تاثیر زمان‌ها بر استجابت دعا

 سرویس حسینیه فردا،در آیات و روایات برخی زمان ها را برای دعا و تسبیح مناسب تر دانسته است. دسته ای بر شب، نیمه شب و دسته ای بر سحرگاهان، قبل از طلوع و غروب آفتاب، بین الطلوعین و….تاکید فرموده است شاید در این زمان ها نفس دعا اثر دارد و این بر روی داعی هم اثر می گذارد. در ادامه مطلب را به نقل از تبیان میخوانیم. 
روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده که حضرت فرمودند: «هُوَ الدُّعَاءُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا وَ هِیَ سَاعَهُ إِجَابَهٍ»؛ دعا کردن در این زمان‏ ها ـ ‏قبل از طلوع و غروب آفتاب‏ _ باعث استجابت دعا است. (الکافی، ۲ ، ۵۲۲)
 
یا برای هنگام زوال در روایت آمده است: «کَانَ النَّبِیُّ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ و سَلَّمَ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ یُصَلِّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ فَسُئِلَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ هَذِهِ سَاعَهٌ تُفْتَحُ فِیهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أُحِبُّ أَنْ یَصْعَدَ لِی فِیهَا عَمَلٌ صَالِحٌ». پیغمبر اکرم صلی الله و علیه وآله وقتی که نزدیک ظهر می ‏شد، چهار رکعت نماز می‏ خواندند. چرا؟ می‏ فرمودند چون این ساعت زمانی است که در‏های آسمان‏ باز می ‏شود و من دوست دارم کار نیکی از من در این ساعت بالا رود. (مستدرک الوسائل، ۳، ۶۷)
 
پس در واقع زمان ها برای دعا تأثیر گذارند.  
 
خداوند در قرآن برای یاد کردن و تسبیح گفتن زمان های خاصی بیان نموده است. شاید این زمان ها فرصت هایی طلایی است، فرصتی که باز خداوند به ما داده که به او نزدیک تر گردیم مانند شب قدر که گویند یک شب هزار شب است یا زمان سحرها و…..
 
خداوند در قرآن زمان تسبیح را برای ما بیان نموده است.
 
 
تسبیح گفتن چه معنایی دارد؟
 
تسبیح در قرآن کریم، در حدود ۸۵ بار با واژه‌ های گوناگون استعمال شده است و در روایات و ادعیه نیز، بسیار بکار رفته است.
 
تسبیح از سبّح گرفته شده است و سبّح حرکت سریع در آب و هواست، گفته می ‌شود: (سَبَحَ سَبْحاً و سباحهً) یعنی شنا کرد شنا کردنی. و برای حرکت ستارگان در فلک و حرکت اسب و با سرعت به دنبال کاری رفتن، استعاره شده است. (راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص ۲۲۷)  خداوند در قرآن برای یاد کردن و تسبیح گفتن زمان های خاصی بیان نموده است. شاید این زمان ها فرصت هایی طلایی است، فرصتی که باز خداوند به ما داده که به او نزدیک تر گردیم مانند شب قدر که گویند یک شب هزار شب است یا زمان سحرها و…..
 
در اصطلاح، تسبیح، تنزیه خداوند متعال است و اصلش حرکت سریع در عبادت خداوند است. (المفردات، ص ۲۲۷)  از امیر‌ المومنین علی بن ابیطالب (علیه السلام) سوال شد که تفسیر سبحان اللّه چیست؟
 
امام (علیه السلام) فرمودند: تسبیح، تعظیم و بزرگ داشتن جلال خداوند عزّوجل و تنزیه او از هر چیزی است که هر مشرک درباره خدا گفته است، پس هنگامی‌که بنده سبحان اللّه گوید، هر ملک بر او صلوات و درود فرستد.( محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۱۷۷)
 
تسبیح در حقیقت، نشانگر اعتقاد تسبیح کننده است، که هرگونه نقص و حاجت را از خداوند نفی می کند.
 
 
زمان تسبیح
 
در آیات، تعابیر متعددی درباره زمان تسبیح، وارد شده است آیاتی که در آنها، تسبیح به صورت فعل مضارع به کار رفته است مانند: «یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ …. »(سوره جمعه، آیه ۱) و…. افاده استمرار می‌کند. در واقع یعنی تسبیح آنان مستمر بوده و کم ‌ترین وقفه‌ای در تسبیح آن ها وجود ندارد. و اگر فعل ماضی به کار رود مانند «سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ …» (آیه اول سوره صف) خبر از قطعیت و حتمیت می دهد.
 
آیاتی هم به زمان های مخصوصی اشاره کرده است که مخاطب مستقیم آن، حضرت رسول‌ (صلی الله علیه و آله) و مخاطب غیر مستقیم آن، تمام مسلمانان می ‌باشند: مانند آیات ۳۹ و ۴۰ سوره مبارکه ق « فَاصْبِرْ عَلَى مَا یَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ * وَمِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَأَدْبَارَ السُّجُودِ »
تسبیح، تعظیم و بزرگ داشتن جلال خداوند عزّوجل و تنزیه او از هر چیزی است که هر مشرک درباره خدا گفته است، پس هنگامی‌که بنده سبحان اللّه گوید، هر ملک بر او صلوات و درود فرستد
 
برخی از مفسّران، نماز های پنجگانه را به آیه فوق تطبیق داده‌اند، بدین ترتیب «قبل طلوع الشمس» یعنی نماز صبح، «قبل الغروب» یعنی عصر و یا ظهر و عصر، «ومن اللیل فسبّحه» یعنی مغرب و عشا، «وأدبار السجود» یعنی نوافل بعد از نمازها و یا نافله مغرب. ( تفسیر المیزان، ج۱۸، ص ۳۶۲)
 
این آیات تقریباً شبیه آیه ۱۳۰ سوره طه است: « … وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ آنَاء اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّکَ تَرْضَى»
خداوند متعال در آیات سوره مبارکه ق پیامبر صلی الله و علیه وآله را در برابر لجبازی ها و استهزای مشرکان و آنچه که به وی نسبت می دادند؛ دعوت به صبر می نماید و در ادامه می فرماید: پروردگار خود را با تسبیح عبادت کن.
مراد از تسبیح در این آیات بنا به نظر اکثر مفسران، نمازهای پنجگانه است،
 
البته در برخی از روایات نیز، اذکار مخصوصی برای قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب، ذکر شده است ولی به هر حال می ‌توان گفت که این تفسیرها با هم منافاتی ندارد. (تفسیر نمونه، ج۱۳، ص ۳۳۸ )
 
پی نوشت:
 
۱. مفردات راغب اصفهانی
۲. تفسیر نمونه
۳. تفسیرالمیزان
۴. کافی کلینی
۵. بحارالانوار، علامه مجلسی
۶. مستدرک الوسائل
۵. پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شیخ مجتبی تهرانی
۶. تسبیح در قرآن، مقاله حسن صادقی، سایت دانشنامه موضوعی قرآن