حال خوش اربعین را باید در طول سال، جاری کنیم/ این خطرناک است که مسجد و روحانیت در حال حذف از عزاداری‌هایند

خبرگزاری فارس، علیرضا ملوندی، آزاده لرستانی: حسن بنیانیان دارای دکتری مدیریت مدتی را به عنوان معاون فرهنگی، آموزشی وپژوهشی سازمان مدیریت و رئیس حوزه‌ هنری سازمان تبلیغات کشور مشغول بوده است، وی اکنون مدت ۱۰ سالی است که مسئول کمیسیون فرهنگی و پیوست‌نگاری فرهنگی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی است که بیش‌تر به سیاست‌گذاری‌های فرهنگی کمک می‌کند، بنیانیان حضور در این پست را مقدمه‌ای برای آسیب‌شناسی و راه‌ح‌ یابی برای مسائل فرهنگی کشور می‌داند، با توجه به پیاده‌روی عظیم اربعین بر آن شدیم با وی گفت‌وگویی را با محوریت چرایی اهمیت اربعین در محل دفتر کارش برگزار کنیم.

وی در این گفت‌وگو به نقش فرهنگ در بهره‌وری بیش‌تر پیاده‌روی اربعین اشاره کرد و از زوار خواست متناسب با شغل و توانایی خود یک نذر فرهنگی کاربردی داشته باشند، بنیانیان همچنین با گلایه از عدم توجه به نقش مسجد در تحولات جامعه اسلامی به خصوص نقش محوری آن در ایام عزاداری، وضعیت اقامه نماز در مساجد را به افراد بازنشسته تشبیه کرد و از پارامترهای تأثیرگذار که موجب آسیب به نظام اسلامی می‌شود، سخن به میان آورد.

بخش نخست این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:

*در ابتدا بفرمایید چگونه می‌توانیم ظرفیت راهپیمایان اربعین را راهبردی کنیم تا بسترش تداوم داشته باشد؟ آیا واقعاً می‌شود از این بستر که بیش از ۱۰ سال است به وجود آمده نهایت بهره را برد؟

-الان شرایط ما طوری است که بچه‌های خوش‌فکر باید آنجا یک تیم‌هایی تشکیل بدهند و کارهای بدی که در فرهنگ ما عادی شده و آنجا خودنمایی می‌کند و تو ذوق می‌زند؛ مسلمانی که از جمهوری اسلامی می‌رود، چون ما خیلی زیرنظر هستیم، چون ما از ایران می‌رویم، آنها می‌خواهند شعبه‌ای از حضرت آقا را آنجا ببینند، یک تصویر زیبایی از آقا در ذهن‌شان است، چه در اخلاق، چه در منش و چه در معلومات به صورت ناخودآگاه وقتی می‌گوید: من از ایران آمدم، یک دفعه توقع از شما بالا می‌رود، حالا اگر آنجا از خودتان ولع نشان دادید، صف را بهم زدید، شیفتگی نسبت به غذا پیدا کردید، چون آنجا تنوع غذایی است، باید به مردم آموزش بدهیم که آنجا شیفتگی نسبت به غذا نشان ندهند، همانطور که عراقی‌ها برای شما جا و مکان درست کردند، شما هم اگر یک نفر دیگر آمد جا را باز کنید نگویید جا نداریم؛ یعنی رفتار اخلاقی از خودتان نشان بدهید.

آنجا یک فضای وحدت است

بعضی‌ها آنجا یادشان می‌آید که ما باید انتقام‌مان را از جریان‌های صدر اسلام بگیریم! آنجا یک فضای وحدت است و شما باید نشان بدهید که ما از آن مرحله عبور کردیم، حتماً اصرار دارند آنجا روضه حضرت زهرا(س) را بخوانند، روضه حضرت زهرا(س) خوب است، ولی جایش آنجا نیست، آیت‌الله سیستانی برای حفظ انقلاب گفتند: سنی‌ها جان ما هستند، حالا شما می‌خواهید با این شعار مخالفت کنید، چون نمی‌فهمید، چقدر شرایط ما حساس است، شرایط انقلاب چقدر حساس است! شما با این کارتان اسلام و شیعه را تضعیف می‌کنید. آدم‌هایی باید بروند آنجا این آسیب‌ها را شناسایی کنند، یک بروشورها و فیلم‌های ساده‌ای درست کنند و در مسیر راه در اتوبوس‌ها به جای فیلم سینمایی پخش کنند.

