خانواده؛ اولین آموزشگاه فرزند/حفظ دین و اخلاق مهم‌ترین مسئولیت خانواده است

آیت‌الله سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی‎فقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، در رابطه با مسئولیت‌ها در خانواده، گفت: همسرداری، قوامیت و تکیه‌گاه بودن مرد بر زن، تامین معیشت و اقتصاد خانواده، فرزندآوری بخشی از این مسئولیت‌ها است.
وی با بیان این‌که پذیرش مسئولیت همسر بودن مرد و همسر بودن زن وظایف و حقوقی را به‌دنبال دارد که انجام آن موجب تحکیم نظام خانواده می‎شود، افزود: از سوی دیگر بی‎توجهی به مسئولیت همسر بودن ادامه زندگی خانواده و تربیت فرزند را به مخاطره می‎اندازد و مشکلات عدیده‌ای به‌وجود می‎آورد.
آیت‌الله میرعمادی ادامه داد: مسئولیت همسر بودن یعنی به بلوغ فکری و عقلی رسیدن برای اداره امور خانواده مسئولیت همسر بودن یعنی دیگر به تنهایی تصمیم نگرفتن، به حقوق یکدیگر احترام گذاشتن، کمااینکه همسر بودن بعنی این‌که زن و شوهر مایه آرامش یکدیگر باشند.
وی اضافه کرد: تعبیر قرآن‌کریم از مسئولیت همسر بودن «لِتَسکُنوا الیها» یا «هن لباس لکم و انتم لباس لهن» است که بار معنایی بلندی دارد پیامبراکرم(ص) درباره مسئولیت همسرداری زنان فرموده است: «جهاد زن نیکو شهورداری است» که واژه «جهاد» و «حُسن» بیانگر اهمیت این مسئولیت است.
این مفسر قرآن‌کریم با یادآوری این‌که مسئولیت سرپرستی امور خانواده و تامین نیازها به‌دلیل برتری‌های فطری و جسمی و طبیعی که مرد از آن برخوردار است در تحکیم نظام خانواده بسیار مهم است، ادامه داد: قیام به امور خانواده و تکیه‌گاه بودن مرد برای زن جلوی فروپاشی نظام خانواده را می‎گیرد، کمااینکه قرآن‌کریم در آیه ۳۴ سوره نساء در این باره می‎فرماید: « الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ وَاللاَّتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلاَ تَبْغُواْ عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلِیًّا کَبِیرًا» قوام و شالوده خانواده مرد است و نباید مرد، زن‌ صفت، و زن، مردصفت گردد.
نماینده ولی‎فقیه در لرستان در رابطه با مسئولیت تامین معیشت و اقتصاد خانواده نیز افزود: تامین نفقه و فراهم کردن تغذیه حلال و مناسب ازجمله مسئولیت‌های مرد است کمااینکه خداوند متعال به‌دنبال قوامیت مرد بر زن می‎فرماید: «مردان تکیه‌گاه خانواده هستند به‌خاطر آنچه از اموالشان در خانواده هزینه می‎کنند» لذا تلاش برای اداره اقتصاد منزل به‌حدی که رفاه نسبی و معقول برای خانواده فراهم گردد جزء اولین وظایف و مسئولیت مرد است، البته توسعه زندگی برای اهل خانواده مورد تاکید و سفارش است.
آیت‌الله میرعمادی در رابطه با مسئولیت فرزندآوری نیز با بیان این‌که فلسفه اصلی تشکیل نظام خانواده و لازمه داشتن یک خانواده سعادتمند و بانشاط و مفید فرزندآوری ایت چراکه با ورود فرزند کانون خانواده گرم و امیدوار می‎شود، گفت: آیات و روایات فراوانی درباره اهمیت فرزندآوری و تولید نسل نقل شده که مرحوم علامه مجلسی در جلد ۱۰۱ بحارالانوار در باب «فضل الاولاد و ثواب تربیتهم» و باب «طلب الولد» آنها را جمع‌آوری کرده است کمااینکه در روایات از فرزند تعبیر به «میراث‌الله»، «باقیات‌ الصالحات» و مایه مباهات و افتخار پیامبر در روز قیامت شده است.
وی افزود: در اسلام هویت زن صالحه با فرزندآوری شناخته می‎شود چراکه فرزندآوری، عامل اقتدار و نیرومندی، سلامت و شادکامی، امنیت و استحکام خانواده است.
این مفسر قرآن با بیان این‌که اصلی‌ترین مسئولیت والدین پرورش و تربیت فرزند و فرزندداری است، اظهارکرد: خانواده اولین پرورشگاه و آموزشگاه فرزند است به همین جهت بیشتر روایات در باب خانواده مربوط به تعلیم و تربیت فرزند است.
