نهضت امام باقر‌(ع)؛ استمرار قیام عاشورا

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، در یادداشتی به قلم اعظم شجاعی آمده است «امام محمدباقر(ع) پنجمین امام شیعیان و اولین امام از سلاله پدری و مادری هاشمی، علوی و فاطمی است که با تلاش در جهت زنده کردن اصول و ارزش‌های اسلامی از طریق امر به معروف و نهی از منکر، قیام عاشورا را در قالب جهاد علمی سیاسی استمرار بخشید. امام حسین (ع) در زمانی که انحراف از اصول و ارزش‌های اسلامی مشهود بود، با هدف اصلاح امت پیامبر، امر به‌معروف و نهی از منکر و احیای ارزش‌های دینی و اسلامی، قیامی را علیه دستگاه حکومت اموی به سرانجام رسانید که نتیجه آن زنده کردن اسلام و نابودی کفر بود. امام باقر (ع) با پیروی از این سیره جهادی و استمرار این حرکت در طول زمان، نهضتی علمی را پایه گذاری کرد که با نشر معارف و فعالیت‌های علمی، مبارزه‌ای عقیدتی و معنوی را با سازمان حکومت اموی به انجام رسانید و با پیاده کردن اهداف قیام امام حسین (ع) زمینه رشد و تعالی آحاد مردم در ابعاد مختلف به ویژه بعد دینی و تربیتی را فراهم کرد و بار دیگر هم چون جد بزرگوار خویش احیاگر اندیشه‌ها و ارزش‌های ناب دینی و اسلامی شد. این اقدام به شیعیان نشان داد زمانی که زمینه برای مبارزه با ظلم از طریق قیام بالسیف فراهم نیست، جهاد در زمینه‌های دیگر می‌تواند سلاحی برای مبارزه علیه جور باشد.امامت امام محمد باقر (ع) در دوره‌ای آغاز شد که جامعه اسلامی بر اثر وجود درگیری‌های مختلف میان فرق اسلامی و پدید آمدن مکاتب مختلف علمی و سیطره نظریات فرقه مرجئه، جبریه، قدریه، غلات و .. حیات فکری تشیع را با خطر جدی روبه رو ساخته بود و از سوی دیگر فروکش کردن تنش‌های سیاسی بعد از واقعه عاشورا، یکپارچگی حاکمیت بنی امیه را سبب شده بود. از جمله اقدامات امام محمد باقر (ع) در زمینه مبارزه با این شرایط روشن سازی افکار عمومی دانشمندان اسلامی، مبارزه با مکاتب انحرافی و تبیین آرا تشیع، تحکیم مبانی معارف و اصول ناب اسلامی با تکیه بر آیات رهنمون‌گر قرآن، برقراری حوزه درس و پرورش دانشمندان و فرهیختگان، معرفی رهبری شیعه و تقویت مبانی پیروی از آن، اثبات اصل امامت در ادامه نبوت به‌عنوان امری الهی و مبتنی بر قرآن برای مردم، بررسی ابواب فقهی و اعتقادی از دیدگاه قرآن، بیان احادیث اهل بیت و ساماندهی آن‌ها، زدودن افکار آلوده فرقه‌های گوناگون از دامن اسلام و بنیان گذاری اجتهاد است.مبارزه سیاسی امام باقر (ع) با حکومت‌های‌ظلم و جور در تمام طول عمر ایشان ادامه داشت، اگر چه امام باقر (ع) برای قیام علنی در برابر حکومت ظالم تعداد یاران کافی را نداشتند، اما بارها  از طریق بیان موضوعاتی هم چون اطاعت از ولایت و نهی از پیروی حاکمان ظالم و طاغوت، تایید قیام‌های ضد حکومتی مانند قیام مختار و زید، مبارزه با بدعت‌ها و آموزش امر به معروف و نهی از منکر به شاگردان خود به مبارزه با حکومت وقت می‌پرداختند، تا آن جا که همین تعارضات مبنایی با نظام خلافت ظالمانه، باعث شد به دست هشام به شهادت برسند. امام باقر (ع) در حدیثی پاداش امر به معروف و نهی از منکر سلطان جابر را چنین ترسیم می‌نمایند: « من مشی الی سلطان جائر فامره بتقوی‌الله و خوفه و وعظه کان له مثل اجر الثقلین من الجن و الانس و مثل اعمالهم؛ هر کس به‌سوی سلطان ستمگری برود، و او را به تقوای الهی فرمان دهد، و او را بترساند و موعظه کند، مانند پاداش جن و انس و مانند اعمال آنان را خواهد داشت.»از سوی دیگر امام باقر (ع) همواره ارزش جهاد و شهادت و روح غیرت و آزادی خواهی را در میان امت اسلامی یادآور می‌شدند و در بیان ارزش جهاد می‌فرمایند: « ارزش‌ها همه و همه در شمشیر و در لوا و سایه شمشیر نهفته است» و نیز فرمودند  « تمام خوبی‌ها همه  ارزش‌ها بر پیشانی اسب‌های میدان نبرد، نقش بسته است و این حقیقت تا پایان عمر جهان ثابت و تغییرناپذیر خواهد بود». این سخنان به این معنا است که امام باقر (ع) حفظ ارزش‌ها و حیات دین و مبارزه علیه باطل در تمام مقاطع بشری را در مبارزه با عناصر فساد می‌دانند و در کنار مبارزه علمی برای رفع انحرافات و شبهات و بدعت‌ها، مبارزه با شمشیر با مردمی که اهل منطق و برهان نیستند، را راهی برای احیای دین به شمار می‌آورند.تلاش‌های امام باقر(ع) در زمینه اجرای امر به‌معروف و نهی از منکر در جامعه، موجب زدوده شدن دامن جامعه و افراد از انواع انحرافات فکری و رفتاری شد، عملی که نتیجه آن رسوایی بنی‌امیه هم چون قیام عاشورا و برملا شدن جنایات آنان بود، هدف امام باقر (ع) از امر به معروف و نهی از منکر و ترویج و اشاعه آن در جامعه، ایجاد فرصت مناسب برای حاکمیت نظام تشیع بود. چرا که به عقیده ایشان در پرتو امر به معروف و نهی از منکر که راه و روش پیامبران و شیوه صالحان است. دیگر فرایض به واسطه آن بر پا می‏‌شود، راه‌ها امن می‏‌گردد و درآمدها حلال می‏‌شود و حقوق پایمال شده به صاحبانش برمی‏‌گردد، زمین آباد می‏‌شود و بدون ظلم حق از دشمنان گرفته می‏‌شود و کارها سامان می‏‌پذیرد. راهی که از طریق آن علم و فضیلت پدیدار و جهل و رذیلت محو می گردد، راهی که مسلمانان برای تکامل خود باید در آن مسیر حرکت نمایند.نهضت امام باقر (ع) به شیعیان یادآور می‌شود، قیام عاشورا با هدف امر به معروف و نهی از منکر بر صفحه تاریخ ترسیم شد، و این قیام پایان این فریضه بزرگ الهی نبود، بلکه استمرار آن در مکتب اهل بیت در طول تاریخ تشیع نمودار است، فریضه‌ای که در زمان غیبت بر عهده شیعیان حقیقی است، تا اسلام حفظ و باطل نابود گردد.منبع:احمد ترابی ،(۱۳۸۷)،  امام باقر: جلوه امامت در افق دانش ،بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی