زورآزمایی اصولگرایان و نظامیان با اصلاح طلبان

عصر روز گذشته ثبت‌نام داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ به پایان رسید و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، در آخرین روز، ترافیک نامزدها در ساختمان فاطمی وزارت کشور رقم خورد. در چهار روز نخست ثبت‌نام چهره‌هایی همچون محمدحسن نامی، سعید محمد، حسین دهقان، رستم قاسمی، علیرضا افشار، سید مصطفی تاج‌زاده، فریدون عباسی، صادق خلیلیان، محمود احمدی‌نژاد، محمود صادقی، علی مطهری، محسن مهرعلیزاده، رامین مهمان‌پرست، محمد عباسی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، شاهین محمدصادقی، محمدحسن قدیری ابیانه، حسن سبحانی، زارع فومنی و قدرتعلی حشمتیان در انتخابات ثبت‌نام کردند. ستاره صبح به‌مرور وقایع و حاشیه‌های روز پنجم ثبت‌نام داوطلبان می‌پردازد.

لاریجانی با توپ پر آمد

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از روز نو :علی لاریجانی (رئیس مجلس‌های هشتم، نهم و دهم و رئیس پیشین صداوسیما) یکی از اولین چهره‌های بود که وارد ستاد انتخابات کشور شد تا نام خود را در فهرست کاندیداهای ریاست جمهوری سیزدهم ثبت کند. علی لاریجانی پس از ثبت‌نام در انتخابات، گفت: «به دلیل پیچیدگی و چندلایه بودن اداره کشور ساده‌لوحی است که فکر شود با چند اقدام پوپولیستی مسئله قابل‌حل است یا کلید جادویی وجود دارد.» او که با ادبیات خاص و پیچیده خودش صحبت می‌کرد، افزوده «اینکه وضع چنین است به خاطر این است که عده‌ای با صدای بلند همبستگی ملت را مخدوش کردند. کسی که وعده بهشت در این شرایط پیچیده کشور می‌دهد خلاف می‌گوید. باید اول آتش جهنم اختلاف و لجبازی و افراطی‌گری و کارنابلدی را خاموش کرد.» او گفته که «به کسانی که فکر می‌کنند مسائل اقتصادی مردم با شعار حل می‌شود، عرض می‌کنم به‌جای متخصص‌بازی در دور زدن تحریم‌ها بخشی از وقت خود را صرف فراهم کردن شرایط آرام برای زندگی مردم کنید تا بتوانند برای زندگی خود و فرزندانشان برنامه‌ریزی کنند.» لاریجانی با تأکید بر این نکته که «فرصت‌طلبان شعار می‌دهند تا انقلابیون را کنار بگذارند»، گفته «نباید هرروز مسئله در سیاست خارجی ایجاد شود، اداره کشور در اختیار افراطیون و سازشکاران نباید باشد.» نخستین جدل‌ها میان نامزدها بر سر نظامی‌گری هم از همان دیروز آغاز شد و سعید محمد از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در پاسخ به لاریجانی که گفته‌بود «حوزه اقتصاد، پادگان و دادگاه نیست که با تشر و دستور اداره شود» گفته که «به کسانی که هویت‌شان را مدیون پادگان و دادگاه هستند به‌صراحت می‌گویم به حول و قوه الهی، امروز آغازی بر پایان اشرافیت خانوادگی است.»

اسحاق ۱۴۰۰، پرچمدار اصلاح‌طلبان

اسحاق جهانگیری که در هر دو دولت روحانی معاون اول و در دولت‌های سیدمحمد خاتمی وزیر صنایع، در دولت هاشمی رفسنجانی استان‌دار اصفهان و در دوره‌های اول تا سوم مجلس، نماینده جیرفت بوده، با حضور در وزارت کشور ثبت‌نام کرد. او در انتخابات سال ۹۶ هم نامزد شده‌بود و به انتخاب دوباره روحانی کمک کرد و سرانجام به‌سود او کنار کشید. اسحاق جهانگیری در نشست خبری خود پس از ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: «با توجه به نیامدن برادر عزیزم دکتر ظریف و عدم امکان ثبت‌نام افرادی که می‌توانستند مسئولیت را بپذیرند، و با توجه به تشخیص جبهه اصلاحات ایران و رهبران و شخصیت‌های اصلاحات و همچنین جوانان و فعالان مدنی و سیاسی، برخلاف میل باطنی و مصلحت شخصی، به این عرصه آمدم. علیرغم توصیه مقام معظم رهبری به مشارکت حداکثری، متأسفانه برخی نهادها، رسانه‌ها و مراکز تأثیرگذار، مشارکت حداکثری را منجر به شکست نامزد مطلوب خود می‌دانند.» وی افزود: «من اصلاح‌طلبم؛ برای دفاع از صندوق رأی و دفاع از حق انتخاب مؤثر مردم آمده‌ام.» اسحاق جهانگیری در پاسخ به سؤالی درباره مافیا گفته که «مافیا کسی است که مردم را نسبت به آینده ناامید می‌کند و به‌دنبال انتخابات بی‌رمق است.»

