ممقان؛ پایتخت نخودچی جهان و شهر اقتصاد مقاومتی

 خبرگزاری فارس ، معصومه درخشان- تعریف شهرستان ممقان را به جهت تولید و فرآوری نخودچی زیاد شنیده بودم ولی فرصت نشده بود تا از نزدیک به کارگاه های نخودچی این شهرستان رفته و با روند کار و مراحل آن آشنا شوم.

تا اینکه از سوی سازمان بسیج سازندگی آذربایجان شرقی برای دیدار از کارگاه های نخودچی تور رسانه ای تدارک دیده شد .تور رسانه ای برای سفر به پایتخت نخودچی جهان برای ساعت ۹صبح هماهنگ شد. در یک صبح دل انگیز بهاری با دوستان عکاس و خبرنگار جمع شده و آماده سفر به دیار نخودچی می شویم.

با رعایت تمام پروتکل های بهداشتی اعم از ماسک، مایع و ژل ضدعفونی کننده و رعایت فاصله در داخل مینی بوس با تعداد محدودی از همکاران عکاس و خبرنگار  راهی جاده شدیم‌ تا به شهرستان ممقان از توابع آذرشهر که در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تبریز قرار گرفته است برویم.

خوشحالی همکاران از ملاقات همدیگر که در اثر شیوع کرونا دیدارها و رفت و آمدها  کمتر شده است  دیدنی بود. تازه صحبت هایمان گل کرده بود که اعلام کردند به شهرستان ممقان رسیده ایم. در کمتر از نیم ساعت خود را در پایتخت نخودچی جهان دیدیم.

طبق هماهنگی های صورت گرفته به بازدید کارگاه های نخودچی رفتیم.با دیدن اولین کارگاه و نخودچی هایی که با حرارت زیاد در حال تفت دادن بودند یاد سوغات نخودچی و کشمش افتادم که هر بار پدرم از مشهد مقدس برایمان تبرک می آورد و ما نمی دانستیم این نخودچی ها در همسایگی خودمان تهیه و تولید و فرآوری شده و به مشهد مقدس ارسال می شود و سپس به عنوان سوغاتی و تبرک امام غریب نوش جان می کنیم.

سابقه نخودچی ممقان به ۷۰ سال قبل باز می گردد.در شهر ممقان در همه کوچه ها بوی نخودچی فضای شهر را پر کرده است، وجود یک هزار و ۳۰۰ کارگاه نخودچی فعال باعث شده است جوانان سرحال و سرزنده این شهرستان در کارگاه های نخودچی به فعالیت مشغول باشند و نرخ بیکاری را به صفر برسانند.

ممقان، به زبان محلی ماماغان، یکی از شهرهای آذربایجان‌شرقی است که به‌دلیل اشتغال اغلب مردم آن به شغل نخودپزی و تامین ۹۰ درصدی این محصول فرآوری شده کشور به کشورهای اروپایی، خاورمیانه و آمریکای لاتین صادر می‌شود.

اگر ممقان با کمترین میزان آسیب های اجتماعی نظیر اعتیاد، طلاق، بزهکاری و مشکلات اخلاقی و بدفرهنگی رو به روست، حاصل این است که در این شهر به سختی می توان بیکار پیدا کرد. مردم در کارگاه های کوچک و خانگی زنجیره به هم پیوسته تولیدنخودچی از جمله تهیه مواد خام، حمل و نقل، پاک کردن، فرآوری، بسته بندی و فروش را تشکیل داده و از ثروت حاصله بهره مند می شوند. آنها ۴۰ درصد نخودچی هایشان را در بازار آجیل ایران می فروشند و ۶۰ درصد باقی مانده را صادر می کنند.

دستگاه‏های لازم برای تولید نخودچی دستگاه نخودپاک کن، سورتینگ اولیه، دستگاه آتش، دستگاه پوست کن و دستگاه سورتینگ نهایی بوده و تمامی این دستگاه‏ها توسط متخصصان بومی منطقه طراحی و ساخته می ‏شود و هر سال بر تنوع و توسعه دستگاه‏ها از نظر نوع و بهینه سازی افزوده می‏ شود.

نخودچی پای ثابت آجیل و خشکبار است و علاوه بر اینکه بازار داخلی را پوشش می دهد طبق صحبت های جواد اژدری رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار ممقان، ۱۳۰هزار تن نخودچی در این شهرستان تولید می شود و با توجه به وجود پتانسیل های موجود و در صورت تأمین مواد اولیه کافی، ظرفیت افزایش تولید نخودچی به میزان ۲۳۰ هزار تن در سال ممکن است و ۴۰درصد آن به مصرف بازار داخلی رسیده و ۶۰ درصد آن  به کل دنیا صادر می شود.

 جوانانی که در این کارگاه ها مشغول هستند روی هم رفته ۱۰الی۱۵ ساعت کار می کنند.