دشمن تلاش می‌کند این کینه را بازتولید کند

بعضی وقت‌ها با این مردم عرب که تمام جان‌شان را در این راه گذاشتند یک رفتارهای زشتی از طرف بعضی از این ایرانی‌ها می‌بینید که خیلی تلخ است! او به خاطر امام حسین(ع) تحمل می‌کند، بدانید دشمن بین ما جنگ راه انداخته است این آدمی که آنجاست و دارد آشپزی می‌کند بچه‌اش در جنگ کشته شده است، در حرف زدن مراقبت کنیم، دشمن تلاش می‌کند این کینه را بازتولید کند، شما هم پدر و مادر شهید هستید، نگویید اینها همان عراقی‌ها هستند که به ما حمله کردند، یک صدامی بود که ما را به جان هم انداخته بود که می‌گفت از هر طرف کشته شوید به نفع من است در عراق کشته شوند شیعیان عراقی هستند و ایران هم همینطور، شما باید این را بفهمید به او و کشته او احترام بگذارید گاهی این چیزها را آنجا می‌بینید که اعصاب‌تان با تمام وجود بهم می‌ریزد که چرا با درک سیاسی اینها اینگونه رفتار می‌کنند؟

ما در طول مسیر در اتوبوس و هواپیما فیلم تولید کنیم، در فرودگاه فیلم تولید کنیم که مردم به این نکات توجه کنند بعضی از نکات را باید به مداحان گفت که این تذکرات را آنجا به بچه‌ها بدهند. فهرست کارهایی که نباید باید بشود زیاد است. خلاصه اینکه اسلام را باید از دستِ ندانم‌کاری‌‌ها نجات داد. ما همیشه دنبال کارهایی هستیم که باید بشود الان باید فهرست کارهایی که نباید بشود را بگوییم.

اخلاق خوش شما تبلیغ رهبر انقلاب است

آنجا اگر کار به جایی رسید که هر کس عکس مرجع خودش را بالا بگیرید و بعد ناخودآگاه توهین به یک مرجع دیگری شود این سم است، همه‌ مراجع آنجا محترم هستند چون شما دارید به یک کشور دیگری سفر می‌کنید و ده‌ها مرجع آنجا وجود دارد، همانجا نخواهید تبلیغ حضرت آقا را بکنید به ضد خودش تبدیل می‌شود، اخلاق خوش شما تبلیغ آقا است، بهترین تبلیغ آقا این است که وقتی شما به عنوان یک ایرانی می‌روید دوست‌داشتنی ظاهر شوید، کمک‌کننده ظاهر شوید و با عراقی‌ها دوست شوید، آنها را به ایران دعوت کنید قلب‌ها را بهم نزدیک کنیم، اگر یک هندی آنجا دیدید زبان شما خوب است با او رابطه برقرار کنید، آدرس بدهید از طریق فضای مجازی با هم در تماس باشید.

شاید مقدمه‌ای برای حضور امام زمان(عج) است

منتها این قصه‌ای است که به سرعت دارد توسعه پیدا می‌کند از آن طرف آدم‌های عمیقی روی مسائل فرهنگی‌اش کار نمی‌کنند اینجا هم نمی‌شود نسخه نوشت، باید برویم در خود پیاده‌روی تا مسائل را بفهمیم و در شرایط مختلف آنجا حضور داشته باشید و نسخه‌نویسی کنید و در صحنه درگیر آسیب‌ها و فرصت‌هایش شوید و به هر حال یک سرمایه‌ بسیار بزرگ و یک لطف الهی است والطاف ناشناخته‌ای است که خدا داده و خودش پیش‌بینی کرده است حالا ظهور و بروز می‌کند، شاید مقدمه‌ای است برای حضور امام زمان(عج) و آدم‌ها بفهمند زمان امام زمان(عج) مردم چگونه خودجوش در صحنه می‌آیند و ما یک قدرت داشته باشیم بدون اینکه سازماندهی پیچیده‌ای داشته باشیم و آدم‌ها هر چه دارند در طبق اخلاص می‌گذارند.

