کاکایی: حذف قرعه کشی خودرو در صورت افزایش تولید شدنی است/ آیا قیمت خودرو کاهش می‌یابد؟

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، وزیر صمت خبر از حذف قرعه کشی خودرو در سال ۱۴۰۱ دادند. فاطمی امیت با اشاره به اینکه برنامه‌های دیگری جایگزین فروش خودرو به صورت قرعه کشی می‌شود اطلاعاتی از چیستی و چگونگی برنامه‌ها ارائه نداد. وی در ادامه به حذف دلار از اقتصاد ایران اشاره کرد بی آنکه مشخص کند چه ارزی جایگزین دلار برای تبادلات و معاملات خارجی ایران می‌شود. امیر حسین کاکایی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت و کارشناس بازار خودرو در گفتگو با دانشجو به چند سوال پیرامون این موضوع پاسخ داده است که در ادامه مشاهده می‌کنید.

اخیرا وزیر صمت از حذف قرعه کشی فروش خودرو خبر داد و به این موضوع اشاره کرد که سال آینده برنامه‌های دیگری برای عرضه خودرو داریم، به نظر شما چه راهکار‌ها و برنامه‌هایی برای این منظور در نظر دارند؟
در پنج ماه باقیمانده از سال اتفاقات زیادی می‌تواند رخ بدهد. مثل افزایش قیمت نفت که در حال حاضر نیز بالا رفته و بشکه‌ای ۸۰ دلار فروخته می‌شود. یا مثلا توافق برجام بین ایران و کشور‌های غربی که می‌تواند به نتیجه روشنی مثل لغو تحریم‌ها ختم شود. هر چند که با لغو تحریم ها، نیز چالش‌های تحریمی ما به سرعت حل نمی‌شود؛ لذا با توجه به صحبت وزیر صمت اولین حدسی که می‌توان زد این است که دولت برای افزایش تولید خودرو برنامه ریزی کرده است. البته به گفته مسوولین امر در حال حاضر ۱۵۰ هزار خودروی ناقص در کف پارکینگ‌ها خوابیده که با تامین قطعات مورد نیاز روانه بازار می‌شوند. به هر حال نمی‌توان منکر این موضوع شد که توافق برجام می‌تواند وضعیت اقتصاد را خوب کند. با توجه به مشکلات تامین ارز و تامین قطعات خودرو و مواد اولیه، اگر تحریم‌ها برطرف شود و نیاز‌های صنعت خودرو پاسخ داده شود قطعا تا حدودی می‌توان به افزایش تولید خودرو امید داد. در این صورت خود به خود نیازی به قرعه کشی وجود ندارد. البته به شرط تصحیح شدن قیمت ها. حال باید به این موضوع بپردازیم که چرا مردم از قرعه کشی خودرو استقبال می‌کنند، به این خاطر که ثبت نام کنندگان خودرو برای مصرف ثبت نام نمی‌کنند، بلکه به دلیل رانت و تفاوت قیمتی که برای آن‌ها ایجاد می‌شود از قرعه کشی استقبال می‌کنند. متاسفانه اختلاف قیمت خودرو‌های قرعه کشی شده با بازار آنچنان زیاد است که استفاده از این رانت را شیرین می‌کند. مثلا برای خرید خودروی قرعه کشی ۴ میلیون نفر ثبت نام می‌کنند، اما برای خرید خودرو با قیمت آزاد صف‌های متقاضی کوچکی تشکیل می‌شود حتی برخی اوقات مشتری برای خودرو با نرخ آزاد وجود ندارد. پس اگر تولید بالا برود و واردات آزاد شود طبیعتا قرعه کشی بی معنی می‌شود. قرعه کشی توزیع شانسی رانت هزاران میلیارد تومانی است که سال گذشته توسط سیاست گذاران ابداع شد. با توجه به اینکه چنین روندی برای فروش و عرضه خودرو در دنیا وجود ندارد، امکان حذف قرعه کشی در صورت افزایش تولید برای کشور وجود دارد.

به نظر شما وزیر صمت، سال آینده چه راهکاری را جایگزین قرعه کشی خودرو خواهند کرد؟
در ازای حذف قرعه کشی هیچ جایگزینی وجود ندارد، بلکه وقتی تولید بالا برود قرعه کشی برداشته می‌شود. اگر همچنان دستوری قیمت بگذاریم و تولید پایین باشد و چند میلیون نفر برای خرید خودرو در صف بایستند راهی جز قرعه کشی وجود ندارد. قرعه کشی به این خاطر پیشنهاد شد، چون مسوولین دیدند مثلا هشت میلیون نفر برای خرید خودرو ثبت نام می‌کنند. این وسط کسانی که زودتر ثبت نام می‌کردند یا به عبارتی زرنگ‌تر بودند از این رانت برخوردار می‌شدند، لذا به زعم مسوولین امر، برای جلوگیری از این مدل توزیع رانت که به نظر آن‌ها روش عادلانه تری بود! قرعه کشی ابداع شد؛ لذا تا هنگامی که شرایط فعلی وجود داشته باشد قرعه کشی انجام می‌شود و راهی جایگزین قرعه کشی وجود ندارد. برعکس اگر قرعه کشی برداشته شود قیمت‌ها بالا می‌رود به این دلیل که به سمت آزاد سازی حرکت کرده ایم؛ لذا برای اینکه به این مرحله برسیم، افزایش تولید ضروری است. افزایش تولید نیز نیازمند سرمایه گذاری و انتقال ارز به کشور، توسعه تکنولوژی و رفع موانع تولید است. در حقیقت آقای وزیر در لفافه به مردم گفتند سال دیگر با پشتیبانی و رفع موانع از پیش روی تولید خودرو، شاهد افزایش تولید خودرو خواهیم بود. یعنی میزان تولید آنقدر بالا می‌رود که سال بعد نیازی به قرعه کشی نخواهیم داشت.