وی با بیان این‌که تاکید روایات ما بر پذیرش فرزند و انتخاب نام نیکو برای فرزند است، اضافه کرد: پیامبر اسلام(ص) در این باره فرموده است: «کودکان خود را دوست بدارید و آنها را کرامت کنید و با آداب نیکو با آنها معاشرت نمایید».
آیت‌الله میرعمادی ادامه داد: تادیب فرزند و تربیت صحیح فرزند و تعلیم علوم و فنون برای فرزند از دسته‌بندی‌های روایات ما در خصوص تربیت فرزند است به‌طوری‌که پیامبر اسلام آورده است که «فرزندان‌تان را به سه چیز ادب کنید؛ عشق به پیامبرتان،  عشق به خاندان او و عشق به قرآن خواندن» و در جایی دیگر فرموده است که «به فرزندان‌تان شنا کردن و تیراندازی بیاموزید».
وی در ادامه اهتمام جدی در تربیت و برقراری رابطه عاطفی با فرزند مانند بوسیدن و دست کشیدن بر سر و صورت و دعا کردن در حق فرزند را از دیگر مواردی بیان کرد که در روایات ما در راستای تربیت فرزندان اشاره شده است و گفت: ملاحظه فرهنگ و آداب زمانه در تربیت فرزند قابل توجه است به‌طوری‌که در حدیثی از امام علی(ع) آمده است که «آداب و رسوم خود را به فرزندان‌تان تحمیل نکنید زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده‌اند» همچنین ایستادگی و مقاومت در تربیت نیز از موارد دیگر تربیت فرزند در قرآن‌کریم است به‌طوری‌که خدای متعال در آیه ۱۳۲ سوره طه با این مضمون «وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاهِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا لَا نَسْأَلُکَ رِزْقًا نَّحْنُ نَرْزُقُکَ وَالْعَاقِبَهُ لِلتَّقْوَى» می‌فرمایند: خانواده را به نماز فرمان ده و بر آن پایدار باش.
مادر؛ قلب خانواده
امام جمعه خرم‌آباد در ادامه  مسئولیت مادر بودن و این‌که مادر قلب خانواده است، اشاره کرد و گفت: مسئولیت مادری با هیچ مسئولیتی قابل معاوضه نیست، نباید زن این مسئولیت مهم و بزرگ را با هیچ یک از مسئولیت‌های اجتماعی تعویض یا مقایسه کند این در حالی‌است که بعضی از حالات و صفات تنها از طریق مادر به فرزند منتقل می‌گردد که ازجمله آنها می‌توان عشق، احساس، صفا و صمیمیت را نام برد.
وی افزود: اصولاً پی‌ریزی شخصیت فرزند تنها توسط مادر صورت می‌گیرد و مادر سرچشمه همه فضیلت‌هاست از این‌رو فرزند باید تا هفت سال در دامن مادر رشد کند، کمااینکه خداوند متعال در قرآن‌کریم مسئولیت و شیر دادن و تغذیه فرزند را بر عهده مادر گذاشته و پیامبر اکرم(ص) نیز در این راستا فرمودند که «برای کودک شیری بهتر از شیر مادر نیست».
این کارشناس مذهبی در ادامه به مسئولیت تزویج، زن دادن پسر و شوهر دادن دختر نیز گریزی زد و اظهارکرد: خداوند متعال در قرآن‌کریم می‌فرمایند: «بی‌همسران خود و غلامان و کنیزان شایسته‌تان را همسر دهید»، این در حالی‌است که در روایات اسلامی درباره‌ زن دادن فرزندان آمده است که «هرکس فرزند عزبی را زن دهد خداوند در روز قیامت به او نظر می‌کند و در سایه عرش الهی قرار می‌گیرد» و در روایت دیگری بهترین وساطت، وساطت میان دو نفر در امر ازدواج شمرده شده است که این دو نفر سروسامان بگیرند.
وی افزود: روایات فراوانی در زمینه تشویق به زود شوهر دادن دختران وارد شده حتی این‌چنین تعبیر شده که در روایت آمده دختران همچون میوه درختان هستند، میوه چون برسد چاره‌ای جز چیدن آن نباشد وگرنه از گمراهی و فساد در امان نخواهد بود و نیز پیامبر اسلام(ص) فرمود: «باید ازدواج آسان و به‌موقع ترویج گردد چراکه این مسئولیت بسیار سنگین است».
نماینده ولی‏فقیه در لرستان مسئولیت دین و اخلاق خانواده را از دیگر مسئولیت‌ها عنوان کرد و ادامه داد: مسئولیت خانواده‌ها تنها در تامین هزینه‌ی زندگی، مسکن و تغذیه نیست، مهم‌ترین مسئولیت حفظ دین و اخلاق خانواده است، کمااینکه خداوند متعال در قرآن به مؤمنان دستور می‌‌دهد، «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید خود و خانواده خود را از آتش جهنم حفظ کنید».
