گیاهان دارویی؛ نسخه شفابخش اشتغال و تجارت

استفاده از گیاهان‌ دارویی از گذشته تاکنون‌ مرسوم‌ بوده و امروزه اهمیت گیاهان دارویی و شناساندن نقش حیاتی آن‌ها در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی برای تحقق سلامت، خودکفایی دارویی، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست. زنجیره ارزش گیاهان دارویی به عنوان یکی از زنجیره‌های منتخب برای تغییر اشتغال و معیشت به سمت فعالیت‌های کم‌آب‌بر است.

سه محور اصلی «تامین گیاهان دارویی»، «فرآوری گیاهان دارویی» و «بازاریابی گیاهان دارویی»، زنجیره ارزش گیاهان دارویی را شکل می‌دهد. به نظر می‌رسد نبود اطلاعات کافی برای کشت ارقام مختلف گیاهان دارویی و ابهام در صرفه اقتصادی و بازار محصول، از دلایل  مغفول ماندن توسعه کشت گیاهان دارویی است.

با توجه به آب و هوای مناطق مختلف کشور به خصوص استان زنجان، بخش کشاورزی، حوزه‌ای پیچیده با ظرفیت‌های بی‌نظیر برای گسترش و توسعه است که منبعی مهم برای ارتقای تولید روزافزون داخلی نیز محسوب می‌شود. هنوز هم حوزه‌های مختلف کشاورزی را می‌توان یافت که مغفول مانده و جای پیشرفت دارد که یکی از این حوزه‌ها، تجارت در عرصه گیاهان دارویی است.

بر اساس گفته‌ کارشناسان بخش کشاورزی، محدوده جغرافیایی کشور با توجه به زاویه تابش خورشید، اقلیم و آب و هوای مخصوص در مناطق مختلف این سرزمین، بهترین مکان برای پرورش و کشت باکیفیت‌ترین گیاهان دارویی در دنیا است، اما با وجود این پتانسیل بی‌نظیر که کشور می‌تواند از این طریق، سهم بزرگی در بازار تجارت جهانی داشته باشد و ارزآوری بالایی را نصیب خود کند، درآمد بسیار ناچیزی را به دست می‌آورد که قابل قیاس با سایر کشورها نیست.

رئیس جهادکشاورزی استان زنجان در رابطه با کشت ۹۸ هکتار انواع گیاهان دارویی در شهرستان خدابنده، می‌گوید: شهرستان خدابنده با توجه به سطح قابل کشت محصولات کشاورزی به عنوان یکی از مناطق مستعد استان برای توسعه کشت گیاهان دارویی است؛ به‌ طوری که در سال‌جاری در حدود ۹۸ هکتار گیاه دارویی متنوع در سطح این شهرستان کشت شده است.

جواد تاراسی ادامه می‌دهد: این منطقه از لحاظ تنوع شهرستان اول استان و از لحاظ سطح کشت، جزو سه شهرستان برتر استان است. گیاهان دارویی کشت شده در این شهرستان شامل رازیانه، فیسالیس، کیوانو، کدو دورنگ، کدو ستاره‌ای، بادمجان توگا، زعفران، گل محمدی، بادرنجبویه، خرفه، نعنا فلفلی و … است.

وی می‌افزاید: فیسالیس به دلیل سازگاری با آب‌ و هوای مدیترانه‌ای و انواع مختلفی از خاک، می‌تواند در طیف وسیعی از شرایط خاک و آب و هوایی توسعه یابد و به‌عنوان گونه‌ای بسیار تحمل‌پذیر طبقه‌بندی شود. این میوه سرشار از آنتی‌اکسیدان و ویتامین‌ها است و جزو میوه‌های گران‌قیمت به شمار می‌رود. سطح زیر کشت این محصول در شهرستان خدابنده ۵ هکتار در روستای زرزر است که برداشت این محصول از اواخر مردادماه آغاز شده و میزان برداشت آن ۲۰ تن پیش‌بینی شده است.

