ثعلب چیست؟

ثعلب در واقع پودری است که از آسیاب کردن غده های گونه ای از گیاهان تیره ثعلبیان با نام علمی (orchis mascula) به دست می آید. ثعلب نام عربی ارکیده است. این گیاه بومی مرکز، جنوب اروپا و ترکیه بوده که دارای گل هایی خوشه ای به رنگ بنفش و گاهی سفید رنگ می باشد. دانه گیاه ثعلب جزو کوچک‌ ترین دانه‌ های گیاهی در جهان بوده و تاکنون ۲۵ نوع از این گیاه شناخته شده که ده نوع آن در ایران و در مناطقی مانند آذربایجان، لرستان ، خوزستان، کردستان و سواحل دریای خزر به صورت خودرو به عمل می آید .این گیاه استفاده زینتی نیز داشته و می تواند باغچه هایتان را زیبا نماید.

برگ های این گیاه نیزه ای هستند که لکه های بنفش و قهوه ای بر روی آن ها دیده می شود. ریشه ها یا غدد زیر زمینی که از آن ها برای تهیه ثعلب استفاده می شود دارای پوسته ای صورتی رنگ هستند اما درون آن ها گوشت سفید رنگی قرار دارد که شیرین، تند و لزج می باشد.

فصل گل دهی گیاه ثعلب که معمولا در باغ و بیشه می روید، از اواخر فروردین تا اواخر خرداد است.

پیاز گیاه ثعلب حاوی مواد نشاسته ای است و معمولا آن را در حالت خام به نخ کشیده و خشک می‌کنند و از پودر آن در بستنی سازی استفاده می‌کنند. دانه گیاه ثعلب جزو کوچک ترین دانه‌های گیاهی در جهان است. این گیاه بسیار زیبا دارای بیش از ۱۵۰۰۰ نوع بوده و اغلب در جنگل‌های پرباران مناطق گرم یافت می‌شود.

گیاه دارویی ثعلب دارای ترکیبات شیمیایی املاح معدنی، مواد قندی، مواد لعابی، ماده‌ای شبیه صمغ عربی گلوکوزیدی به نام لوروگلوسین، نشاسته و اسانس می‌باشد. همچنین دارای هیدرات های کربن، قند، موسیلاژ مشابه باسورین، آمیدون‌ تغییرشکل‌ یافته‌، مواد پروتئیدی‌ و املاح معدنی و لعاب موسیلاژ می باشد .مصلح این گیاه شکر می باشد .

نام‌های دیگر آن: خصیه الثعلب، سعلب، اورکیس ماسکولا، شاطریون، ارکید، سحلب، ثعلب مصری، ارکیده، سه‌برگ، سالپ، ونیله، تولکی، کوکره، لومیری، سورقطون، کوکهری و گل دختر ملکه آفتاب می‌باشد.

برداشت ثعلب

غدد زیر زمینی گیاه ثعلب در اوایل تابستان قابل برداشت بوده و سپس به صورت پودر ثعلب در می آید. پودر دارویی ثعلب از غده توپی شکلی که در گیاه موجود بوده و برای تولید و رشد آن در سال آینده مورد نیاز است به دست می آید. ثعلب ممکن است پس از برداشت به صورت پودر و آسیاب شده در آمده و برای مدت طولانی نگهداری گردد. برخی از افراد آن را به صورت دم کرده بکار برده و از خواص آن استفاده می کنند.

گیاه خشک شده ثعلب نیز ماندگاری مناسبی دارد، با این حال نگهداری طولانی مدت از ثعلب صرفا با خشک کردن و پودر کردن آن امکان پذیر است. پودر شدن ثعلب ممکن است سطح خواص آن را تا حدودی کاهش دهد، با این حال نمی توان آن را چندان در از بین رفتن خواص دارویی ثعلب موثر دانست.

ترکیبات شیمیایی گیاه دارویی ثعلب

این گیاه با توجه به ترکیبات شیمیایی و املاح معدنی مختلفی که دارد به عنوان یک گیاه دارویی شناخته می شود. ترکیبات ویژه این گیاه عبارتند از :

* انواع املاح معدنی،
*هیدرات کربن،
* قند،
* آمیدون،
* مواد پروتئدی،
* موسیلاژ،
* مواد لعابی،
* لوروگلوسین،
* آلبومین،
* اسانس
* و نشاسته

لازم به ذکر است که پس از خشک کردن گیاه ثعلب مقدار زیادی از مواد لعابی آن همچون موسیلاژ، ماده ای که شبیه صمغ عربی است، نشاسته، مواد رنگی، اسانس ها و برخی از املاح معدنی آن به صورت کومارین در می آیند.

کومارین به عنوان یک ترکیب شیمیایی، یکی از محصولات متابولیسم ثانویه رایج در واکوئلی و ترکیبی از خانواده‌ مواد فنلی رایج در گیاهان است.

