مهریه یا حق طلاق؟ مسئله این است

روزنامه آسمان آبی نوشت: ازدواج یکی از فصل‌های مهم زندگی است. نقطه‌عطفی که زندگی انسان را به بخش قبل از ازدواج و بعد از آن تقسیم می‌کند. اهمیت این رویداد بزرگ در زندگی افراد به حدی است که پیش از برگزاری مراسم اصلی و عقد، عروس و داماد و خانواده‌هایشان وارد چالش‌ها و صحبت‌هایی می‌شوند. در این بین موضوع مهریه یکی از موارد بحث‌برانگیز و حساس بین زوجین و خانواده‌هایشان است . برای ازدواج همواره قوانین و شرایط خاصی وجود داشته  که همه آن‌ها را با عنوان شروط دوازده‌گانه می‌شناسند، شروط دیگری نیز وجود دارند که در سال‌های اخیر با هدف از کاهش نابرابری میان زن و مرد در جریان ازدواج مطرح شده است. میان جمع کوچکی از جوانان مجرد یا در شرف ازدواج رفتیم تا از میزان آگاهی‌شان از این شروط و همچنین نظراتشان درباره این موضوع و تصمیمی که برای آینده‌شان خواهند گرفت، صحبت کنند.

امیر ۲۳‌ساله دارای مدرک کارشناسی و کارمند شرکت غیر‌دولتی است. او معتقد است زن و مرد در جریان طلاق زمانی برابر خواهند بود که هیچ‌کدام هزینه مالی نپردازند: «بعضی از این حقوق واقعا حقوق قابل بحثی نیستند و اهمیت خیلی کمی دارند. روزانه خیلی از این موارد بین زن و شوهرها مطرح می‌شود و خودشان آن را به راحتی حل می‌کنند؛ مثل حق انتخاب محل زندگی. الان در جامعه می‌بینیم که حق انتخاب رسما با خانم است. دو نفر باهم ازدواج می‌کنند تا متعالی شوند، اگر قرار باشد یک‌نفر به هر بهانه‌ای از حق تحصیل یا اشتغال یک‌نفر دیگر جلوگیری کند به‌نظرم اصلا با هدف ازدواج در تضاد است.  درمورد حق طلاق برابری زمانی ایجاد می‌شود که حق طلاق متعلق به هر دو‌نفر باشد و هر‌دو تنها با بیان دلایل محکم بتوانند از این حق استفاده کنند. موضوع پایان ازدواج مسئله ساده‌ای نیست که با یک تصمیم مرد یا زن به‌راحتی بتوان آن را پایان داد. در این حالت نگرانی خانواده‌های دختر و مسئله مهریه هم حل خواهد شد. از طرفی به‌نظر من این‌که مرد نصف دارایی‌هایش را بعد از طلاق به زنش ببخشد هم بی‌معنی است. به نظر من وقتی داریم حرف از برابری می‌زنیم دیگر چنین چیزی مطرح نیست و گرفتن چنین حقی از مرد در زمان عقد کاملا با مسئله برابری حقوق زن و مرد منافات دارد. باید راهکار بهتری در این رابطه ایجاد شود. هر انسانی یک‌رسالتی برای آینده‌اش دارد.  انسان ازدواج می‌کند تا زندگی بهتری داشته باشد. اگر قرار باشد هر یک به نحوی جلوی این خوشبختی را بگیرند دیگر مفهوم زندگی مشترک از بین رفته‌است. مشابه شرایطی که برای زن بعد از ازدواج و حتی بعد از طلاق پیش می‌آید برای مرد هم رخ می‌دهد. بنابراین هر یک از این شروط به تنهایی توازن را بهم می‌ریزد؛ مثلا این حقوق به زن داده شود ولی بحث مهریه و نصف دارایی بعد از طلاق منتفی شود. مهریه را با پشتوانه توجیه می‌کنند. اگر حق طلاق با مرد باشد و هر زمانی بتواند از همسرش جدا شود زن باید مهریه را به‌عنوان پشتوانه داشته باشد. پس وقتی حق طلاقی وجود نداشته باشد یا به عبارت دیگر متعلق به هر دو‌نفر باشد دیگه مسئله مهریه باید منتفی شود.»

