری ایرانی به نام «نوشریعتی ها» سخن گفت. این تعبیر نخست جدی گرفته نشد، اما بعد به تدریج گسترش پیدا کرد و توسعه یافت و همین ۲ کتاب نیز نشان‌گر جدی گرفته شدن این تعبیر است. در واقع شاگردان و ادامه‌دهندگان راه شریعتی از این مفهوم سخن راندند.

اهمیت این دیدگاه آن است که نشان می ‌دهد شریعتی واقعی یا اصیل چیست. زیرا از شریعتی روایت‌ها و خوانش‌های متکثر و گاه متضاد و متعارضی در جامعه ما ارایه شده است. آن قدر این خوانش ‌ها زیاد بوده که اکنون حواشی بر متن سیطره یافته و ما نمی‌دانیم با چه موضعی مواجه هستیم.

«عباس منوچهری» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره کتاب «علی شریعتی؛ ملاقاتی این بار متفاوت» گفت: ۲ سال پیش مجموعه مقاله هایی که به زبان انگلیسی درباره آرای شریعتی وجود داشت را جمع آوری کردم و با اضافه کردن چند مقاله انگلیسی دیگر به صورت یک مجموعه از آرای شریعتی درآوردم که ضمن دربرداشتن اندیشه شریعتی به نوعی دربردارنده تاثیراتی خودم نیز از آرای شریعتی نیز است.

*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**۹۳۷۰**۹۱۳۱
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.