کارگاه های نخودچی به قدری در این شهرستان فعالیت چشمگیری دارد که هشت هزار نفر به صورت مستقیم در این صنف مشغول به فعالیت هستند و از آن جایی که نخودچی پای ثابت آجیل و خشکبار است می توان گفت با احتساب همه فعالان این عرصه  بیش از دو میلیون نفر در این صنف مشغول به کار هستند.

کل دنیا پذیرای نخودچی ممقان

در طی سفر به پایتخت نخودچی جهان بر اطلاعاتمان اضافه شد که کشورهای همسایه چون عراق، دبی، افغانستان و در ادامه کشورهای آمریکایی، اروپایی، آلمان، چین، استرالیا و بسیاری از کشورهای دیگر نیز خواهان نخودچی ممقان هستند. دانستن این نکته نیز جالب است که بدانیم نوعی از نخودچی با زردچوبه تولید و فراوری می شود که فقط به کشور آلمان صادر می شود و در کشورهای چین و استرالیا در باشگاه های ورزشی به صورت بسته بندی مصرف می شود.

وجود دوهزار و ۵۰۰ کارگاه نخودچی که در حال حاضر یک هزار و ۳۰۰ کارگاه فعال هستند و وجود شهرک صنعتی در آذرشهر باعث شده است مشکل اشتغال در این شهرستان وجود نداشته باشد و این موضوعی است که رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار ممقان در صحبت های خود به آن تاکید می کند.

اگر ممقان با کمترین میزان آسیب های اجتماعی نظیر اعتیاد، طلاق، بزهکاری و مشکلات اخلاقی و بدفرهنگی رو به روست، حاصل این است که در این شهر به سختی می توان بیکار پیدا کرد. مردم در کارگاه های کوچک و خانگی زنجیره به هم پیوسته تولیدنخودچی از جمله تهیه مواد خام، حمل و نقل، پاک کردن، فرآوری، بسته بندی و فروش را تشکیل داده و از ثروت حاصله بهره مند می شوند

در ادامه به دومین کارگاه نخودچی می رویم.دستگاه ها تازه روشن شده و شروع به کار کرده اند، باید دقایقی صبر کنیم تا دستگاه ها به حرارت مورد نیاز برسند.در این فاصله شات های دوربین عکاسان  از مراحل مختلف تهیه و فرآوری نخودچی عکس می گیرند و ما مشغول صحبت کردن در مورد مراحل مختلف تهیه نخودچی هستیم.

در کارگاه دستگاه و تجهیزاتی مختلفی برای این کار وجود دارد که کار هر کدام با دیگری متفاوت است.   حالا حرارت دستگاه ها به حد نصاب رسیده و جوانانی که مشغول به کار هستند نخودچی ها را داخل دستگاه ها ریخته و تفت می دهند.وقتی مراحل مختلف انجام این کار را می بینیم هنگام خوردن نخودچی ها بیشتر قدردان زحمت های آنها می شویم.

تسهیلات یک میلیاردی حمایت های بسیج سازندگی

این کارگاه ها در شرایط تحریمی کشور همچنان سرپا ایستاده و با حمایت های سازمان بسیج سازندگی مشغول به فعالیت هستند.

حمایت های بسیج سازندگی در قالب تسهیلات بانکی است که تا کنون یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان وام به این کارگاه ها پرداخت شده است و آنها برای توسعه و تجهیز کارگاه های خود حمایت های بیشتری را انتظار دارند.

کارگاه‌های نخودچی ممقان از لحاظ سوخت گاز و برق با مشکلات عمده ای مواجه هستند، با توجه به اینکه نوع کار و فعالیت آنها فرآوری محصول کشاورزی است ولی تعرفه برق و گاز آنها به صورت صنعتی محاسبه می شود و این مشکلی است که در تمام کارگاه هایی که برای بازدید رفتیم به آن اشاره شد.

خودکفایی در تولید دستگاه های نخودچی

شهرستان ممقان نه تنها در تولید نخودچی حرف اول را می زند بلکه در تولید دستگاه‌ها و ابزارآلات این کار نیز خودکفا است. در یکی دیگر از محلات ممقان  به کارگاه تولید و تعمیردستگاه های نخودچی می رویم.

پنج کارگاه تولید و تعمیر ماشین آلات نخودچی در این شهرستان فعال هستند و با همکاری دانشگاه آزاد سما نیز دستگاه های اتوماتیک ساخته می شود.

بر اساس توضیحات جواد اژدری رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار ممقان، برای ساخت صفر تا ۱۰۰ دستگاه های نخودچی هزینه ای معادل ۱۵۰ میلیون تومان اعتبار لازم است تا یک دستگاه ساخته شود.

ماشین آلات مورد نیاز هم شامل دستگاه تفت، پوست کن، آب زن، سرند، سایز بندی، دستگاه پنج کاره، دستگاه پرکن و دستگاه سردوز که در بسته بندی مورد استفاده قرار می گیرد.

