وقتی قلب رئیس‌جمهور از انتظارات مردم به تپش افتاد/راز یک «امتحان»

سجاد ریاحی کارگردان مستند «امتحان» همزمان با آغاز عرضه اینترنتی آن در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این مستند گفت: در مستند «امتحان» ما به دو مقطع حساس از دهه ۶۰ پرداخته‌ایم. یکی ماجرایی در سال ۶۴ است که به جریان انتخاب مهندس میرحسین موسوی به‌عنوان نخست وزیر از سوی آیت‌الله خامنه‌ای در زمان ریاست جمهوری مربوط می‌شود. ماجرای دیگر به خطبه‌های نماز جمعه حضرت آقا در سال ۶۶ مربوط می‌شود که بعد از آن خطبه‌ها نکاتی در برخی رسانه‌ها مطرح می‌شود که چالش‌هایی را در فضای رسانه‌ای و سیاسی کشور به همراه داشته است. در این مستند این دو موضوع را به هم پیوند داده‌ایم و به مفهوم سومی رسیده‌ایم که با مضمون «امتحان» هم‌خوانی دارد.

وی ادامه داد: تولید این مستند از سال ۹۶ آغاز شد و در سال ۹۸ به پایان رسید. بازه زمانی طولانی تولید این مستند هم مربوط به برخی اتفاقات فرآیند تولید است. ابتدا قرار بود گفتگوهایی در کار داشته باشیم که به دلایلی افراد حاضر به مصاحبه نشدند و از جایی به بعد تصمیم گرفتیم کار را به‌صورت آرشیوی پیش ببریم. نزدیک به یک سال برای هماهنگی برخی مصاحبه‌ها وقت گذاشتیم اما متأسفانه کسی پای کار نیامد.

سکوت سیاسیون به دلیل تغییر مواضع پس از سال ۸۸

این مستندساز افزود: غالباً افراد سیاسی چه از جناح چپ آن زمان چه از جریان راست حاضر به گفتگو درباره این مقطع زمانی خاص نبودند. یکی دو نفری پای کار آمدند و صحبت کردند اما جزو نفرات اصلی نبودند و مجبور شدیم آن‌ها را هم حذف کنیم. ماجرا هم به این صورت بود که پیش از طرح موضوع، برای این افراد سوالاتی را ارسال می‌کردیم و خواستار تعریف اصل وقایع از طرف افراد می‌شدیم و اساساً هیچ موضعی هم در طرح سوالات نبود. طرف خاصی نبودیم و به‌دنبال یک روایت ایجابی بودیم و نه سلبی. اما از آنجا که بعد از حوادث سال ۸۸ مواضع بسیاری از افراد نسبت به سال‌های دهه ۶۰ تغییر کرد، خیلی‌ها ترجیح دادند در این زمینه سکوت کنند.

وی درباره عرضه این مستند هم گفت: سال ۹۸ در جشنواره فیلم عمار، اولین اکران فیلم را داشتیم که قرار بود همان زمان اکران گسترده هم داشته باشد اما ماجرای کرونا کلاً برنامه‌ها را به تعویق انداخت تا امروز که تصمیم بر عرضه آنلاین آن گرفته شد.

ریاحی درباره رویکرد مستند «امتحان» در روایت اختلاف میان آیت‌الله خامنه‌ای و میرحسین موسوی در دهه ۶۰ توضیح داد: آنچه ما می‌دانیم این اختلاف، یک اختلاف‌نظر کارشناسی و کاملاً طبیعی بوده است. رئیس جمهور در آن مقطع با فردی کار کرده و از جایی به بعد احساس کرده است که اهداف مدنظر با آن فرد خاص پیش نمی‌رود و تصمیم به تغییر او گرفته است. از آنجایی که شرایط کشور شرایط جنگی بوده و افراد مختلفی درباره نخست‌وزیر نکاتی را به امام منتقل می‌کردند، آقای خامنه‌ای هم با توجه به شرایط این نظر را می‌پذیرند. حضرت امام مصلحت بالاتری را مدنظر داشتند که رئیس جمهور وقت هم این مصلحت را می‌پذیرند. آنچه در آن مقطع این اختلاف را پیچیده کرد، فضای سیاسی و رسانه‌ای از هر دو طرف موافق و مخالف نخست‌وزیر وقت بود.
وی تأکید کرد: چالش اصلی در این مستند، روایت اختلاف میان آیت‌الله خامنه‌ای و میرحسین موسوی نبود، ما به‌دنبال روایت ارتباط امام خمینی (ره) و حضرت آقا در این مقطع تاریخی بودیم. به همین دلیل اشاره‌ای گذرا به موضع اختلاف و نظرات میرحسین موسوی در مستند داشتیم.

زمانی حضرت آقا در خطبه‌های نماز اشاره می‌کنند تمایلی به ریاست جمهوری نداشته‌اند و حضرت امام به ایشان تکلیف کرده‌اند. بعد در ادامه می‌گویند زمان که انتظارات مردم از رئیس جمهور را می‌شنوم، قبلم به تپش می‌افتد و احساس تکلیف بزرگی بر دوشم احساس می‌کنم کارگردان «امتحان» درباره جذاب‌ترین تجربه در روند تولید این مستند گفت: دو مقطع از فیلم هست که من شخصاً به آن علاقه دارم. یکی زمانی که حضرت آقا در خطبه‌های نماز اشاره می‌کنند تمایلی به ریاست جمهوری نداشته‌اند و حضرت امام به ایشان تکلیف کرده‌اند. بعد در ادامه می‌گویند زمان که انتظارات مردم از رئیس جمهور را می‌شنوم، قبلم به تپش می‌افتد و احساس تکلیف بزرگی بر دوشم احساس می‌کنم. این نگاه برای من جالب بود که به نظرم باید همه روسای جمهور آن را مدنظر داشته باشند.

وی ادامه داد: بخش دیگر هم مربوط به سخنان حضرت آقا در خطبه‌های سال ۶۶ است که می‌فرمایند اگر جایی نکته اشتباهی گفته‌ام آن را می‌پذیرم و قاطعیت حضرت امام (ره) است که اسلام و انقلاب را نگه داشته است.

ریاحی درباره نسبت مستند «امتحان» با شرایط روز جامعه هم گفت: این نسبت را مخاطب باید تعیین کند. خود ما هم نیم‌نگاهی به حوادث معاصر داشتیم. شاکله اصلی مدنظر ما جمله معروف حضرت امام بود که می‌فرمودند همه ما در معرض امتحان هستیم. این واقعیتی است که در طول تاریخ برای هر مسئولی می‌تواند موضوعیت داشته باشد.

این کارگردان درباره بازخوردهای عرضه اینترنتی مستند «امتحان» هم گفت: براساس کامنت‌هایی که تا به امروز مرور کرده‌ام ،‌۸۰ درصد واکنش‌ها مثبت بوده و در میان آن‌ها مواردی هم بوده که نگاه منفی نسبت به کار داشته‌اند. در مجموع اما بازخوردها را مثبت ارزیابی می‌کنم.