قدرت‌نمایی کره‌جنوبی در سینما و عرصه سریال‌سازی / موانع بزرگ برای صنعتی‌شدن سینما و سریال‌سازی در ایران

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از برنا؛ امروز می‌توان سینمای کره‌جنوبی را قدرتمندترین سینمای آسیا در عرصه‌های جهانی دانست. کره‌جنوبی طی سال‌های اخیر فیلمسازان مطرحی را به سینمای دنیا معرفی کرده است. فیلم سینمایی «پیر پسر» به کارگردانی پارک چان ووک جایزه بزرگ جشنواره فیلم کن را از آن خود کرد، در سال ۲۰۱۲ فیلم «پیتا» به کارگردانی کیم کی-دوک برنده جایزه شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز شد و فیلمسازان دیگری چون بونگ جون هو در سال ۲۰۱۹ با تاریخ‌سازی توانست علاوه بر نخل طلای کن توانست جایزه بهترین فیلم بین‌المللی و بهترین فیلم آکادمی اسکار را از آن خود کند. همچنین در سال جاری فیلم سینمایی «معرفی» به کارگردانی هانگ سانگ سو توانست در جشنواره فیلم برلین جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کند. موفقیت‌های سینمای کره به حضور در جشنواره‌های مختلف محدود نمی‌شود، کره‌ای‌ها امسال توانستند پربیننده‌ترین سریال جهان را تولید و پخش کنند که نشان می‌دهد صنعت سینما و سریال‌سازی در کره‌جنوبی به شکلی اصولی و دقیق شکل گرفته و قطعاً در سال‌های آینده از موفقیت‌های بیشتر این کشور در این عرصه بیشتر خواهیم شنید.

قطعاً موفقیت سریال «بازی مرکب» را نمی‌توان تنها به کیفیت، محتوا و قصه این اثر مربوط دانست. با وجود اینکه قطعاً این مسائل در موفقیت سریال تأثیرگذار بوده؛ سوژه متفاوت و ساختار مناسب «بازی مرکب» از نکات تحسین‌برانگیز این سریال است. اما قطعاً تبلیغات گسترده و قدرت رسانه‌ای نتفلیکس در دیده شدن این اثر تأثیری غیر قابل انکار گذاشته است چرا که به اعتقاد کارشناسان طی سال‌های اخیر سریال‌هایی با ساختار و موضوعی مشابه و حتی با کیفیت بهتر به اندازه «بازی مرکب» دیده نشده‌اند.

بدیهی است که سریال‌سازی و همچنین سینمای کشور ما تا صنعتی شدن فاصله بسیاری دارد و برای محقق شدن این مهم راهی طولانی و پر فراز و نشیب در پیش داریم اما قطعاً برای شناخت این مسیر کره‌جنوبی می‌تواند الگویی مناسب باشد و لازم است برای شناخت راه‌های رسیدن به صنعت سینما و سریال عوامل موفقیت کره‌جنوبی و مسیری که پشت سر گذاشته را مورد بررسی قرار دهیم.

به همین بهانه با چند تن از سینماگران و کارشناسان سینما گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

منوچهر اکبرلو: سینما و تلویزیون برای صنعتی کردن تولیدات نمایشی برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند

منوچهر اکبرلو، نویسنده و منتقد سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: برای رشد و ایجاد یک صنعت چه در زمینه کالاهای صنعتی و چه در زمینه کالاهای فرهنگی مانند فیلم و سریال باید زیرساخت‌های لازم توسط نهادهای دولتی و با تصدی‌گری بخش خصوصی فراهم شود. کشور کره‌جنوبی که طی سال‌های اخیر به صنعت سینما و سریال‌سازی دست پیدا کرده، سال‌هاست که به این امر به صورت جدی روی آورده و امروز ثمرات آن را مشاهده می‌کند.

اکبرلو خاطرنشان کرد: این اتفاق هرگز در کشور ما رخ نداده و عدم صنعتی شدن سریال‌سازی در ایران دلایل مختلفی دارد. اولین دلیل آن نداشتن استراتژی است به این معنی که نهادهای دولتی مانند سازمان سینمایی و صداوسیما حتی روی کاغذ هیچ برنامه بلند مدتی ندارند و به همین دلیل بسیاری از سریال‌ها حتی مجموعه‌های مناسبتی در آخرین روزهای نزدیک به آن مناسبت تثبیت می‌شود و قبل از آن اصلاً مشخص نیست که سریال مورد نظر ساخته می‌شود یا خیر و به همین دلیل است که می‌شنویم بسیاری از سریال‌ها همزمان با ضبط، کار فیلمنامه‌نویسی آن هم در حال انجام است. طبیعتاً با این شکل تولید انتظار زیادی برای موفقیت یک سریال نمی‌تواند وجود داشته باشد چه برسد به اینکه تلویزیون بخواهد برای تولیدات بعدی بازخورد بگیرد.