نام های دیگر ثعلب

خصیه الثعلب، سعلب، شاطریون، سحلب، ثعلب مصری، ارکیده، ارکید، سه برگ، سالپ، ونیله، تولکی، کوکره، لومیری، اورکیس، ماسکولا، سورقطون و گل دخترملکه است.

طبیعت این گیاه مفید گرم و مرطوب است.

ثعلب گیاه دارویی مفیدی است که به دو صورت پودر و دمکرده برای درمان بیماری‌ها مورد استفاده است.

کاربرد ثعلب:

به منظور استفاده از خواص ثعلب از پودر و دم کرده آن میتوان استفاده کرد. از ثعلب در تولید بستنی سنتی ایرانی، بستنی عربی (بوزا)، بستنی ترکی (داندورما) و بستنی یونانی (کایماکی) استفاده می‌شود. یکی از مهمترین فواید بستنی تامین ویتامین های ضروری بدن است . همچنین مصرف بستنی پروتئین بدن را فراهم میکند و انرژی را افزایش می دهد. بستنی حاوی مواد لبنی و لبنیات است و کلسیم بدن را تامین میکند . همچنین از پوکی استخوان جلوگیری میکند . سعی کنید به کودکان بستنی دهید . مخصوصا کودکانی که زیاد شیر و ماست نمیخورند . بستنی باعث چاقی می شود . افراد چاق سعی کنند کمتر بخورند. سعلب در تهیه بستنی یک جایگزین است. از آرد ثَعلَب در ترکیه نوشابه ای تهیه می‌شود به نام ثعلب (Salep) که این نوشیدنی پیش از حضور قهوه و چای، در کشورهای دیگری مانند انگلستان و آلمان نیز مصرف می‌شد. از آرد ثعلب، دسرهایی نیز تهیه می‌شود از جمله پودینگ ثعلب و بستنی ثعلب. منطقه قهرمان مرعش ترکیه از تولیدکنندگان بزرگ آرد ثعلب است که این آرد با نام «ثعلب مرعش» معروف است

همچنین گونه‌هایی از ثعلبیان مانند Orchis morio L کاربرد دارویی داشته و از آرد این گیاه در کشورهایی نظیر انگلستان و آلمان برای تهیه دمنوش استفاده می شده است. خشک شده این گیاه از غذاهای مهم و حیاتی دریانوردان شمار می آید. میزان مصرف مجاز استفاده از این گیاه تا روزی ۲ گرم می باشد.

ثعلب بستنی چیست؟

ثعلب عموما در تولید بستنی سنتی استفاده می شود. ثعلب مواد نشاسته ای دارد و همان ماده ای است که باعث کشدار شدن بستنی می شود. شما با ثعلب می توانید در خانه به راحتی بستنی درست کنید.

خواص و فواید ثعلب

درمان مشکلات گوارشی

ثعلب دارای مواد موکوس مانندی است که برای درمان مشکلات گوارشی مانند سوزش سر دل، نفخ شکم و سو هاضمه مفید است . همچنین به درمان اسهال، به ویژه در کودکان کمک می نماید.

درمان ریزش مو

ثعلب داری مقادیر بالای مواد مغذی است که برای درمان ریزش مو و تقویت فولیکول ها در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد.

ماسک ثعلب برای مو:

برای جلوگیری از ریزش مو و تقویت موی سر،ثعلب را با روغن زیتون و گل سرخ مخلوط نموده و بر روی موها و پوست سر بمالید. سپس بعد از ۱۵ دقیقه موهای خود را با آب و شامپو بشوئید.

همچنین می توان از پودر ثعلب و گل پنیرک مانند ژل جهت موی سر استفاده کرد. برای این منظور ۵۰ گرم ثعلب را با کمی روغن نارگیل و ۲۰ گرم گل پنیرک در یک لیتر آب جوشانده و سپس از صافی عبور می دهیم. پس از خنک شدن به عنوان ژل می توان از آن استفاده نمود.

جوان سازی پوست صورت

ثعلب در بازسازی سلول های پوستی بسیار موثر است چرا که موجب سفت تر شدن پوست با رفع چین و چروک و در نتیجه جوان سازی پوست صورت می شود.

رفع آکنه و جوش صورت

یکی از بهترین خواص گیاه ثعلب در طب سنتی درمان بسیاری از بیماری های پوستی مانند آکنه و جوش صورت است.

درمان فلج

فلج عصب صورتی یا لقوه یک بیماری است که عصب چهره ای در آن فلج می شود. استفاده از ثعلب برای درمان این نوع فلج و کاهش علائم آن بسیار مفید است.

درمان نازایی

برگ گیاه ثعلب به دلیل داشتن ترکیبات خاص خود در رفع نازایی زنان بسیار موثر می باشد.

درمان ورم کلیه و مثانه

عفونت کلیه یکی از بیماری های رایج می باشد که در ابتدا از مثانه شروع شده و سپس به کلیه ها منتقل می شود. ثعلب برای درمان عفونت و همچنین ورم کلیه و مثانه بسیار مفید است.