از اینجا رفتید یک عهدی با امام حسین(ع) ببندید

آنجا مانند فضای مکه است یادشان می‌رود چه کاره هستند، آنجا دیگر شما یک آدم عادی هستید کفش‌هایتان را هم درآورید و پابرهنه بروید، ثواب بیشتری هم می‌برید، شما باید از موضع‌تان ببینید چه کمکی می‌توانید برای بهبود این مسأله کنید. آنجا در اوج احساس مانند مکه است، شما از اینجا رفتید یک عهدی با امام حسین(ع) و یک نذری بکنید، مثلاً من ایران رفتم، یک هیأت خانوادگی راه می‌اندازم و در طول سال اقوام را متقاعد می‌کنم که ماهواره را از خانه‌هایشان بیرون ببرند، من با امام حسین(ع) این عهد را می‌بندم و نذر می‌کنم، نذر شما این نباشد که یک شب به مسجد محله شام می‌دهم، مثلاً شما وزیر هستید نذر می‌کنید، ایران برگشتم چگونه به مقوله‌ مساجد کمک کنم! حالا یک فیلمسازی را پیدا کنید یک فیلم نیم ساعته بسازد، نذر ما در اربعین، وقتی پیاده‌روی کردید و چشم‌تان به حرم رسید چه نذری بکنید؟ متناسب با شغل‌تان مثلاً شما پزشک هستید از این به بعد ۱۵ درصد از مستضعفان پول نمی‌گیرم یا عمل آنها را رایگان انجام می‌دهم.

زوار اربعین حسینی بعد از بازگشت موجب بروز اتفاقات جدید می‌شوند/مواظب باشید نذر شما متناسب با مسئولیت‌تان باشد

بعد وقتی افراد از حضور مسلمین بر می‌گردند، در جامعه اتفاق جدیدی رخ می‌دهد، چون اتصال‌شان در آنجاست. از نظر روانی آدم وقتی بعد از چند روز پیاده‌روی اولین بار گنبد امام حسین(ع) یا حضرت ابوالفضل(ع) را می‌بیند یک لحظه‌ خاصی برای او رقم می‌خورد، چون بعد از چند روز پیاده‌روی و خستگی چشمش به ضریح امام حسین(ع) می‌افتد یک نقطه‌ عطف و تحولی در آدم‌هاست این را می‌شود تبدیل به یک فرصت طلایی در زندگی کرد، مانند این است که شما برای اولین بار وقتی وارد مکه می‌شود و چشم‌تان به خانه خدا می‌افتد، یک حال دیگری پیدا می‌کنید انگار خدا را ملاقات کردید و یک دفعه حس می‌کنید یک خدای جدیدی در وجود شما شکل گرفت، اینجا باید مواظب باشید نذر شما متناسب با مسئولیت‌تان باشد بعد بسته به اینکه چه وظیفه‌ای دارید جنس حضور شما متفاوت می‌شود.

*نزدیک به ۴ دهه از عمر انقلاب می‌گذرد، در این مدت با چالش‌ها و آسیب‌هایی روبرو بودیم و هستیم، اما آنچه که باعث تحقق و تداوم انقلاب شد، مبانی اندیشه‌ای فرهنگ اباعبدالله(ع) و زنده‌ نگاه داشتن شعائر محرم و صفر بوده است، به نظر شما جامعه کنونی چقدر نیازمند این مبانی است؟

-همه‌ افرادی که در تحولات فرهنگی کشور نقش ایفا می‌کنند، باید به یک نکات مشترکی توجه داشته باشند، اولین نکته این است که توجه داشته باشیم همه افراد و سازمان‌ها در تحولات فرهنگی جامعه مشارکت دارند البته به میزان نفوذ و موقعیت اجتماعی و انعکاس کارکرد افراد در رسانه‌های مختلف مداخله افراد و سازمان‌ها در تغییرات اجتماعی بیشتر می‌شود و به صورت اخص همه‌ مدیرانی که در جامعه در بخش‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی حضور دارند و انجام وظیفه می‌کنند، چون در تحولات فرهنگی نقش آفرینی بیشتری دارند. باید به این نکات توجه کنند.