این منتقد در ادامه اظهاراتش گفت: دلیل دوم به همین موضوع برمی‌گردد که به آن اشاره شد. در کشور ما سیستم بازخوردگیری از مخاطب وجود ندارد، به این معنی که تلویزیون با اتکا به نظرسنجی‌های درون سازمانی همواره اعلام می‌کند که فلان سریال با استقبال بالای ۹۰ درصد مخاطب روبرو بوده و این آمارها حتی برای سریال‌هایی ارائه می‌شود که کسی اصلاً از پخش آن مطلع نمی‌شود یا چه زمانی تمام شد و حتی تهیه‌کننده، کارگردان و بازیگران هم در جمع‌های خصوصی و حتی عمومی ابراز می‌کنند که آن سریال را نمی‌بینند.

او افزود: بدیهی است که بازخوردگیری از مخاطب باید خارج از نهاد مربوطه و با شیوه‌های علمی صورت بگیرد. ارائه آمارهایی که فقط مدیران برای ابراز لیاقت و شایستگی خود می‌خواهند مطرح کنند نمی‌تواند یک بازخوردگیری علمی به حساب بیاید در حالیکه در همین صنعت سریال‌سازی کره‌جنوبی امر نظرسنجی و بازخوردگیری از مخاطب بسیار جدی جریاد دارد و ادامه فعالیت افراد با فصل‌های جدید سریال‌ها به شدت متکی به نظر مخاطبان است.

اکبرلو تأکید کرد: عامل دیگری که می‌توان از آن به عنوان مانعی در جهت شکل‌گیری صنعت سریال‌سازی نام برد به این موضوع برمی‌گردد که در ایران ساخت فیلم و سریال به منابع دولتی یا شبه دولتی یا به صورت غیرمستقیم از منابع عمومی صورت می‌گیرد. این مسئله باعث می‌شود که تولید اثر نه بر اساس مخاطب‌شناسی و فروش که با هدف مصرف و اخذ بودجه باشد. به همین دلیل است که بارها دیده‌ایم در تلویزیون بخش پایانی سریال را بنا بر سلیقه و مصلحت مدیران تغییر می‌دهند و هیچ توجهی به نیاز و سلیقه و توقع مخاطب نمی‌شود و در شبکه نمایش خانگی هم بسیاری مواقع میزان قسمت‌های مدنظر برای تولید در عمل انجام نمی‌شود و سریال پیش از زمان مقرر به اصطلاح جمع و جور می‌شود.

این منتقد درباره عوامل موفقیت سریال‌هایی چون «بازی مرکب» که در کشورهایی چون کره‌جنوبی ساخته‌ شده‌اند، گفت: در جایی که صنعت بودن یک کالا مهم باشد بازاریابی و فعالیت‌های پس از تولید بسیار مهم است. در ایران تبلیغات تلویزیون برای سریال‌های تلویزیونی اساساً وجود ندارد. دلیلش را پیش‌تر گفتم که شبکه برای پر کردن آنتن سریال تولید می‌کند و در نهایت همان شبکه هم اطلاع‌رسانی را انجام می‌دهد. در سریال‌های شبکه نمایش خانگی هم به جای ابزارهای مختلف تبلیغات تنها به حضور یک یا دو بازیگر چهره تمرکز می‌کنند. بدیهی است که یکنواختی تبلیغات و چهره‌ها تأثیر این کار را به سرعت کاهش می‌دهد.