شروط ضمن عقد درمان مشکلات زناشویی نیست
مهرنوش ۲۵ساله دانشجو و در شرف ازدواج است و به‌دنبال راهی برای توجیه خانواده‌اش می‌گردد تا بتواند مهریه‌اش را کمتر از مقدار موردنظرشان بگیرد و درعوض با دریافت برخی از این حقوق و شروط ضمن عقد، زندگی بهتری را آغاز کند. او درباره این شروط نظردیگری دارد: «شروط ضمن عقد درمان مشکلات زناشویی نیستند ولی تا حد زیادی بستری را برای داشتن حقوق مساوی بین خانم‌ها و آقایان فراهم کرده‌است. این شروط می‌توانند جلوی خیلی از آسیب‌ها و سوءاستفاده‌هایی که تاکنون از موضوع مهریه رخ داده است را بگیرند. به نظر من هر چیزی باید سر جای خودش قرار گیرد و درست تعریف شود.  مهریه هم جزو مواردی است که هیچگاه تعریف درستی از آن صورت نگرفته است. در حال‌حاضر می‌بینیم که به مهریه به‌عنوان معامله نگاه می‌شود. این‌که من مهریه سنگین بگیرم تا همسرم در آینده فلان کار را نکند یا این مهریه سنگین تضمینی برای زندگی بعد از ازدواج یا بعد از طلاق من باشد کاملا متفاوت از مفهوم اصلی مهریه است. من به‌عنوان یک دختر تمایل دارم تمام حقوقی را که می‌توانم ضمن ازدواج داشته باشم را متعلق به خود کنم و در مقابل مهریه کمی داشته باشم. به‌نظرم معقول‌تر است.»

باوجود مشکلات ادامه زندگی بی‌فایده است
سهیل ۲۶‌ساله دانشجو و شاغل است و از زاویه دیگری به این موضوع نگاه می‌کند: «به نظر من ما صاحب‌نظر نیستیم. الان شرایط به‌گونه‌ای شده که همه فکر می‌کنیم در هر زمینه‌ای کارشناس هستیم. هر یک از این شروط ضمن عقد قبل از این‌که به‌عنوان قانون مطرح شود، سبک و سنگین شده است و نیازی به اعتراض یا حمایت همگانی ندارد. طرفین ازدواج می‌توانند این شروط را تا جایی که می‌توانند تغییر دهند. ازدواج یک قرارداد عاطفی است و به نظر من باید قبل از عقد این مسائل کاملا حل و فصل شوند.  هر فرد قبل از مرد یا زن بودن یک انسان است. دست‌اندازی به چنین اهرم‌های فشاری برای نگه‌داشتن یک زندگی لازم نیست. این پیوند و زندگی مشترک مقدس و با ارزش است و دلایل حفظش در بطن خودش وجود دارد. این عوامل بیرونی آن‌چنان قادر به حل و فصل کردن اختلافات احتمالی نخواهند بود. زندگی مردی که از ترس مهریه، همسرش را طلاق ندهد یا زنی که به خاطر نداشتن حق خروج از کشور شوهرش را ترک نکند، از ارزش‌های زندگی مشترک فاصله گرفته است و ادامه دادنش فایده‌ای ندارد. خود من حاضرم تمام این حقوق را به طرف مقابل بدهم. من حق طلاق را می‌دهم تا او هم هر زمان که خواست بدون نیاز به آوردن دلایل متقن طلاق بگیرد، چون عقیده دارم اگر دل کسی با زندگی نباشد، ادامه دادن فایده‌ای نخواهد داشت. فقط از آن‌جایی که معتقد به برابری هستم و فلسفه این شروط هم برابری است پس باید شرایط را طوری فراهم کرد که هیچ یک از طرفین موظف به پرداخت هزینه مادی برای این جدایی نباشند. در نتیجه مهریه باید حذف شود. تا واقعا برابری اتفاق بیفتد.»

برابری باید واقعی باشد
ملیحه ۲۸ ساله دارای مدرک دکتری، مجرد و شاغل است. او معتقد است آشنایی دو نفر برای ازدواج سرشار از احساسات است، اما زندگی مشترک باید با درنظر گرفتن اتفاقات آینده و از روی منطق اتفاق بیفتد: «انسان امروز جدای از زن و مرد بودن دغدغه‌های مهم‌تری نسبت به انسان چند دهه قبل دارد. نقش‌ها تغییر کرده و متعالی‌تر شده است. قبلا چنین مسائلی بعد از ازدواج مطرح می‌شد، شاید هم اصلا مطرح نمی‌شد؛ اما الان می‌بینیم که همه ما قبل از ازدواج با خانواده‌ها و خود فرد بر سر این مسائل درگیر می‌شویم که البته هم خوب است و هم بد. برداشت‌های اشتباه از این مسائل باعث شده نه تنها آمار طلاق کاهش پیدا نکند؛ بلکه هرساله به‌صورت صعودی افزایش یابد. در رابطه با درست و غلط بودن این شروط واقعا من صاحب‌نظر نیستم، اما وقتی در موقعیت قرار بگیرم سعی می‌کنم برابری واقعی از دید خودم را مد نظر قرار دهم.»