این مسئول در رابطه با میوه‌ کیوانو یا خربزه شاخدار یادآور می‌شود: این میوه‌ به رنگ زرد یا نارنجی روشن و دارای  پوستی ضخیم و پوشیده از برآمدگی ریز است. گوشت این میوه ژله‌ای و سبز رنگ با تعداد دانه‌های زیاد بوده که ظاهر آن مانند خیار است. سطح زیر کشت این محصول در شهرستان خدابنده دو هکتار در روستای زرزر است که برداشت آن از اوایل مردادماه آغاز و میزان برداشت این محصول در سطح شهرستان ۷۰ تن پیش‌بینی شده است.

گیاهان دارویی به میزانی که در بحث ارزآوری و تجارت و به تبع آن در حوزه ایجاد اشتغال تاثیر دارند، می‌توان ردپای آن را در زندگی مردم عادی مشاهده کرد. کشت، تولید، فرآوری و در نهایت مصرف، نقش گیاهان دارویی در زندگی مردمان این سرزمین است اما در این میان جای خالی برندهای تولیدی و تجاری در این حوزه به وضوح قابل مشاهده بوده و شاید حلقه مفقوده پیشرفت و توسعه حوزه تولید و تجارت گیاهان دارویی باشد.

یک فعال حوزه گیاهان دارویی در استان زنجان، در رابطه با کشت این گیاهان، می‌گوید: در حال حاضر عمده گیاهان دارویی که در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، از گیاهان خودروی طبیعی در دشت و کوه‌های کشور است و کشاورزان کمتر مایل به کشت گیاهان دارویی هستند و برداشت بی‌رویه و نادرست گیاهان دارویی در طبیعت سبب شده که در برخی مناطق شاهد از بین رفتن گونه‌های گیاهی باشیم که در بلندمدت می‌تواند دیگر گونه‌ها با تهدید نابودی مواجه شود.

مرتضی عزیزپور ادامه می‌دهد: آموزش و توجه به بازار داخلی باید در کنار تولید گیاهان دارویی و ترویج و آموزش آن مورد توجه قرار گیرد تا بازار پایدار داخلی به‌ وجود بیاید. خوشبختانه در استان زنجان در راستای اجرای طرح مشاغل خانگی تفاهم‌نامه‌ای با جهاددانشگاهی زنجان و قرارگاه پیشرفت و آبادانی سپاه انصارالمهدی (عج) استان برای آموزش کشت و فرآوری منعقد شده است.

این پیشران حوزه کشت گیاهان دارویی در طرح ملی مشاغل خانگی استان زنجان، تاکید می‌کند: ترویج کشت خانگی گیاهان دارویی سبب پیشرفت و توسعه فعالیت در این حوزه شده و حتی می‌تواند زنجان را به قطب تولید گیاهان دارویی به صورت کشت خانگی تبدیل کرده و بازار پایداری را برای این محصول ایجاد و درب بازارهای صادراتی را به روی تاجران و کشاورزان جوان زنجانی باز کند.

گیاهان دارویی می‌تواند نقش بسیار موثر و تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد کشور داشته و مصداق واقعی اقتصاد مقاومتی باشد؛ چرا که سرعت بخشیدن به جریان تبدیل علم به ثروت با تجاری‌سازی فناوری‌های داخل کشور می‌تواند صنایع متعددی را راه‌اندازی کرده و به طور مستقیم و غیر مستقیم در بهبود وضعیت اقتصادی کشور ایفای نقش کند. بنابراین هدایت ثروت به سمت بازار و اقتصاد با ثبات و روبه رشد گیاهان دارویی در بخش‌های مولد و حامی سلامت محیط‌زیست می‌تواند تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را به دنبال داشته باشد.

پس از اینکه فرآیند تولید، فرآوری، بسته‌بندی و تامین بازار داخل به طور کامل در کشور اجرا شد، پای صادرات و تجارت گیاهان دارویی در مباحث اقتصادی باز می‌شود و اینجا است که بخش خصوصی باید به میدان بیاید و بازارهای پایداری برای این محصولات پیدا کند.

