زیرساخت ناقص برای افشای تخلفات در شهرداری مشهد / شورای جدید شهر سامانه فاش را احیا می‌کند؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * حدود ۲ سال قبل بود که «سوت زنی» در رسانه‌ها بر سر زبان‌ها افتاد. «سوت زن» کسی است که به افشای فساد در بخش‌های دولتی یا خصوصی و عمومی می‌پردازد و از فعالیت‌های غیرقانونی که منافع مردم را به خطر می‌اندازد، پرده برمی دارد. یکی از نهاد‌هایی که می‌تواند بسیار فسادخیز باشد، شهرداری‌ها هستند. شهرداری‌ها به دلیل اینکه تا حد زیادی خود را مصون از پاسخگویی به نهاد‌های نظارتی دولتی می‌بینند و از طرف دیگر، منابع مالی زیادی به سمت آن‌ها سرازیر می‌شود، می‌توانند منشأ فساد‌های زیادی در میان مدیران باشد. از همین جهت بود که اعضای شورای پنجم مشهد تصمیم گرفتند که با مصوبه ای، شهرداری را مکلف کنند که فعالیت‌های خود را در سامانه‌ای شفاف سازی کند.

شورای شهر، مصوبه سوت زنی در شهرداری مشهد را در هفتاد و پنجمین جلسه خود در ۳۰ مهر ۹۸ به تصویب رساند. هدف از آن هم ایجاد بستری امن برای تضمین حمایت‌های مادی و معنوی از اعلام کنندگان تخلف، پیشگیری و مبارزه با فساد اداری و افزایش سلامت نظام اداری و … عنوان شده است. در این مصوبه فساد اداری «هرگونه فعل یا ترک فعل واقع شده یا در حال وقوع توسط کارکنان شهرداری، ستاد مناطق، سازمان ها، شرکت‌ها و موسسات وابسته یا شورای اسلامی شهر یا طرف‌های قراردادی مجموعه‌های یاد شده که توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی به صورت جمعی، فردی یا سازمان به صورت عمدی، یا نقض قوانین و مقررات کشور یا مصوبات شورای اسلامی شهر انجام پذیرد یا …» تعریف شده است.

زیرساخت ناقص برای افشای تخلفات 

براساس این مصوبه قرار بود که در شهرداری مشهد یک کمیسیون حمایت و تشویق اعلام کنندگان فساد اداری تشکیل شود که اعضای آن شهردار یا معاون مالی او، معاون نظارت، پایش و پیگیری برنامه شورای شهر، مدیرکل حراست شهرداری، مدیرکل بازرسی و رسیدگی به شکایات شهرداری، مدیرکل حقوقی شهرداری و مدیرکل منابع انسانی شهرداری بودند.

در این مصوبه راهکار حمایت از سوت زنان هم در بند ۲ وظایف این کمسیون به این صورت عنوان شده است: «اتخاذ و اعمال راهکار‌های قانونی به منظور حمایت و تأمین امنیت و جبران خسارت اشخاصی که اطلاعات خود را بری پیشگیری، کشو یا اثبات تخلف در اختیار کمسیون قرار داده اند.» همچنین در این مصوبه سازوکار‌هایی برای تشویق مالی سوت زنان هم درنظر گرفته شده است.

همه سازوکار‌های سوت زنی در شهرداری و شورای شهر مشهد در سامانه فاش به آدرس https://www.mashhad.ir/index.php?module=web_directory&wd_id=۹۹۶۰۰ قرار گرفت. با مراجعه به این سامانه، اطلاعاتی از قرارداد‌های شهرداری مشهد را مشاهده می‌کنید. در پایین صفحه هم بخشی با عنوان «ارتباط با ما» قرار گرفته که این بخش صرفا آدرس ساختمان شهرداری مشهد، کدپستی، تلفن شهرداری مرکز، تلفن مرکز ارتباطات مردمی، نمابر، رایانامه و … قرار گرفته است.

تصویر اولیه سامانه فاش شهرداری مشهد

در این سامانه جایی برای ارائه اطلاعات درباره تخلفات پیش بینی نشده است و احتمالا توقع اعضای شورای شهر این بوده که شخصی که تخلفی را در شهرداری دیده، با شماره ۱۳۷ تماس بگیرد و اطلاعات را ارائه دهد یا به آدرس ایمیل شهرداری، اسناد را ایمیل کند. این سامانه قراردادها، مستندات بودجه و برخی از معاملات شهرداری قرار گرفته، اما مشخص نیست که آیا همه این معاملات و قرارداد‌ها در این سامانه اعلام می‌شود یا نه؟ یا چه راهکاری برای حفظ هویت افشاکننده اطلاعات درنظر گرفته شده است؟ جایی برای بارگذاری اسناد وجود دارد؟ این‌ها سوالات ساده‌ای هستند که سامانه فاش شهرداری مشهد را به چالش می‌کشند. می‌توان گفت که همین چالش‌ها هم باعث شده تا سامانه فاش پس از ۲ سال فعالیت، ناکارامد باشد.

بخش‌های سامانه فاش شهرداری مشهد

در آبان ۹۹، یعنی حدود یک سال پس از تصویب این مصوبه، روزنامه شهرآرا، ارگان رسمی شهرداری مشهد در گزارشی اعلام کرد که ۲۸ تخلف در سامانه سوت زنی شهرداری مشهد ثبت شده و شهرداری به سوت زنان ۳۰ میلیون تومان پاداش داده است. دومین گزارش از این سامانه هم مربوط به ششم تیر امسال بود؛ یعنی چند روز قبل از آنکه شورای پنجم صندلی‌ها تصمیم گیری را به اعضای شورای ششم تحویل دهند. در واقع این گزارش درباره این بود که چند بخش جدید به این سامانه افزوده شده است.

شورای شهر جدید سامانه فاش را احیا می‌کند؟

سامانه فاش از همان ابتدا که در مجموعه مدیریت شهری مشهد راه اندازی شد، حرفی فراتر از شفافیت قرارداد‌ها و تعاملات شهرداری داشت. این سامانه با توجه به نامش قرار بود زیرساخت و ابزاری برای ارائه گزارش تخلفات مسئولان شهرداری و همه حقوق بگیران این نهاد در همه بخش‌های آن باشد، اما این زیرساخت به خوبی مهیا نشد و از سامانه، صرفا به عنوان جایی برای بیان بخشی از قرارداد‌های مالی شهرداری مشهد مورد استفاده قرار گرفت.

حال سوال اینجاست که شورای ششم می‌تواند یا می‌خواهد این سامانه را راه اندازی کند؟ یا سازوکاری برای افشای تخلفات مدیران شهرداری ایجاد خواهد کرد. مسلما ایجاد این زیرساخت، شهامت زیادی می‌خواهد و همانطور که هاشم دائمی، عضو فعلی شورای شهر مشهد در دوران نامزدی خود گفته بود، مسئولان باید برای مواجهه با این سامانه سعه صدر از خود نشان دهند. شهرداری شیشه‌ای از مشهد سربرمی آورد؟