محرم در اردبیل؛عشق و ارادت مردم اردبیل به ساحت سرور شهیدان

خبرگزاری فارس؛ اردبیل ـ سرویس فرهنگی: اردبیل این پایتخت عشق‌ورزی به ساحت سرور شهیدان، در طول تاریخ در درجه اعلی ارادت خالصانه خود را به سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) در میدان عمل به اثبات رسانده است.

تاریخ صدها سال گذشته این دیار به نوعی با جوهره واقعه انسان‌ساز عاشورا و پدیدآورنده آن علقه‌های معناداری دارد و این پیوستگی بی‌هیچ شبهه‌ای تاکنون مستدام بوده است.

موکب عزای حسین(ع) در اردبیل تنها مختص دهه محرم نیست بلکه در روزها و هفته‌ها و ماه‌هایش و در شمایل مختلف و موضوعات متنوع در جریان است. اینجا هر لحظه می‌شود شگفتی‌ها و دقائق عاشورا را با سینه‌ای فراخ تنفس کرد.

از گذشته‌های دور تا دهه شصت قرن جاری عزداری در اردبیل با مراسمی با مراسمی به‌نام «شاخسی» و «واخسی» آغاز می‌شد. شاخسی برگردان کلمه«شاه حسین» و واخسی برگردان«وای حسین» در زبان ترکی است.

مردم اردبیل حداقل در یک قرن گذشته هر سال در سالگرد روز شهادت سفیر امام حسین(ع)، حضرت مسلم بن عقیل، وارد مسیر محلات ششگانه اردبیل می‌شوند.

عزاداران هر ساله در برگزاری این بزم ماتم در شاه بیت‌های زنجیرزنی خود با ابیات مرحوم مضطر اردبیلی هم نوا می‌شوند؛«خبردار ای عزاداران حسینین یاسی باشلاندی/ اولونسون عالم اعلام حسینون یاسی باشلاندی».

آئین طشت‌گذاری در اردبیل

سه روز مانده به آغاز ماه محرم و برپایه این حقیقت تاریخی که حضرت اباعبدالله الحسین(ع) دستور می‌دهد تا اصحاب طشت‌های پرآب بر زمین بگذارند تا یک به یک سپاه مقابل و حتی مرکب‌هایشان سیراب شوند و اینگونه عزت نفس و رحمت واسعه خود را به‌نمایش می‌گذارند، اردبیل نیز در ۲۷ ذی‌الحجه شاهد برگزاری اجتماع عاشقان دلسوخته امام حسین(ع) و برگزاری مراسم معنوی طشت‌گذاری است.

البته از سال گذشته و برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا مراسم طشت‌گذاری با حضور تعداد اندکی از پیرغلامان حسینی در مسجد جامع اردبیل برگزار می‌شود ولی در سال‌های قبل از شیوع ویروس کرونا مسجد جامع مملو از عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) می‌شد.

در مسجد جامع اردبیل با حضور دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از سراسر کشور مراسم طشت‌گذاری برگزار می‌شد تا در پس گریه عاشقان بر مظلومیت امام حسین(ع) بیاموزند که عاشق امام حسین باید حتی با دشمن خود مروت روا داشته و اصول انسانی و اخلاقی را رعایت کند.

در طشت‌گذاری اردبیل محلات شش‌گانه با نظم خاص در محل مسجد جامع اردبیل حاضر شده و به ترتیب به عزاداری می‌پرداختند.

در بیست و هشتم ذی‌الحجه نیز محله‌های شش گانه اردبیل یعنی؛ تاوار، گازران، سرچشمه، عالی‌قاپو، پیرعبدالملک و اوچدکان و در بیست و نهم ذیحجه، تمامی مساجد و حسینه‌ها و خانه‌هایی که نذری خاصی دارند طشت گذاری را انجام می‌دهند.

محرم گئجه‌لری(شب‌های محرم)

شب‌های دهه اول ماه محرم الحرام در اردبیل حال و هوای معنوی و خاصی دارد، مساجد تا پاسی از شب باز بوده و پذیرای عزاداران اباعبدالله الحسین(ع) است.

عزاداران در شب‌های محرم و به‌خصوص در دهه اول محرم هر شب علاوه بر عزاداری در مساجد خود به صورت جمعی، از مسجد یک محله حرکت کرده و در یک یا دو مسجد به عزاداری مشغول می‌شوند.

پیرغلامان حسینی به یاد دارند که در شب‌های پرشور محرم در کوچه پس کوچه‌های شهر دستجات عزاداری یک محله با ناله‌های دلنواز «حسینیم وای، حسینیم وای» و با چراغی نفتی به سمت مسجد یا محله‌ای دیگر حرکت می‌کردند و وقتی وارد حیطه جغرافیایی آن محله می‌شدند اهالی محله میزبان با در دست داشتن نشان و بیرق محله مسافتی را به پیشواز می‌آمدند.