مفهوم فرهنگ در ذهن ما تقلیل یافته است

دومین نکته این است که چون مفهوم فرهنگ در ذهن ما تقلیل می‌یابد کمتر به این نقش آفرینی توجه می‌کنیم، علتش هم این است که ما با یک مصیبتی روبرو هستیم و آن اینکه ۲۰۰ سال ساختارهای غربی وارد این کشور شده و فرهنگ را در حد فعالیت‌های فرهنگی کوچک کرده است و تقلیل داده‌اند و آن را در محدوده تولید کتاب، تولید فیلم، تئاتر، برپایی جشنواره‌ها و در بخش مذهبی هم در حد برگزاری ‌شعائر دینی تصور کرده‌اند.

در حالی که این‌ها ابزارهای فرهنگی‌اند و منظور از فرهنگ سیستم باورها، ارزش‌ها، الگوهای رفتاری، نمادها و همه مصنوعاتی است که جوامع مختلف براساس آن زندگی روزمره و آینده خود را بنا کرده‌اند، اینکه مقام معظم رهبری می‌گویند فرهنگ مانند هوا همه جا است یا می‌فرمایند هر پروژه‌ بزرگ اقتصادی، صنعتی و هرگونه سیاست‌گذاری یا تدوین قوانین جدید باید پیوست فرهنگی داشته باشد، به واسطه‌ همین تأثیرپذیری و تأثیرگذاری از فرهنگ است، بنابراین هر بحثی راجع به فرهنگ می‌شود، باید روند تغییرات وتحولات در باورها، ارزش‌ها و الگوهای رفتاری و نمادهای جامعه مدنظر قرار گیرد تا ابعاد مثبت و منفی تحولات جامعه به درستی درک شود.

کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا در گام اول باید تکلیفش را با ایران و انقلاب اسلامی روشن کند

بحث را باید از اینجا شروع کنیم؛ ۱۴۰۰سال است که جامعه‌ اسلامی ما در معرض انواع تهاجمات نظامی، سیاسی و فرهنگی قرار گرفته است، اما در فرهنگ‌مان سرمایه‌هایی داشتیم که دین، به ویژه دین شیعه منتقل شده است که بعد از ۱۴۰۰ سال از درون آن، انقلاب اسلامی و از درون انقلاب اسلامی یک نظام جمهوری اسلامی درآمده و علیرغم اینکه دشمن با همه‌ ظرفیت‌ها و توانمندی‌های علمی و فنی و تجربه‌های شیطانی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری‌اش خواسته است انقلاب را نابود یا حداقل مهار کند. اما به سرعت به یک قدرت منطقه‌ای و یک محور تأثیرگذار در مناسبات جهانی تبدیل شده‌ایم، یعنی امروز هر کسی می‌خواهد در آمریکا کاندیدای ریاست جمهوری شود، اول باید تکلیفش را با ایران و انقلاب اسلامی روشن کند، بعد راجع به چیزهای دیگر صحبت کند و امروز تمام تلاش آمریکا مهار انقلاب اسلامی است.

اما ما در درون باید برای سیاست‌گذاری‌های بلندمدت خود سؤال کنیم که این سرمایه‌ فرهنگی چیست؟

این سرمایه‌ فرهنگی نظامی است که خود خدا در دین خودش تعبیه کرده است، وقتی من کلمه‌ نظام را به کار می‌برم؛ یعنی یک مجموعه عواملی که در پیوند با همدیگر این دین را در بستر تاریخ منتقل کردند و همه‌ عناصر این نظام در جای خودش مهم است و اگر عناصر این نظام را درست نشناسیم و بعضی از عناصر نظام تضعیف یا حذف شود دیگر این کارایی ۱۴۰۰ سال را نخواهد داشت.

سرفصل‌های عناصر اصلی نظام دینی

مانند اینکه ماشین آخرین مدل چرخ‌هایش پنجر شود، بعد ببینید چرخ زاپاسش هم پنجر است یا گاهی همه‌ قسمت‌های ماشین کار می‌کند، فقط یک سیمی در ماشین قطع شده و ماشین روشن نمی‌شود، برای اینکه از نظام، خارج شده است، یعنی در یکی از ارتباطاتش اختلال ایجاد شده است.

حالا سرفصل‌های عناصر اصلی نظام دینی که در خود دین است را عرض می‌کنم: قرآن، اهل ‌بیت(ع) و نظام روحانیت که به واسطه‌ امتداد ولایت و با هدایت خود روحانیت در طول تاریخ امتداد پیدا کرده و مرجعیت شکل گرفته است، مرجعیت بازوهایی به نام مبلغان و روحانیان دارد، یکی دیگر از سرفصل‌ها فضاهای مذهبی مانند مسجد است، یکی دیگر ماهیت عبادات دینی است.