ایا شاهد کاهش یا ثبات قیمت در خودروی داخلی خواهیم بود؟
ثبات قیمت هر کالایی وابسته به ثبات ارز در کشور است. اگر تحریم‌ها لغو شود یا با کشور چین در قرار داد مورد نظر، یا با هر کشوری تجارت کنیم، اصل تجارت با دنیا برای اقتصاد ایران ضروری است چرا که روابط و تجارت بین الملل در توسعه اقتصاد عامل مهمی است و واردات مواد اولیه و ارز آوری می‌تواند منجر به افزایش تولید شود. وزیر صمت نیز به این موضوع اشاره کرد که وابستگی اقتصاد به دلار باید کاهش داده شود. هر چند وزیر صمت به این موضوع پرداخت که وابستگی اقتصاد ایران را به دلار قطع می‌کنیم، اما حتی اگر وابستگی به دلار را قطع کنیم به این معنا نیست که دیگر به هیچ ارز خارجی وابستگی نخواهیم داشت. به هر حال باید به ارز دیگری غیر از دلار وابستگی داشته باشیم. به این خاطر که در دنیا هیچ خودروسازی بدون وابستگی به واردات مواد و قطعات از خارج نمی‌تواند روی پا بایستد. همه تولید کنندگان خودروی دنیا در تولید خودرو وابسته هستند؛ لذا اگر می‌خواهیم وابستگی به دلار را برداریم حتما باید روی یوان، ین یا ارز‌های دیگری تکیه کنیم. هر چند تحقق این موضوع هم جای بحث دارد که چه برنامه‌ای برای استفاده از ارز‌های دیگری غیر از دلار اندیشیده شده است. ضمن اینکه اگر بخواهیم داخلی سازی را افزایش دهیم، در این بخش نیز نیازمند سرمایه گذاری کلانی هستیم؛ لذا می‌توان حدس زد اقای وزیر برای تامین منابع مالی مورد نیاز برنامه دارند. تامین مالی عامل مهمی در افزایش تولید خودروست. با توجه به اینکه خودروسازی ایران در حال حاضر به شدت تضعیف شده، بیش از صد هزار میلیارد تومان زیان رسمی و بیشتر از این رقم، بدهی واقعی دارد و عملا هیچ بانکی به خودروسازان تسهیلات نمی‌دهد؛ بنابراین با توجه به زیان ده بودن خودروسازان، علی القاعده بر طبق قانون به خودروسازان نباید پولی قرض داده شود، چرا که در مرز ورشکستگی هستند. از این رو می‌توان گفت به نظر می‌رسد آقای وزیر برنامه‌هایی دارند تا زیان‌ها از بین برود و تولید افزایش بیابد، لذا حتما از جهت تامین سرمایه خبر‌های خوبی دارند. اما اینکه سرمایه از کجا آورده می‌شود، هنوز مشخص نیست. بخشی هم منوط به واردات است. واردات می‌تواند دلاری نباشد، یعنی با ارز‌های دیگری انجام شود. به هر حال هر تولیدی حداقل بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار ارز بری خواهد داشت و نیازمند مواد اولیه‌ای هستیم که امکان تولید آن در کشور فراهم نیست. نیازمند واردات قطعات های‌تک یا با تکنولوژی بالا که امکان تولید آن در کشور وجود ندارد هستیم. از این جهت می‌طلبد آقای وزیر برنامه‌ای مبتنی بر سرمایه گذاری سنگین، رفع موانع تولید و بهبود روابط بین الملل داشته باشد. یادآوری می‌شود لغو تحریم‌های برجام فقط مهم نیست حتی اگر تحریم‌ها لغو شود، چون تبادل ارز به سرعت صورت نمی‌گیرد، درسطح کلان قادر به برداشت ارز مورد نیاز کشور نیستیم. گاهی ۱ میلیون دلار، ۱ میلیارد دلار و گاهی چند میلیارد دلار می‌خواهیم جا به جا کنیم، اما چون موانع بین المللی در جا به جایی ارز برای ایران همچنان وجود دارد در این موضوع به مشکل برمی خوریم. مساله جدایی از دلار به قدری مهم است که حتی کشور چین که ادعای کنار گذاشتن دلار را دارد، اما به دلیل باقی ماندن در فضای تجارت بین المللی و تامین منافع ملی خود همچنان دلار را در تجارت بین المللی خود حفظ کرده است، از این رو می‌توان گفت حتما وزیر صمت از پشت پرده و بهبود روابط اطلاعاتی دارند که به چنین موضوعی اشاره کردند و از عدم فروش خودرو به صورت قرعه کشی خبر دادند.