از پسر هاشمی تا وزرای خاتمی

اما در میان چهره‌های اصلاح‌طلبی که روز گذشته به وزارت کشور رفتند، چند نام دیگر هم به چشم می‌خورد. محسن هاشمی رفسنجانی (رئیس‌ شورای شهر تهران، رئیس شورای‌مرکزی حزب کارگزاران سازندگی و فرزند علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی) یکی از آن‌ها بود. محسن هاشمی رفسنجانی بابیان اینکه «عنوان برنامه‌های من رفاه و عدالت است» اظهار کرد: همان‌طور که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با دولت کار و سازندگی تا حد زیادی توانستند خرابی‌های جنگ و عقب‌ماندگی‌ها و محرومیت‌ها را برطرف کنند، در این مقطع نیز می‌توانیم بااراده ملی آسیب‌های وارده را به رفاه و توسعه و معیشت مردم و اعتماد عمومی جبران کنیم. عباس آخوندی (وزیر پیشین راه و مسکن در دولت‌های حسن روحانی هاشمی رفسنجانی و رئیس بنیاد مسکن در سال‌های ۶۶ تا ۷۲) نیز پس از ثبت‌نام در انتخابات تأکید کرد که «می‌آیم تا گلوگاه‌های تجاری ایران را بازکنم؛ زیرا که مسیر تولید و توسعه اقتصادی تنها از مجرای آزادی تجارت می‌گذرد.» همچنین مسعود پزشکیان (نایب‌رئیس پیشین مجلس و وزیر بهداشت دولت محمد خاتمی)، محمد شریعتمداری (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که در دولت اول روحانی وزیر صنعت‌و‌معدن‌وتجارت، و در دولت محمدخاتمی وزیر بازرگانی، در دهه ۷۰ معاون نظارت و حسابرسی دفتر رهبرانقلاب و زمانی رئیس ستاد اجرایی فرمان امام بود) و زهرا شجاعی (معاون امور زنان دولت اصلاحات) در انتخابات ثبت‌نام کردند. عبدالناصر همتی (رئیس‌کل بانک‌مرکزی) به‌صورت مستقل و با رویکرد اقتصادی برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام کرد. رسول منتجب نیا و محمدجواد حق‌شناس از دیگر چهره‌های اصلاح‌طلبی بودند که نام خود را در فهرست متقاضیان داوطلبی انتخابات ثبت کردند. علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی که صحبت‌هایی مبنی بر نامزد شدنش برای انتخابات ریاست‌جمهوری بود، در بیانیه‌ای گفت که ثبت‌نام نخواهد کرد. او در این بیانیه گفته «اکنون با توجه به ثبت‌نام تعداد قابل‌توجهی از شخصیت‌های عالم، وارسته و برخوردار از تجارب ارزنده در خدمت‌رسانی شایسته به ایران عزیز و نظام اسلامی به این نتیجه رسیدم که حضور در این عرصه برای بنده، مقبول و ممدوح نیست».

از یک قوه به قوه دیگر

سیدابراهیم رئیسی (رئیس قوه‌قضاییه) از چهره‌های قابل‌توجه روز پایانی بود که ابتدا بیانیه‌ای صادر کرده و دوباره نامزد ریاست قوه مجریه شد. رئیسی نوشته: «این‌جانب برای ایجاد تحول در مدیریت اجرایی کشور، و مبارزه بی‌امان با فقر و فساد، تحقیر و تبعیض، با احترام به همه نامزدها و گروه‌های سیاسی، به‌صورت مستقل به صحنه آمده‌ام.» او که چهار سال پیش هم نامزد انتخابات بود، نوشته: «خدایا تو شاهدی که هیچ‌گاه دنبال مقام و قدرت‌طلبی نبوده‌ام» و افزوده «به‌صورت مستقل» وارد انتخابات شده است. رئیسی سال ۹۶ هنگام انتخابات تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده داشت و پس از انتخابات۹۶، در اسفندماه ۹۷ به ریاست قوه قضا منصوب شد. او در انتخابات ۹۶، با حدود ۱۶ میلیون رأی شکست خورد و در جایگاه دوم قرار گرفت. رئیسی در نشست خبری‌اش پس از ثبت‌نام برای انتخابات ریاست‌جمهوری، کنایه‌ای به جهانگیری و لاریجانی زد و گفت: «خود را رقیب فساد و ناکارآمدی می‌دانم و بانیان و شرکای وضع موجود نمی‌توانند باعث تغییر وضع موجود شوند.» او همچنین گفت: «انتظارم این بود که عزیزی غیر از بنده وارد شود… اما وقتی نزدیک انتخابات شدیم احساسم این بود که این‌همه درخواست‌ها که از سراسر کشور می‌رسد، دیدم مسئولیت سنگینی را متوجه من می‌کند که دیگر جای راحت‌طلبی و عافیت‌طلبی نیست.» رئیسی افزود: «من نه به دنبال پست و مقام هستم و نه می‌خواهم بر جایگاه قدرتم بیفزاییم.» نکته قابل‌تأمل این‌که از صبح روز گذشته کانال تلگرامی رئیسی که در زمان انتخابات ۹۶ فعالیت داشت، و از فروردین ۱۳۹۷ فعالیتش متوقف‌شده بود، دوباره فعالیتش را آغاز کرد. این در حالی است که پیام‌رسان تلگرام ۱۰ اردیبهشت‌ماه ۹۷، با «دستور قضایی» فیلتر شد و بسیاری مقام‌ها از آن رفتند اما پس‌ازآن‌ و بدون برداشتن فیلتر به تلگرام برگشتند بدون آن‌که توضیح شفافی به مردم بدهند.