او افزود: بازاریابی کالاها فوت و فن خودش را می‌طلبد. به عنوان مثال هیچ کدام از سریال‌های شبکه نمایش خانگی در این یک سایت مناسب برای اطلاع‌رسانی و تبلیغات ندارند و گویا اصلاً چنین احساس نیازی هم وجود ندارد و سریال‌های تلویزیون هم اساساً با مقوله بازاریابی بیگانه است. نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کنم وجود انواع ژانرها در بین تولیدات نمایشی است. در کشور ما سریال‌ها تنها در ژانرهای تاریخی، کمدی، پلیسی و مانند آن ساخته می‌شوند و ما شاهد تنها چند ژانر هستیم. محافظه‌کاری‌ها و فضای بسته به ویژه در تلویزیون و این فضای نظارتی سریال‌های دیجیتال مانع بزرگی برای ایجاد تنوع موضوع می‌شود و سوژه‌های بسیار جذاب رایج در سریال‌های کره‌ای در ایران با به کار بردن اصطلاحاتی چون خط قرمزها امکان ساخت ندارند. به عنوان مثال می‌توان روابط عاطفی را مطرح کرد که با انواع برخوردهای سلیقه‌ای مواجه است و همین برخوردهای سلیقه‌ای فضای حاکم بر سریال‌ها را از زندگی عادی دور کرده‌ است و به جای آن صحنه‌ها و دیالوگ‌هایی جایگزین شده‌اند که خاصیتشان صرفاً شوخی‌سازی در فضای مجازی است.

این منتقد در پایان خاطرنشان کرد: عامل دیگر که به موفقیت صنعت سریال‌سازی و سینما در کشورهایی مانند کره‌جنوبی کمک می‌کند مستمر بودن ساخت این آثار است. به این معنی که پس از بازخوردگیری از مخاطبان فصل‌های بعدی سریال نیز ساخته می‌شود در حالیکه در تلویزیون ایران و شبکه نمایش خانگی تنها چند مورد انگشت‌شمار می‌توان مثال زد که فصل بعدی به سریال اضافه شده و از آنجا که معمولاً ادامه سریال با اتکا به موفقیت فصل اول صورت گرفته، فصل‌های بعد به موفقیت چندانی نمی‌رسد و در نتیجه معمولاً تولید اثر متوقف می‌شود.

علی روئین‌تن: فیلم و سریال‌ها فقط به قشر ثروتمند یا ضعیف می‌پردازند!/ طبقه متوسط از آثار حذف شده است

علی روئین‌تن، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: با دهکده جهانی که امروز به واسطه فضای مجازی پدید آمده اگر بخواهیم موفقیت اثری چون «بازی مرکب» را تنها در مقیاس کشوری چون کره‌جنوبی بررسی کنیم، این بررسی منطقی و درست نخواهد بود. به هر حال کشورهایی چون کره‌جنوبی و دیگر کشورهایی که همواره در زمینه‌های مختلف رو به پیشرفت هستند رمز موفقیت‌شان در این است که اعتماد به نفس کاذب دانستن ندارند و همین که احساس می‌کنند عقب هستند یا نمی‌دانند عاملی است برای حرکت و موفقیت.

روئین‌تن خاطرنشان کرد: برخی مواقع داشتن انگاره‌های تمدن و پیشینه تاریخی فریب‌دهنده است و باعث می‌شود ما با تکیه بر گذشته‌مان شکست بخوریم و در واقع در جا بزنیم و می‌بینیم در کشورهایی چون کره‌جنوبی و ژاپن که از چنین ویژگی‌هایی برخوردار نیستند همواره در پی پیشرفت و تلاش برای عقب نماندن هستند. سریال «بازی مرکب» سوژه‌ای جذاب دارد که اتفاقاً در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت و باعث شد تا سر و صدایی به پا کند.

او افزود: سریال «بازی مرکب» سوژه بسیار خوبی دارد اما از ساختار چندانی خوبی برخوردار نیست و در واقع این سریال یک اثر استودیویی است که قصه‌ای جذاب و دراماتیک را تعریف می‌کند اما همین سریال اگر فیلمنامه‌اش را یک نویسنده ایرانی به یکی از پلتفرم‌ها می‌برد به هیچ‌وجه امکان ساخت نداشت و این نشان می‌دهد سریال‌ها و فیلم‌های خوبی هستند که در کشور ما هیچ‌گاه ساخته نشده‌اند.

کارگردان فیلم سینمایی «دل شکسته» در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: کشورهای جهان سومی کشورهای دنباله‌رو هستند و باید نمونه‌ای از موفقیت وجود داشته باشد تا به آن رجوع کنند. در واقع اگر فیلمنامه خوب و جذابی را شما بخواهید به پلتفرم‌ها ارائه دهید باید نمونه‌ای از آن وجود داشته باشد که موفق بوده تا بتوانند به ایده شما اعتماد کنند. به همین دلیل می‌بینیم که امروز در سینما و شبکه نمایش خانگی آثار ما یا آثاری کمدی شده‌اند یا فیلم‌هایی هستند که به طبقه پایین جامعه می‌پردازند.