اما آنچه قابل ذکر و تامل است این است که این مراسم ویژه در حقیقت یک سمفونی بزرگ معنوی است که هیچ وقت برای اجرای آن تمرین و آماده‌سازی و هماهنگی صورت نگرفته است. شاید می‌توان گفت که عزاداری دسته‌های منسجم محله‌های اردبیل در محلات یک مراسم باشکوه بداهه است که کاملاً در یک فضای صمیمی با عنایت پروردگار متعال و اعتقادات قلبی مردم و عشق به امام حسین(ع) برگزار می‌شود.

البته از سال گذشته مراسمات عزاداری ماه محرم در محوطه‌های باز مقابل مساجد و یا مدارس برگزار می‌شود تا علاوه بر برگزاری عزاداری مشکلی نیز برای عزاداران ایجاد نشود.

حرکت دستجات عزاداری محلات شش‌گانه اردبیل

عزاداری‌های اردبیل در سال‌های قبل از شیوع کرونا محدود به شب نبوده و از روز دوم لغایت هشتم ماه محرم، محلات شش‌گانه با زیر شاخه‌های خود به سمت بازار حرکت کرده و به عزاداری می‌پرداختند که شور و شوق و جلوه‌ای خاص در این عزاداری رقم می‌خورد.

در طول این روزها بازار تاریخی اردبیل در راستای خدمت‌رسانی به عزاداران تعطیل می‌شد و بازاریان به استقبال از عزاداران و پذیرایی از آنها می‌پرداختند.

عزداری در بازار قدیمی اردبیل از دومین روز محرم با عزاداران محله «اونچی میدان» آغاز می‌‌شد، دستجات عزاداری به همراه شاخه‌ها یا همان «خولاهای» خود در بازار سنتی اردبیل عزاداری می‌کردند،

در روزهای بعد محله‌های سرچشمه، عالی قاپو، پیرعبدالملک، اوچدکان و طوی در بازار عزاداری خود را به شکل منسجم و خاص انجام می‌دادند.

آئین شمع پایلاما(شمع‌گردانی) در اردبیل

اکنون مردم حسینی اردبیل که تا روز هشتم محرم در نهایت اخلاص و در یک برنامه منظم و هماهنگ به انجام مراسم سنتی و سنواتی مرسوم خود پرداخته‌اند اینک چشم به دو روز بسیار بزرگ و تاریخ‌ساز تاسوعا و عاشورا دارند.

آئین «شمع گردانی» یکی دیگر از آیین‌هایی است که در اردبیل تجلی یافته و به نمادی از عشق و ارادت مبدل شده است، این آئین همزمان با تاسوعای حسینی روز اقتدا به علمدار نینوا برگزار شده و مردم استان اردبیل با اجرای آئین سنتی و منحصر به‌فرد شمع‌گردانی، عشق و ارادت خود را به علمدار دشت کربلا، حضرت ابوالفضل(ع) نشان می‌دهند.

«شمع پایلاما» یا «شمع‌گردانی» از صبح روز تاسوعا آغاز شده و تا غروب ادامه می‌یابد، بدین طریق که عزاداران به‌صورت جمعی و گاه با پای پیاده به ۴۱ مسجد شهر اردبیل در محلات مختلف رفته و به یاد ۴۱ منزل اسرای کربلا که در جریان اسارت خود و سفر از کربلا تا شام در تاریکی گذرانده‌اند با روشن کردن شمع که در حقیقت نذری آنها محسوب می‌شود، عشق خود را به علمدار امام حسین (ع) ثابت می‌کنند.

به گفته ریش سفیدان قدیمی اردبیل آئین شمع‌گردانی در اردبیل بیش از هزار سال قدمت دارد و آئین مختص گروه یا سنین خاصی نیست.

شکوه و عظمت عزاداری اردبیلی‌ها در اجتماع تاسوعای حسینی کامل می‌شود؛ تجمع عظیم عاشقان حضرت ابولفضل العباس(ع) در اردبیل، شکوه و عظمت عزاداران اردبیل را نشان می‌دهد.

عاشورای حسینی؛ اوج دلدادگی مردم اردبیل

عاشورای حسینی روز اوج عزت و سرمستی شیفتگان انصار پاک باخته حسین(ع) است روزی که سند هویت بشریت را با خون خود امضاء کردند.

اردبیل صبح عاشورا را با استقبال از برپایی مجالس پرشکوه زیارت عاشورا در مساجد، تکایا و منازل شروع می‌کند بعد از انجام این مراسم پرفیض روحانی و پذیرایی از حاضرین با صبحانه، به‌تدریج هیات‌های حسینی در قالب دستجات عزاداری از مساجد و محلات با در دست داشتن پرچم‌های عزاداری وارد مسیر ویژه عزاداری می‌شوند.

برگزاری نماز ظهر عاشورا به نیت آخرین نماز امام حسین(ع) و اصحاب ایشان یکی از زیباترین جلوه‌های مراسمات عاشورای حسینی است که همه ساله در مصلای اردبیل یا شهیدگاه اردبیل برگزار می‌شود.

شامگاه عاشورا نیز عزاداران اباعبدالله الحسین(ع) با حضور در محلات شام غریبان شهدای کربلا را برگزار کرده و در سوگ شهادت سرور و سالار شهیدان و ۷۲ یار باوفای ایشان عزاداری می‌کنند.