اصولگرایان؛ همان همیشگی!

اما از میان چهره‌های اصولگرا و نظامی، یکی از کسانی که همیشه انتظار ورودش به عرصه انتخابات وجود دارد، محسن رضایی (دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرمانده پیشین سپاه پاسداران) بود. رضایی، در انتخابات سال‌های ۹۲ و ۸۸ هم در انتخابات حاضر بود و شکست خورد و در انتخابات سال ۸۴ هم یک روز مانده به انتخابات از رقابت کنار کشید. محسن رضایی، به لاریجانی و جهانگیری کنایه زد و گفت: «یک عده اینجا زیر گریه زدند؛ یک عده گفتند نه چکش نه کلید! پس شما کجا بودید؟ شما عامل بدبختی مردم بودید؛ اگر مجلس و دولت گذشته درست عمل می‌کردند آیا امروز گرفتار می‌شدیم؟ اقتصاد، پادگان یا دادگاه نیست اما جای فلسفه‌بافی هم نیست. اقتصاد از فلسفه‌بافی آسیب جدی دیده است. اقتصاد یک علم است اما متأسفانه علم اقتصادی ندارند.» سعید جلیلی (عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای‌عالی امنیت‌ملی و هیات نظارت بر برجام) نیز از دیگر اصولگرایانی بود که وارد عرصه انتخاباتی شد. او که در دولت احمدی‌نژاد، دبیر شورای‌عالی امنیت‌ملی و مسئول هیات‌ مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران (با تئوری مذاکره برای مذاکره) بود و در انتخابات سال ۹۲ هم به‌عنوان نامزد جبهه پایداری کاندید شد ولی شکست خورد. همچنین عزت‌الله ضرغامی (رئیس پیشین سازمان‌ صداوسیما)، علی‌رضا زاکانی (رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس و از نزدیکان به باقر قالیباف و داوطلب رد صلاحیت شده انتخابات ۹۲ و ۹۶)، سیدشمس‌الدین حسینی (وزیر اقتصاد دولت احمدی‌نژاد) و مسعود زریبافان (رئیس پیشین بنیاد شهید و امور ایثارگران در دولت احمدی‌نژاد) از دیگر چهره‌های اصولگرایی بودند که در روز پایانی ثبت‌نام‌ها به وزارت کشور رفتند.

حضور نظامیان در اقتصاد

روز گذشته، علی لاریجانی رئیس پیشین مجلس که خود سابقه حضور در سپاه پاسداران را دارد، هنگام ثبت‌نام برای انتخابات گفت «حوزه اقتصاد، پادگان و دادگاه نیست که با تشر و دستور اداره شود». به نظر می‌رسد کنایه لاریجانی به حضور پرتعداد چهره‌هایی باسابقه فعالیت نظامی و قضایی در انتخابات بوده است. بحث حضور نظامیان در عرصه سیاست و اقتصاد از موضوع‌هایی است که در کانون توجه محافل سیاسی کشور قرار دارد. موضوعی که سابقه‌ای چهار دهه‌ای دارد. نیروهای مسلح کشور بعد از پایان جنگ هشت‌ساله ایران و عراق، به‌تدریج وارد حوزه سازندگی و اقتصاد شدند و در حوزه‌های نفت و گاز، راه‌سازی، سدسازی، کشاورزی، مخابرات و… فعالیت خود را گسترش دادند. سپاه پاسداران نیز با تشکیل «قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا»، به پیمانکاری پروژه‌های اقتصادی و عمرانی پرداخت و به عقیده برخی صاحب‌نظران، با ایجاد انحصار در برخی پروژه‌ها و کنار زدن رقبای داخلی و خارجی، بر قدرت اقتصادی خود افزود. علاوه بر این، چهار بانک انصار، قوامین، حکمت ایرانیان، مهر اقتصاد و موسسه اعتباری کوثر که وابسته به نیروهای مسلح بودند فعالیت بانکی داشتند، اما به دلیل جلوگیری از ورشکستگی این بانک‌ها که در تأمین هزینه‌های خود با مشکل مواجه بودند، با دستور بانک مرکزی در بانک سپه ادغام شدند. از سوی دیگر نظامیان تنها به اقتصاد بسنده نکردند و وارد سیاست هم شدند؛ درحالی‌که امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی درباره ورود نظامیان به انتخابات گفته‌اند: «همه دنیا که دنبال این هستند که ارتششان از امور سیاسی کنار باشد، آن‌ها یک‌چیزی می‌‏فهمند که می‌‏گویند این را؛ ما که می‌‏خواهیم که سپاه و ارتش جنداللّه‏ باشند و دسته‏‌بندی نداشته باشند و جهات سیاسی را کنار بگذارند».