او افزود: سینمای ما در واقع به دهه پیش از انقلاب برگشته و امروز تلویزیون هم در همین شرایط قرار گرفته است و این اتفاق بسیاری خطرناکی است. ما امروز به ساخت و پخش آثار متفاوت و متنوع نیاز داریم و برای داشتن اینگونه آثار وجود هنرمند و مولف جسور الزامی است و قطعاً مولف جسور به واسطه وجود مدیر جسور امکان رشد و خلق اثر را پیدا می‌کند.

این کارگردان تأکید کرد: البته ما مولف‌های جسور داریم. فیلمسازانی چون سعید روستایی و محمد کارت که آثار متنوعی ساختند و به سراغ قشر ضعیف جامعه رفتند فیلمسازان جسوری هستند که جریانی از آثار آن‌ها شکل گرفت و فیلمسازان بسیاری به سراغ آن رفتند چرا که شکل فیلمسازی آن‌ها به نوعی نتیجه خوبی داشت و همه به دنباله یک مسئله امتحان پس داده بودند. در این وضعیت ما نیاز به سریال‌ها و فیلم‌هایی داریم که نسبت به آنچه که امروز رایج است متفاوت باشند. قشر عظیمی از جامعه ما و شاید حدود ۷۰ درصد جامعه متعلق به طبقه متوسط هستند اما در فیلم‌ها و سریال‌های ما آنچه که می‌بینیم یا مربوط به قشر متمول و ثروتمند است یا قشر ضعیف و فقیر و در واقع بخش اعظمی از جامعه از سینمای ما حذف شده است.

روئین‌تن خاطرنشان کرد: مسئله این است که تهیه‌کننده‌های ما میلی به انجام کار جدید با فضا و موضوعی متفاوت ندارند. آن‌ها تلاش می‌کنند اثری بسازند که مورد پسند پلتفرم‌ها باشد و فقط به درآمدزایی فکر می‌کنند اما نمی‌دانند که اتفاقاً درآمدزایی در گروی ساخت اثر متفاوت است. من می‌دانم در مردم ما فطرتی وجود دارد که غیر قابل پیش‌بینی است و از یک جایی به بعد خواهیم دید که دیگر فیلم‌هایی که سوژه‌شان پرداختن به مسائل مردم پایین شهر است مورد استقبال قرار نمی‌گیرد و حتی سریال‌های لاکچری هم به این سرنوشت دچار می‌شوند و مطمئن باشید که به زودی پلتفرم‌ها هم بازار خود را از دست می‌دهند.

او در پایان افزود: متأسفانه سرمایه‌گذارهای ما در شبکه نمایش خانگی به پول فکر می‌کنند و دغدغه فرهنگ ندارند، کسی که با این هدف وارد این عرصه می‌شود به فرهنگ و هنر نگاه و برخورد کالایی دارد. کاش هنرمندان هم چیزی مثل قسم پزشکی داشتند که وقتی وارد این عرصه می‌شدند حاضر نمی‌شدند ارزش‌های فرهنگی‌شان را بفروشند. بخش اعظمی از مردم کشور ما از سینما و تلویزیون ما حذف شده‌اند و همین عامل خواهد بود تا مردم از آثار ما استقبال نکنند و به سراغ آثار خارجی بروند.

پیمان عباسی: «بازی مرکب» به اندازه‌ای که تبلیغ شد اثر حیرت‌انگیزی نبود/ «قورباغه» قدم خوبی برای ساخت سریال‌های متفاوت در ایران بود

پیمان عباسی، نویسنده سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: سریال «بازی مرکب» به اندازه‌ای که تبلیغ شد سریال حیرت‌انگیز و خوبی نبود. نمونه‌های بسیار بهتری از سریال‌هایی مشابه با «بازی مرکب» وجود دارند که به اندازه این سریال دیده نشدند و سریال «بازی شکارچی» یکی از این آثار است که کیفیت بسیار بهتری از «بازی مرکب» دارد.

عباسی خاطرنشان کرد: در حال حاضر سریال‌های ژاپنی و کره‌ای بسیاری هستند که کیفیت بهتری دارند و حتی قصه‌های جذاب‌تری روایت می‌کنند اما به اندازه «بازی مرکب» دیده نشده‌اند. به طور کل این سریال را نمی‌توان مثل سریال‌هایی چون «بازی تاج و تخت» یا «Breaking bad» شاهکار دانست.