درمان کم خونی

کم خونی به دلیل کاهش تعداد هموگلوبین خون در رگ ها به وجود می آید. مهمترین دلیل ابتلا به کم خونی ، کمبود آهن خون است. دم کرده ثعلب خواص بسیاری برای درمان کم خونی دارد.

تقویت قوای جنسی مردان

در طب سنتی ثعلب به عنوان یکی داروی مقوی قوای جنسی مردان شناخته می شود؛ برای کمک به درمان اختلالات نعوظ و ناتوانی جنسی مردان ، عصاره ثعلب را می توان توصیه نمود.

درمان یبوست

یکی از بیماریهای گوارشی ، یبوست است که موجب سفت شدن مدفوع و دفع سخت آن می شود. برای درمان این بیماری عصاره ثعلب را با شیر گرم ترکیب کنید. مصرف این ترکیب باعث روانتر شدن حرکت روده و درمان یبوست می شود.

درمان درد های عصبی

ثعلب به عنوان یک تونیک اعصاب شناخته می شود که می تواند به درمان درد های عصبی کمک کند و استرس روی اعصاب بدن را از بین ببرد.

تقویت سیستم ایمنی بدن

ثعلب دارای خواص ضد میکروبی قوی است که در تقویت سیستم ایمنی به بدن کمک می کند و موجب کاهش خطر ابتلا به سرفه و سرماخوردگی می شود.

درمان رعشه

رعشه یا لرزش بدن (تشنج) شامل تحرکات اضافی بدن می باشد ، این حرکت های اضافی بدن به دلیل انبساط و انقباض پی در پی عضلات به وجود می آید. گیاه ثعلب در درمان بیماری رعشه موثر می باشد.

درمان اسهال

ثعلب دارای ترکیبات لعابی مانندی است که در بهبود حرکت روده ها موثر است. بنابراین به عنوان یکی از روشهای درمانی طبیعی برای رفع اسهال به ویژه اسهال کودکان استفاده می شود.

مصرف ثعلب در کودکان

در گذشته برای تقویت رشد کودکان از ثعلب در شیر استفاده می کردند. ثعلب در سلامت کودکان بسیار موثر است.

مصرف ثعلب در بارداری و شیردهی

تاکنون اطلاعات دقیقی از تاثیر ثعلب بر روی زنان باردار و شیرده منتشر نشده است اما برخی از گزارشات حاکی از آن است که ثعلب موجب سقط جنین می شود. به همین دلیل متخصصان توصیه می کنند که زنان در دوران بارداری و شیردهی از مصرف آن اجتناب کنند.

عوارض و مضرات ثعلب

عدم رعایت بهداشت فردی باعث بروز مشکلاتی در دهانه رحم می شود و مصرف بیش از اندازه از ثعلب موجب تشدید این عارضه می شود.

مصرف زیاد ثعلب موجب از کار افتادن تارهای صوتی می شود که مشکلاتی را برای فرد ایجاد می کند.

مصرف گیاه ثعلب برای افرادی که از بیماری واریکوسل رنج می برند ، مضر است. بنابراین این افراد باید ثعلب را کمتر مصرف کنند تا موجب تشدید بیماری نشود.

ثعلب خاصیت قاعده آوری دارد بنابراین مصرف بیش از اندازه آن در دوران بارداری موجب سقط جنین می شود.

مصرف بیش از اندازه ثعلب برای دهانه معده و برای گرم مزاجان مضر است، زیرا موجب ضعف دستگاه گوارش و دستگاه عصبی می شود.

دیگرمصارف ثعلب

از آرد ثعلب در کارخانه ها برای تهیه و تولیدغذا ودریران برای تهیهٔ انواع شیرینی و بستنی و دسر ازجمله پودینگ مورد استفاده قرار میگیرد

در ترکیه برای تولید یک نوشیدنی به نام ثعلب از آرد ثعلب استفاده می‌کنند. که قبل از همه گیر شدن چای و قهوه در سراسر دنیا در کشورهایی مثل آلمان مصرف می‌شده است.

در انتها شما را با نوشیدنی ثعلب برای وعدهٔ افطار و طرز تهیهٔ آن آشنا می کنیم:

موادلازم برای تهیهٔ ثعلب داغ با شیر

* ثعلب: ۱ قاشق سوپ خوری
* شیر: ۱ پیمانه
* شکر: به میزان دلخواه
* پودر دارچین یا زنجبیل: به میزان دلخواه
* برای تهیه این نوشیدنی داغ ایتدا شیر سرد را داخل یک شیر جوش ریخته و پودر ثعلب را به آن بیفزایید.

شیرجوش را روی حرارت قرار دهید و مواد را هم بزنید تا به جوش آید و غلیظ شود.

در پایان کار شکر را اضافه کرده و هم بزنید.

نوشیدنی ثعلب داخل فنجان ریخته و پس از ریختن پودر دارچین و یا زنجبیل به منظور تزئین میل نمایید.

نوشیدنی ثعلب داغ با شیر یکی از مفیدترین و سالمترین نوشیدنی‌ها برای وعدهٔ افطار است

منبع: تابناک با تو