انتخابات چهاردهه‌ای و نظامیان

باوجود تأکید بنیان‌گذار انقلاب، تاکنون چهار چهره نظامی در ادوار مختلف انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرده‌اند، اما هیچ‌کدام موفق نشده‌اند اعتماد اکثریت مردم را کسب کنند و رئیس‌جمهور شوند. نخستین نفر، دریادار «سیداحمد مدنی»، فرمانده نیروی دریایی ارتش و اولین وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران در دولت موقت مهندس بازرگان بود، که در نخستین انتخابات ریاست جمهوری (۱۳۵۸)، با کسب ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار رأی پس از ابوالحسن بنی‌صدر که بیش از ۱۰ میلیون رأی کسب کرده بود، نفر دوم شد. دومین نفر، دریابان «علی شمخانی»، فرمانده نیروی دریایی سپاه و ارتش و وزیر دفاع دولت اول سیدمحمد خاتمی بود، که در هشتمین دوره انتخابات (۱۳۸۰) که خاتمی ۲۲ میلیون رأی آورد، با کسب ۷۳۷ هزار رأی، نفر سوم شد. سومین نفر، سرتیپ پاسدار «محمدباقر قالیباف»، فرمانده نیروی هوایی سپاه و فرمانده نیروی انتظامی بود، که در هشتمین دوره انتخابات (۱۳۸۴) با کسب ۴ میلیون رأی، نفر چهارم شد. قالیباف در انتخابات دوره یازدهم (۱۳۹۲) ۶ میلیون رأی به دست آورد و پس از حسن روحانی با ۱۸ میلیون رأی، نفر دوم شد. او در دوره دوازدهم (۱۳۹۶) هم در انتخابات شرکت کرد، اما به نفع سیدابراهیم رئیسی، کاندیدای اصلی اصولگرایان کناره‌گیری کرد. او که سودای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ را در سر داشت، سرانجام به دلیل حضور رئیسی در انتخابات، از کاندیداتوری منصرف شد، هرچند هنوز وضعیت پرونده‌های شهرداری تهران در دوره او نامعلوم است. چهارمین نفر، سرلشکر پاسدار «محسن رضایی میرقائد»، فرمانده کل پیشین سپاه پاسداران بود؛ رضایی مرتبه اول در دوره نهم (۱۳۸۴) کناره‌گیری کرد، در دوره دهم (۱۳۸۸) که احمدی‌نژاد با ۲۴ میلیون رأی پیروز اعلام شد، حدود ۷۰۰ هزار رأی آورد و پس از میرحسین موسوی، نفر سوم شد، در دوره یازدهم (۱۳۹۲) نیز ۴ میلیون رأی آورد و چهارم شد. وی روز گذشته گوی سبقت را از قالیباف ربود و برای چهارمین بار، نام خود را برای کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری ثبت کرد. علاوه بر رضایی، چند چهره نظامی دیگر، ازجمله سردار حسین دهقان (وزیر پیشین دفاع در دولت روحانی)، سردار سعید محمد (فرمانده پیشین قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء)، سرتیپ محمدحسن نامی (نظامی ارتشی و وزیر پیشین ارتباطات در دولت احمدی‌نژاد)، سردار رستم قاسمی (فرمانده پیشین قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا و وزیر پیشین نفت در دولت احمدی‌نژاد)، سردار علیرضا افشار (فرمانده پیشین نیروی مقاومت بسیج)، علی لاریجانی (معاون حقوقی وزارت منحله سپاه و جانشین پیشین رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران) و سید عزت‌الله ضرغامی (معاون پیشین پارلمانی وزیر دفاع) به‌طور رسمی برای انتخابات نام‌نویسی کرده‌اند.