همه باید نماز بخوانیم، اما اصل نماز به جماعت برگزار کردن است، مگر مشکل داشته باشید و فرادا بخوانید، خیلی متفاوت است تا اینکه نماز شما فرادا باشد و هر وقت بیکار شدید به مسجد بروید! یعنی همه‌ عبادت‌هایی که خدا پیش‌بینی کرده و به شما می‌گوید: لباس شما باید حلال باشد تا بتوانید نماز بخوانید و رستگار شوید، حلال باشد یعنی در مراودات روزمره‌ اقتصادی به شدت حواستان جمع مسائل فقهی باشد، وگرنه این لباس شما حرام می‌شود و نماز شما فایده‌ای ندارد. اینها را باید فهمید.

با بزرگ کردن احساسی ماجرای عاشورا دیگر احساس نیاز به مسجد نکردیم

یکی دیگر از عناصر این نظام تبلیغی که خداوند پیش‌بینی کرده  است، زندگی ائمه است که در بعد کلانش نقاط برجسته‌ای از جمله ماجرای عاشورا داریم، حالا این بحث‌ها را از چند جهت عرض می‌کنم.

اگر ما به صورت احساسی ماجرای عاشورا را آنقدر بزرگ کردیم که دیگر احساس نیاز به مسجد نکردیم، همانطور که الان به این مصیبت روبرو شدیم و نماز جماعت به حاشیه رفت و تبدیل به محل حضور بازنشستگان شد، معنی آن این است که ما داریم یک مطلبی را آنقدر بزرگ  و بقیه را آنقدر کوچک می‌کنیم که آن نظام را از نظام بودن دربیاوریم؛ گفتن این حرف‌ها سخت است، چون یک آدم منفی‌نگر می‌گوید این آدم دارد عاشورا را تضعیف می‌کند، ولی من دارم با یک نگاه کلان به مساله نگاه می‌کنم که اگر امروز عشق به امام حسین به ما منتقل شده –همین طوری که به ما منتقل نشده است- بلکه یک مسجد، یک روحانیت، یک روضه‌خوانی بوده و اینها در طول تاریخ منتقل کرده‌اند، امام صادق(ع) فرمودند: برای امام حسین(ع) روضه بخوانید و خودش هم می‌نشست و گریه می‌کرد، یعنی اگر به واسطه بی‌رنگ شدن عالمان دینی در روابط جامعه اتصال ما به امام صادق(ع) ضعیف شد، انحراف در دین خدا زیاد می‌شود و کارایی دین از بین می‌رود، کم‌کم روضه‌های ما تغییر می‌کند و یک چیزی دیگری از آن در می‌آید.

اگر شعائر عاشورا را در عناصر نظام بازسازی نکنیم همین شعائر به انقلاب آسیب می‌زند

امروز که به برکت انقلاب اسلامی شعائر عاشورا اوج گرفته است، اگر از دل همین اوج‌گیری شعائر ما بقیه‌ عناصر نظام را بازسازی و بازتولید نکنیم، خود شعائر عاشورا به انقلاب آسیب می‌زند! این خیلی حرف تلخ و تندی است اما باید به این توجه کنیم. الان شما یک نسلی دارید که روز عاشورا در صحنه هستند، اما استفاده از این شعائر عاشورا اینقدر احساسی شده که در مسجدی که ده‌ها هیأت آنجاست، همه گوشه‌ خیابان هیأت گرفتند و به فکرشان نرسیده یک مسجد در محله‌شان است و یک نماز جماعتی با هیأتشان برگزار کنند.

روحانیت در مراسم شعائر اسلامی حذف شده است

*یعنی مسجد از محور عزاداری حذف شده است؟

-بله دارد حذف می‌شود! دارد خارج می‌شود و بعد شعائر عاشورا دارد تبدیل به شربت دادن و یک طبل در خیابان زدن می‌شود، عاشورا و تاسوعا هم تمام می‌شود، چرا؟! چون در مراسم شعائر اسلامی، روحانیت حذف می‌شود.

ادامه دارد…