«پنجاه بدر» سنتی برای طلب نزول رحمت الهی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – مطهره میرزایی: یک کتابچه عظیم از تاریخ و تمدن است که در صفحات آن رسوم و آئین‌های سنتی چشم‌نوازی می‌کند. در صفحات ابتدایی این کتاب بزرگ و در روزهای شکوفه‌ای بهار و ماه اردیبهشت که استان قزوین در میان باغستان‌های خود به بهشتی برای میثاق با طبیعت تبدیل می‌شود، پنجاه بدر بیش از هر سنت دیگری مورد توجه قرار می‌گیرد.

نوزدهمین روز از اردیبهشت درست زمانی که بهار پنجاهمین روز از حیات خود را سپری می‌کند بوستان سنتی ملاخلیلا و مصلای استان قزوین میزبان مردم قزوین می‌شود.

آنچه از گذشته به یادگار مانده خبر از آئین شکرگزاری و نماز باران می‌دهد.

البته در خصوص روز پنجاه بدر پخت آش رشته و طبخ دُیماج به عنوان غذایی سنتی در قزوین از بخش‌های لذیذ این سنت دیرینه است که امروز هم‌دست و پاشکسته در بیشتر مناطق اجرا می‌شود به‌گونه‌ای که اگر ویروس منحوس کرونا سایه از سر بشر بردارد عطر سبزی تازه در آش رشته فضا باغستان‌های قزوین را که میزبان مردم هستند پر می‌کند.

علی‌اصغر یوسف گمرکچی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص آئین پنجاه بدر برایمان چنین می‌گوید: آئین پنجاه بدر یک آئین باران خواهی است که در باغستان و در یک برهه زمانی خاص برگزار می‌شود.

محقق و پژوهشگر قزوین یادآور می‌شود: پنجاه بدر در استان قزوین بعد از گذشت پنجاه روز از آغاز بهار در مصلای استان قزوین واقع در منطقه راه ری برگزار می‌شد. با توجه به اینکه عمده‌ترین محصولات مردم عدس و نخود بود که بعد از گذشت پنجاه روز گُل می‌کرد و برای ثمر دادن و ریشه‌دار شدن به آب نیاز داشت تا به‌صورت دیمی به رشد خود ادامه دهد به همین دلیل این آئین بعد از گذشت پنجاه روز از سال جدید با عنوان پنجاه بدر برگزار می‌شد.

طلب باران از دوران زرتشت تا اسلام در روز پنجاه بدر

وی اضافه می‌کند: پیشینه باران خواهی در ایران به دوران باستان برمی‌گردد و با توجه به اینکه دین اکثریت مردم زرتشت بود مردم برای درخواست باران در معبد آناهیتا حاضر می‌شدند و طلب باران می‌کردند. بعد از ورود اسلام به ایران این آئین در فضای باز باغستان و مصلای هر شهری با اقامه نماز استسقاء یا نماز باران برگزار می‌شد.

این پژوهشگر فرهنگ‌عامه بیان می‌کند: آئین پنجاه بدر در استان قزوین از بعدازظهر روز نوزدهم اردیبهشت‌ماه با اقامه نماز باران و یا نماز شکرگزاری توسط یکی از ائمه جماعت در فضای باز مصلا برگزار می‌شد به‌گونه‌ای که اگر در این پنجاه روز مردم از نعمت باران بی‌بهره بودند، این نماز با عنوان نماز باران و اگر میزان باران در این ایام به فراوانی بود نماز شکرگزاری اقامه می‌شد.

گمرکچی با اشاره به طبخ آش رشته در روز پنجاه بدر عنوان می‌کند: از دیگر سنت‌های مردم تا پیش از پنجاه بدر ادامه آئین دید و بازدید نوروز بود که در پنجاهمین روز از بهار خاتمه می‌یافت به همین جهت مردم آجیل و شیرینی‌های باقی‌مانده از نوروز را همراه عصرانه در این روز میل می‌کردند.

آش رشته و دیماج غذای سنتی مردم قزوین در آئین پنجاه بدر

وی می‌گوید: عمده‌ترین غذاهای مصرفی در این روز آش رشته و دیماج بود که با شربت سرکه‌شیره مصرف می‌شد شربت سرکه‌شیره یک نوشیدنی بسیار محبوب بود که همراه دیماج سرو می‌شد و دلیل آن این بود که نان خشک مرطوب شده در کنار سایر محتویات دیماج برای معده مقداری سنگین بود و شربت شیره مکمل خوبی برای هضم این عصرانه لذیذ محسوب می‌شد.

این محقق قزوینی تصریح می‌کند: از دیگر آئین مردم قزوین در این روز حاجت طلبی بود که به شیوه خاصی اجرا می‌شد. در مصلا دیوار سنگی وجود داشت که حاجتمندان با نیت کردن و برداشتن سنگ‌ریزه‌های کوچک به تعداد هفت سنگ ضمن خواندن دعا آن را روی این سنگ می‌کشند و سپس رهایش می‌کنند اعتقاد بر این بود که اگر سنگ‌ریزه مدتی روی سنگ اصلی بچسبد حاجت خود را خواهند گرفت.

وی ابراز می‌کند: پنجاه بدر در استان قزوین یک آئین تقدسی است که متأسفانه امروز با آئین سیزده‌بدر اشتباه گرفته‌شده است و مردم در این روز بجای برگزاری نماز باران و نماز شکر در طبیعت حاضر می‌شوند و با صدمه به طبیعت و ایجاد زباله به طبیعت صدمه می‌زنند.

به راستی که آداب و رسوم نیاکان ما کتاب عبرتی است تا ما را بار دیگر به همان زندگی ساده و خالی از تجملات برگرداند، به آیین‌هایی که جسم و قلب مردم به شکرانه نعمات در نماز شکرگزاری حاضر می‌شدند و در راستای خواسته‌های خود زیر سقف آسمان به اقتدای نماز باران مشغول بود.

امروز پنجاه بدر رنگ و بوی معنوی خود را ازدست‌داده و گویی در راستای تخریب طبیعت قرارگرفته و این در حالی است که خاک و باغ استان قزوین این شهر کوچک پرخاطره تشنه قطرات باران برای ادامه حیات است.

و البته که در این روزهای کرونایی، برای حفظ سلامتی خود و خانواده و همچنین جلوگیری از گسترش ویروس کرونا مجالس متفاوت برگزار و امور باید با دستورالعمل‌های بهداشتی ابلاغ شده هماهنگ باشد.