طلاق‌های کرونایی

برخی از بحران‌های ناگهانی خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و مشکلاتی را در کانون خانواده و در روابط بین اعضای آن به وجود می‌آورد و می‌تواند به گونه‌ای بر شدت و ضعف مسائل موجود در خانواده تأثرگذار باشد، یکی‌از بحران‌هایی که تقریباً دو سال جامعه ما و دنیا را درگیر خود کرده است ویروس کروناست.   شیوع بیماری ناشی از این ویروس در اوایل به دلیل شرایط قرنطینه فشار زیادی را به خانواده‌ها وارد کرد زیرا در کنار به وجود آمدن مشکلات اقتصادی،  به دلیل شیوع بیماری، فقدان مهارت در اعضای خانواده برای برقرار ارتباط مؤثر با یکدیگر باعث شد تا هرچه زمان کنارهم بودن زن و شوهر با هم و یا با فرزندان بیشتر می‌شد میزان تنش و التهاب میان آنان نیز افزایش پیدا می‌کرد.   اما در این میان شیوع یک بیماری همه‌گیر نه تنها به دلیل بار احساسی و اضطرابی که داشت بلکه به دلیل محدودیت‌های تحمیلی ناشی از آن ازجمله اعمال دورکاری در ادارات و دستگاه‌ها و نیز اعمال محدویت‌های آمد و شد، در روند و فرایند انجام امور باعث شد در عرصه‌هایی مانند پیگیری پرونده‌های طلاق و نیز مشاوره قبل از طلاق وقفه ایجاد شده و به تبع آن در تحقق طلاق و افزایش آمار نیز تسریع ایجاد شود.   این در حالی است که اگرچه روند ثبت رسمی آمار طلاق در ثبت اسناد هنوز نشان از کاهش طلاق دارد اما در حقیقت میزان ثبت تقاضا و شرکت در جلسات مشاوره قبل‌از طلاق و البته تقاضای زنان برای متارکه که به عنوان گام‌های نخستین برای رسیدن به ایستگاه نهایی زندگی مشترک یعنی طلاق محسوب می‌شود گویای حقیقتی دیگر است. تبعات کویید ۱۹ برای خانواده‌ها در این رابطه سپبده صلح‌جو، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: با شیوع بیماری کووید ۱۹ و تبعات ناشی از آن به خصوص در ماه‌های نخست، شاهد شیب نزولی ثبت تقاضا و مراجعه برای شرکت در جلسات مشاوره از سوی زوجین بودیم اما این روند نزولی نسبت به سال گذشته در ماه‌های اخیر با افزایش مراجعات، عقب ماندگی نسبت به سال گذشته را جبران کرد.   وی با بیان این که هر ساله شماری از متقاضیان طلاق با دریافت مشاوره از تصمیم خود منصرف شده و به زندگی مشترک برمی‌گردند، گفت: آمارها نشان می‌دهد که میزان سازش زوجین امسال در مقایسه با پارسال کاهش زیادی داشته است.   صلح‌جو با اشاره به این‌که کاهش سازش زوجین متقاضی طلاق علل مختلفی می‌تواند داشته باشد، ادامه داد: کاهش میزان نظارت بر روند ارائه مشاوره در مراکز، افزایش فواصل میان جلسات و کاهش اثرپذیری مشاوره در زوجین و تغییرات متعدد ناشی از اعمال محدودیت‌های کرونایی در برگزاری جلسات مشاوره از عوامل احتمالی مؤثر در این رابطه است.   این مشاور خانواده ادامه داد: در حال حاضر طرح مشاوره قبل از طلاق در تمام استان‌های کشور اجرا می‌شود. کرونا و طلاق عاطفی زوجین رضا منصوری، روانشناس نیز به ایسنا گفت: دیدگاه‌های متفاوتی درباره علت‌های بروز طلاق عاطفی در جامعه امروز وجود دارد که به اعتقاد بنده ضعف مهارت‌های همدلی، قدرت حل مسئله و مدیریت هیجان در میان زن و شوهر از عوامل مهم بروز طلاق عاطفی است.   وی ادامه داد: زوجین باید با یکدیگر همدلی کرده و حل مسئله را نادیده نگیرند چراکه وقتی همدلی نداریم یعنی مسئله ایجاد می‌شود و این دو با هم پیوند دارند.   منصوری تصریح کرد: بیشتر زوج‌ها از این شکایت می‌کنند که شریک آن‌ها برای خانواده وقت نمی‌گذارد و گفت‌وگویی با هم ندارند، به کیفیت رابطه توجه نمی‌کنند و ارتباطشان بیشتر روزمرگی یا روزمردگی است، باید همان میزان که به موضوعات خارج از خانه فکر می‌کنیم و یا زمانی را برای فرزندان‌مان اختصاص می‌دهیم، به همسرمان نیز به همان اندازه و کیفیت توجه کنیم و حرف بزنیم.   این روانشناس تأکید کرد: ضعف در قدرت حل مسئله و نداشتن همدلی باعث می‌شود که دلبستگی زوج نسبت به هم کمتر شده و حس نشاط و پویایی در زندگی رفته رفته از بین برود  و زنجیره یک رابطه  خوب از صمیمیت تا موضوعات زناشویی  سُست شده و در نهایت طلاق عاطفی رخ دهد، در این روابط زوجین  اعتماد کافی به هم نداشته و حس ناامیدی، سرخوردگی، افسردگی و شکاف عمیق میان آن‌ها دیده می‌شود و دست آخر نیز  شاهد بروز آسیب‌های اجتماعی نظیر خیانت، داشتن روابط فرازناشویی، آسیب به فرزندان و …خواهیم بود.   