رئیس اتاق بازرگانی استان زنجان، با اشاره به سفر اخیر سفیر ارمنستان در ایران به استان زنجان، می‌گوید: تفاهم‌نامه همکاری با اتاق بازرگانی این کشور و اتاق بازرگانی زنجان و همکاری‌های مشترک در حوزه‌های خدمات فنی و مهندسی، پارک‌های علم و فناوری، دانشگاه علوم‌پزشکی، صنایع‌دستی، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، گیاهان دارویی به تجار این کشور اعلام شده است.

علی یگانه‌فرد ادامه می‌دهد: بیش از ۳۰ درصد دیگر محصولات صادراتی استان زنجان شامل محصولات کشاورزی، شیلات، بوقلمون، نساجی، زیتون، سیب‌زمینی است و این استان در بخش کشاورزی ظرفیت‌های بسیار خوبی دارد و از این فرصت باید برای توسعه صادرات استفاده شود.

حالا که خیلی‌ها به دلیل شیوع کرونا مجبورند در خانه بمانند، می‌توانند به فکر راه‌اندازی یک شغل خانگی باشند. طبق تعریف وزارت تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی، مشاغل یا کسب و کارهای خانگی، آن دسته از فعالیت‌هایی است که از سوی یک عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب‌ و کار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی هم‌جوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود.

حالا طرح ملی توسعه مشاغل خانگی با کارفرمایی وزارت تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی و اجرای جهاددانشگاهی در کشور و به تبع آن در استان‌ها در حال اجرا است. جهاددانشگاهی به عنوان یک نهاد توسعه‌ای، واسطه‌ای و تسهیل‌گر مکلف به شناسایی، توانمندسازی (آموزش و مشاوره) اشخاص حقیقی و حقوقی و پایدارسازی مشاغل خانگی با اتصال به بازار با بهره‌مندی از شبکه‌های افقی و عمودی است.

مدیر اجرایی طرح ملی مشاغل خانگی در زنجان در توضیح طرح ملی مشاغل خانگی، می‌گوید: طرح ملی توسعه مشاغل خانگی در ۳۱ استان توسط وزارت تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی به عنوان کارفرما و ناظر و جهاددانشگاهی به عنوان مجری طرح در حال اجرا است. این طرح از برنامه‌های اشتغال فراگیر است که در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی، جهش تولید، کمک و حمایت از کسب و کارهای خرد در حال اجرا است.

لیلا اجلی ادامه می‌دهد: رشته‌هایی که به عنوان مزیت در استان به آن پرداخته شده، شامل قالی‌بافی، بافنده تابلوفرش، گلیم‌بافی، قلم‌زنی، خیاط لباس، ملیله‌سازی، تولیدات چرمی دست‌دوز، ویرایشگر متون، تولیدکننده گیاهان دارویی، مترجم (کتاب و مقاله)، برنامه‌نویس، انیماتور، پرورش‌دهنده گوسفند و بز، پرورش‌دهنده زنبور عسل و ملحفه‌دوز است.

وی می‌افزاید: اجرای این طرح در سه فاز پیش‌بینی شده که فاز اول شناسایی و اولویت‌بندی مزیت‌، ظرفیت‌ و پتانسیل‌های اشتغال در حوزه مشاغل خانگی است. فاز دوم به توانمندسازی متقاضیان از طریق مشاوره، راهنمایی، استعدادسنجی، بهره‌گیری از آموزش‌های کوتاه‌مدت کارآفرینی، شناخت بازار و مسائل مالی و فاز سوم به تعامل با فعالان عرصه فروش محصولات مشاغل خانگی، اتصال به بازار و ارتباط با برندهای معروف بازار فروش می‌پردازد.

مشاغل خانگی بحث روز دنیا است و امروزه کشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیدند که باید در راستای حمایت از اقتصاد و افزایش تولید ناخالص داخلی به مشاغل خانگی توجه ویژه‌ای کنند. حال محصولاتی که در گذشته و البته زمان حال، نعمت بی‌دریغ خدا و رایگان در محیط بودند، می‌توانند برای کشت، راه به خانه‌ها باز کرده و موجبات ایجاد اشتغال را برای همه فراهم و گیاهان دارویی، داروی اشتغال خرد و خانگی شود.

انتهای پیام