آیت‌الله میرعمادی با بیان این‌که نگهداری خانواده به ترک معاصی، عدم تسلیم در برابر هوای نفس و شهوات و دوری از فساد، ازجمله راه‌های نگهداری خانواده از آتش جهنم است، گفت: از سوی دیگر وارد کردن خانواده به نیکی و ادب، پاکی و طهارت، اخلاق و ایمان، تقوا و قناعت، احسان و تعاون راهی به‌سوی سعادت و بهشت جاودان است کمااینکه پیامبر اکرم(ص) فرموده است: «خدا رحمت کند کسی را که فرزندش را بر کارهای نیکش یاری دهد در حالی‌که از زشتی‌هایش می‌گذرد و در خلوت خود و خدا برایش دعا می‌کند» و در حدیث دیگری فرموده است: «اولاد خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوستی پیامبرتان، دوستی اهل‌بیتش و قرابت قرآن» و نیز فرموده است: «بدانید همه شما نگهبانید و همه  در برابر کسانی‌که مامور به نگهبانی از آنها هستید مسئولید، امیر و رئیس حکومت اسلامی نگهبان مردم است و در برابر آنها مسئول است، مرد، نگهبان خانواده خویش است و در مقابل آنها مسئول، زن نیز، نگهبان خانواده شوهر و فرزندان است و در برابر آنها مسئول است، بدانید! همه شما نگهبانید و همه شما در برابر کسانی‌که مامور نگهبانی از آنها هستید، مسئولید».
این مفسر قرآن‌کریم و نهج‌البلاغه فراهم ساختن محیط مناسب خانواده را از دیگر مسئولیت‌ها ذکر کرد و ادامه داد: محیط خانواده محیط رشد و تعالی، صفا و صمیمیت، آسایش و آرامش، تعلیم و تربیت است از این‌رو باید محیطی سالم و مناسب باشد کمااینکه فراهم ساختن چنین محیطی مسئولیت بسیار سنگینی است که علاوه‌بر پدر و مادر، فرزندان و بستگان نیز در آن نقش دارند.
وی به مسئولیت مشورت و هدایت در خانواده نیز اشاره کرد و افزود: خداوند متعال در قرآن‌کریم از پیامبران متعددی نام می‌برد که  فرزندان خود را موعظه می‌کردند و گاهی در برخی از امور با آنها مشورت می‌کردند ازجمله حضرت لقمان به فرزندش موعظه و نصحیت می‌کرد که «ای پسرک من به خدا شرک میاور که به راستی شرک ستم بزرگی است»،  «ای پسر من اگر عمل تو هم‌وزن دانه خردلی و در تخته سنگی در آسمان‌ها و زمین باشد خدا آن‌را می‌آورد که خدا بس دقیق و آگاه است»، «پسرم نماز را به پا دار و به کار پسندیده وادار و از کار ناپسند بازدار و بر آسیبی که بر تو وارد آمده شکیبا باش که این حاکی از عزم و اراده تو در امور است»، «ای پسر من رخ از مردم برمتاب و در زمین خرامان راه نرو که خدا خودپسند لافزن را دوست ندارد و در راه رفتن خود میانه‌رو باش و صدای را آهسته ساز که بدترین آوازها بانگ خران است».
آیت‌الله میرعمادی اضافه کرد: حضرت ابراهیم(ع) نیز به فرزندان خود وصیت کرد که «در برابر خداوند تسلیم شوند» و یعقوب به فرزندان خود گفت: «ای فرزندان من، خدا برای شما این دین را برگزیده است مبادا بمیرید بی‌آن‌که به آن گردن نهاده باشید» و در جایی دیگر ابراهیم گفت: «فرزندم؛ من در عالم خواب چنین می‌بینم تو را قربانی راه خدا می‌کنم، در این واقعه تو را چه نظری است؟ جواب داد: ای پدر، هرچه که ماموری انجام ده که انشاءالله مرا از بندگان با صبر و شکیبا خواهی یافت».
امام جمعه خرم‎آباد اضافه کرد: همچنین حضرت اسماعیل خانواده‌اش را به نماز و زکات دستور می‌داد به‌طوری‌که در قرآن‌کریم آمده است: «در این کتاب از اسماعیل یاد کن زیرا او درست وعده و فرستاده پیامبر بود و خاندان خود را به نماز و زکات فرمان می‌داد و همواره نزد پروردگارش پسندیده رفتار بود» کمااینکه خداوند درباره پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «اهل بیت خود را به نماز و طاعت خدا امر کن و خود نیز بر نماز و ذکر حق صبور باش، ما از تو روزی نمی‌طلبیم، بلکه ما به تو و دیگران روزی می‌دهیم و عاقبت نیکو مخصوص اهل پرهیزکاری و تقواست» همچنین فرموده است: «ای پیامبر به زنان و دخترانت و زنان مؤمنان بگو پوشش‌های خود را بر خود فرو گیرند، این برای آن‌که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند به احتیاط نزدیک‌تر است و خدا آمرزنده و مهربان است».