وی ادامه داد: این نوع طلاق به جایی می‌رسد که زن و شوهر، کوچک‌ترین اشتباه را بزرگ و بر سر هم کوبیده، دعواها بالا می‌گیرد و در حسرت گذشته زندگی می‌کنند، نکات تلخی نیز به اسم افسردگی هم شناخته و ظاهر می‌شود.   منصوری افزود: افسردگی در روابط زوج باعث بروز اضطراب بیش‌از حد و اعتماد به نفس پایین و وسواس فکری بالا می‌شود و انزوا و گوشه‌گیری آقا و خانم را در پی‌ دارد و بیشتر بیماری‌های روان‌تنی در خانم‌ها ناشی از ضعف در مدیریت هیجان میان زوج است.   این روانشناس با اشاره به این‌که مراقبت‌های بیش از حد و اضطراب‌های دوران کرونا در بروز طلاق عاطفی اثرگذار بوده است، عنوان کرد: زوج‌ها در وضعیت شیوع بیماری کرونا، مسائل کوچک را بزرگ می‌کنند به طوری که اضطراب آن‌ها در وضعیت کرونا برای همدیگر قابل درک نیست، مسائل کوچک زمینه‌ساز مسائل بزرگ می‌شود و به دلیل نبود همدلی نیز توجه و تمرکز همسر بر افراد خانواده، به خارج از خانه می‌رود که این باعث دور شدن زن و شوهر از همدیگر  است. کرونا عامل طلاق نیست در این زمینه بهرام مولایی، جامعه‌شناس، در گفت وگو با ایسنا بازگشت اجباری به خانه را از مهم‌ترین تأثیرات کرونا بر خانواده دانست و اظهار کرد: در شرایط کرونایی امروز اعضای خانواده ناچار هستند، ساعات بیشتری را باهم بگذرانند و افزایش وظایف و تکالیف برعهده خانواده‌ها، بروز اختلافات شدید را دامن می‌زند.   وی تأکید کرد: کرونا عامل طلاق نیست، آنچه عامل طلاق است نارضایتی‌های پنهان مانده‌ای هستند که حالا به دلیل کرونا و تبعات ناشی از آن آشکار و غیرقابل تحمل شده‌اند.   مولایی افزود: با تعطیلی مهدکودک‌ها و مدارس، بچه‌ها در خانه می‌مانند و با آموزش مجازی سروکار دارند، شست‌ و شو، نظافت و ضدعفونی‌کردن بیشتر و جدی‌تر شده است، مراقبت از بیماران درخانه انجام می‌شود و فقط در شرایط بسیار جدی به بیمارستان منتقل می‌شود، با تعطیلی باشگاه‌های ورزشی، رستوران‌ها و … گذران اوقات فراغت خارج از خانه به قدم زدن در پارک محدود شده، دید و بازدید و معاشرت‌های با دوستان و بستگان ‌کم شده و اینها به این معناست که از یک‌سو تکالیف و وظایف برعهده خانواده بیشتر شده و آموزش و مراقبت سلامت باز هم برعهده خانواده و به‌خصوص زنان است.   این‌ جامعه‌ شناس‌ ادامه داد: در شرایط پیش رو نهادهای حمایتی رسمی مثل مهدکودک یا غیررسمی مانند دوستان و بستگان غایب شده‌اند و همه این فشارهایِ نقشی بر نارضایتی زنان می‌افزاید.   وی عدم همراهی مردان با زنان در امور منزل را در بروز اختلاف مؤثر دانست و عنوان‌ کرد: بیشتر مردان در صورت تعطیلی‌کار و خانه‌نشینی اجباری حاضر به مشارکت در امورمنزل نیستند، بیکاری و بی‌پولی هم باعث ناراحتی آن‌هاست و نارضایتی و جروبحث با فرزندان نوجوان هم مزید بر علت می‌شود، همچنین مواردی هم گزارش شده که با وسواس شدید درباره شست‌وشو و ضدعفونی‌کردن که از زن خانه انتظار دارند، بر کارهای او افزوده‌اند.   مولایی با تأکید براینکه تعویق در دریافت مهریه باعث کاهش طلاق نمی‌شود، افزود: زنی‌ که به دلایل اختلافات مختلف می‌خواهد طلاق بگیرد از مهریه مانند ابزاری برای راضی‌کردن شوهر به طلاق یا حضانت فرزند استفاده می‌کند و تعویق دریافت مهریه تنها نابرابرکردن بیشتر قدرت طرفین است و نمی‌تواند مانع زنان از طلاق شود چرا که آن‌ها در این شرایط هم طلاق می‌گیرند تنها به دلیل نداشتن توان مالی برای دوره بعد از طلاق آسیب‌پذیرتر می‌شوند.   وقتی انسان به یک بن بست می‌رسد باید از آن رها شود، این رها شدگی از بن بست زندگی می تواند طلاق باشد اما نه به عنوان نخستین انتخاب بلکه به عنوان آخرین گزینه و باید بسیار محدود اتفاق بیفتد.   متأسفانه در کشور ما اغلب گزینه نهایی نیست و این بسیار مسأله مهمی است که نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر دستگاه‌های مربوطه جهت کمک‌ به خانواده‌ها در اقدام به چنین تصمیماتی است و تجربه نشان داده که تاکنون بیشترین درخواست طلاق از جانب خانم‌ها بوده است.