هر کدام از این دستگاه ها هر هشت سال  یک بار باید تعمیرو بازسازی شود. دستگاه هایی مانند دستگاه تفت که در آجیل فروشی ها کاربر دارد در این شهرستان ساخته شده و به شهرهایی همچون مشهد و سایر شهرها و حتی به ارمنستان ارسال می شود.

بازدید از کارگاه های نخودچی به پایان رسید، دوباره دل به جاده می زنیم، در مسیر، آقای جواد رحیم زاده مسوول بسیج سازندگی آذرشهر نیز به ما ملحق شده و ما را همراهی می کند.

خشت های مهربانی در طرح احسان

مسافت زیادی طی نکرده ایم که به روستای خاصلو می رسیم، از کوچه های روستایی عبور کرده و مهمان خانه ای می شویم که تک تک آجرهای آن را گروه های جهادی با همت و تلاش بی وقفه خود بنا نهاده اند تا پدر و مادری نگران  سرپناه برای فرزندان خود نباشند.

مسوول بسیج سازندگی آذرشهر در مورد طرح « احسان» توضیحات کوتاهی داد و گفت : این خانه مسکونی  اولین خانه ای است که در طرح« احسان» ساخته شده است. خانه های احداث شده در طرح احسان ویژه خانواده های محرومی است که تحت پوشش هیچ کدام ازنهادهای حمایتی مانند کمیته امداد یا بهزیستی نیستند و تمام خانه های احسان با مشارکت  خیرین منطقه احداث شده است.

وی افزود: تاکنون ۳۰ واحد خانه احسان ساخته شده و امسال نیز برای ساخت حدود ۱۰۰ خانه اعلام آمادگی کرده ایم تا برای افراد تحت پوشش که توانایی ساخت خانه ندارند خانه احداث کنیم.

بانویی به همراه دخترش در این خانه ساکن هستند،می توان خوشحالی را در چشمان آنها دید و نگاه قدرشناسانه و محبت آمیزشان را به نیروهای جهادی و جوانانی که همیشه پای کار هستند احساس کرد.

بعد از صحبت کردن با این مادر و دختر باید دوباره راهی شویم و ما سعی می کنیم حرف هایمان کوتاه باشد، کوتاه به اندازه یک احوالپرسی و ابراز خوشحالی از داشتن یک سرپناه.

مقصد بعدی حرکتمان روستای نادیلوی آذرشهر است، مسافت روستاها کوتاه است، صدای صحبت کرن ها و شادی و خنده اصحاب رسانه فضای مینی بوس را عوض می کند، دیری نمی گذرد که به روستای نادیلو می رسیم، در این روستا هم خانه احسان دیگری در حال احداث است.

خانه ای متعلق به زن و شوهر معلول با زیربنای ۸۸ متر که با همت جهادی ساخته می شود. جهادگرانی که کمر همت بسته  و آجر به آجر می‌نهند تا خانه ای پر از مهربانی برای این زوج معلول  بسازند.

حالا گرمای آفتاب خبر می دهد که روز به نیمه رسیده است و ما از این روستا خارج شده و به سمت مزارع گل سرخ حرکت می کنیم. در ورودی مزارع گل سرخ عطر دل انگیز و مسحور کننده آنها مشام جان را می نوازد. با دیدن یک تاب درختی کودک درونم فعال شده و قبل از رسیدن به مزارع ترجیح می دهم کمی تاب بازی کنم، چند دقیقه ای نگذشته است که دوستان رسانه نیز انگار تغییر عقیده داده اند و می خواهند گوی سبقت را در تاب بازی بربایند . تا جمع شدن همه دوستان فرصت را غنیمت شمرده و کودک درونمان را به تاب بازی مهمان می کنیم دریک منظره بسیاری زیبایی از یک باغ بزرگ و مزارع گل سرخ.

کمی آن طرف تر از گلستان گل سرخ به صرف ناهار و اقامه نماز دعوت می شویم. دیزی خوشمزه ای در انتظارمان است، بعد از اقامه نماز، سفره ناهار در دل طبیعت زیبا در جوار گل سرخ پهن می شود و من به یاد استاد شفیعی کدکنی می افتم با این ابیات زیبا و ماندگارش.

بخوان به نام گل سرخ 

 بخوان به نام گل سرخ، در صحاری شب
که باغ ها همه بیدار و بارور گردند
بخوان، دوباره بخوان، تا کبوتران سپید
به آشیانه  خونین دوباره برگردند
بخوان به نام گل سرخ، در رواق سکوت
که موج و اوج طنینش ز دشت ها گذرد

بعد از کمی استراحت و همراه با  شوخی و بذله گویی های دوستان راهی تبریز می شویم و جاده های سرسبز روستایی را در قاب نگاهمان ثبت کرده و رهاورد این سفر زیبا و دلچسب دیدار دوستان و ماندگار کردن سخت کوشی و تلاش مردنی است که  نام وآوازه ممقان را به عنوان پایتخت نخودچی جهان در خاطره ها ثبت می کنند.