او افزود: «بازی مرکب» در برخی قسمت‌ها ریتم خوبی داشت و می‌توانست مخاطب را با خود همراه کند. به عنوان مثل قسمت اول واقعاً خوب و جذاب بود اما قسمت دوم ریتم کندی داشت و نمی‌توانست مخاطب را با خود همراه کند. به هر حال این سریال تنها در ایران مورد توجه قرار نگرفت و این روزها به پربیننده‌ترین سریال «نتفلیکس» تبدیل شده و در ۱۱۷ کشور به عنوان پرمخاطب‌ترین سریال شناخته شده است که علاوه بر تبلیغاتی که پشت آن بود که قطعاً در دیده شدنش موثر بوده مضمون این سریال و مباحثی چون توجه انسان به پول تا حدی که افراد یکدیگر را به خاطر آن یکدیگر را می‌کشند از مضامینی بود که به دیده شدن این سریال بسیار کمک کرد.

نویسنده فیلم سینمایی «زهر مار» در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: متأسفانه سیاست‌گذاران ما از ساخت چنین سریال‌هایی استقبال نمی‌کنند. من سال‌هاست که یک ایده آخرالزمانی دارم که خیلی مشتاق بودم این سریال ساخته شود اما طوری با آن برخورد می‌کنند که گویا قرار است کاری غیرقانونی انجام دهید. از طرفی تهیه‌کننده‌های ما دچار یک کلیشه ذهنی هستند که بافت خیلی متفاوت را نمی‌پذیرند و برای ساخت سریال‌‌هایی در سبک و سیاق و ساختاری به روز نیاز به تهیه‌کننده‌هایی جسور و فرهیخته داریم.

او افزود: سریال «قورباغه» نمونه موفقی از سریال‌های متفاوت در کشور ماست. «قورباغه» سریال مورد علاقه من است و فکر می‌کنم قدم خوبی برای اینکه تهیه‌کننده‌ها جسارت تولید سریال‌های متفاوت را داشته باشند. به نظر من اگر یک نویسنده بتواند تهیه‌کننده‌ای را متقاعد کند که سریالی متفاوت با موضوعاتی چون «بازی مرکب» ساخته شود قطعاً تولید این گونه آثار در کشور ما افزایش پیدا می‌کند و با توجه به تجربه‌های قبل در شکل‌گیری موج تولید آثاری متفاوت داریم مطمئناً میزان تولیداتی از این دست بسیار بالا می‌رود.

این نویسنده در ادامه خاطرنشان کرد: نتفلیکس امروز یک دهکده جهانی درست کرده که در هر نقطه از دنیا و با هر ایده‌ای سریال می‌سازد و سریال‌هایش دیده می‌شوند. سریال «فولکلور» که در یکی از کشورهای آسیای جنوب شرقی ساخته شده اتفاقاً اثری بسیار بهتر از «بازی مرکب» است اما به اندازه این اثر دیده نشده است. به هر حال این پلتفرم قدرتمند در همه جای دنیا از استعدادها استفاده می‌کند و کارهای نویی تولید می‌کند که متأسفانه در کشور ما به دلیل تحریم‌ها و عدم ارتباط بین‌المللی ما این امکان وجود ندارد.

عباسی اظهار داشت: نکته جالب توجه درباره این سریال‌ها نمودی است که این آثار در جامعه دارند و ما به وضوح می‌توانیم تأثیر آن را ببینیم. در واقع تولیدکنندگان این آثار در بِرَندسازی تبحر دارند و همانطور که چند ماه پیش این کار را با «سرقت پول» انجام دادند و دیدیم که نمود واضحی از این تأثیر در جوامع مختلف با پوشیدن لباس کاراکترهای این فیلم توسط مردم مشهود بود که همین اتفاق برای «بازی مرکب» هم افتاد. در واقع تولیدکنندگان این آثار شورش فرهنگی به پا می‌کنند و همین تأثیرها را در کشور خودمان هم می‌توان دید. چند شب پیش من داخل خیابان با چند نفر مواجه شدم که لباس‌های کاراکترهای سریال «بازی مرکب» را پوشیده‌اند و واقعاً این اتفاق برایم عجیب بود.

این نویسنده در پایان گفت: امیدوارم تهیه‌کننده‌ها و مسئولان فرهنگی ما جسارت بیشتری داشته باشند تا ما هم بتوانیم در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشیم. من و بسیاری از نویسندگان بِرَندسازی و نوشتن چنین سریال‌هایی را بلد هستیم و تنها لازم است فضا برای ساخت این آثار فراهم شود.