علامه ملاصالح حائری؛ مجتهدی که برای اصلاح ساختار اجتماعی تا مرز شهادت پیش رفت

 به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، در برنامه هجدهم ضیافت رمضانی شبکه قرآن و معارف سیما به ابعاد شخصیتی و فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی عالم مجاهد و فیلسوف توانمند “آیت الله محمدصالح حائری مازندرانی” معروف به “علامه سمنانی” با حضور حجت الاسلام محمدمهدی گرجیان، عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پرداخته شد.

گرجیان در ابتدا با اشاره به پیشینه علامه حائری اظهار داشت: مرحوم علامه حائری، زاده کربلاست، ولی پدر و مادرش بابلی هستند. ایشان تا ۱۲ سالگی نزد پدر و برادرش فقه و اصول؛ و در نزد “علامه سیبوی” ادبیات عرب را آموخت. در سال ۱۳۱۲ در دیداری که با جناب آخوند خراسانی دارد، نقطه عطف زندگی او آغاز می‌شود. چرا که در آن دیدار مرحوم آخوند می‌گوید محمدصالح هوش بالایی دارد و شخصیت عظیمی خواهد شد و لذا ایشان را به نجف دعوت می‌کند.

وی افزود: ملاصالح مازندرانی در نجف علاوه بر شاگردی آخوند خراسانی، در محضر اساتید دیگری همچون ملاخلیل تهرانی در فقه و اصول و در فلسفه از نزد آیت الله ملااسماعیل بروجردی بهره می‌برد.

اعتراض شدید به رضاخان در منبر و تبعید به سمنان

عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین با بیان اینکه علامه در سال ۱۳۲۴ به ایران بازگشته و به بابل می‌رود، گفت: ایشان در بابل بسیار مورد استقبال مردم و علما قرار می‌گیرد و به جایگاه علمی و اجتماعی بالایی می‌رسد. علامه حائری در مسجد قدیمی بابل که بزرگان در آن درس می‌گفتند، به طور دائم نماز اقامه می‌کرد و سخنرانی داشت.

وی ادامه داد: یک روز در یکی از سخنرانی‌ها به شدت علیه فساد دربار و قانون کشف حجاب رضاخانی و اوضاع سیاسی مملکت به ویژه دخالت‌های روس و انگلیس در امور کشور معترض می‌شود و می‌گوید “هر کسی اگر حکمی مخالف قرآن از او صادر شود، کافر است حتی اگر رضاخان باشد”.

گرجیان خاطرنشان کرد: سخنرانی شدید علامه، در مسجد بابل سبب دستگیری و انتقال ایشان به تهران شد. علامه در تهران به مدت ۹ ماه در سیاه چال‌های رژیم شاه، زندانی بود و سپس ایشان را به سمنان تبعید کردند. بدین ترتیب وی به سمنان وارد شد و ناگزیر در آن دیار ماندگار شد که سبب شهرت ایشان به “علامه سمنانی” نیز همین است.

وی گفت: نقل است که رضاخان قصد اعدام وی را داشته که مورد اعتراض شدید علمای ایران و حتی علمای طراز اول نجف قرار می‌گیرد و همین پیگیری‌ها موجب می‌شود که حکم اعدام ایشان به تبعید تخفیف پیدا کند.

مدرس دانشگاه با بیان اینکه علامه سمنانی بسیار دلباخته حضرت علی بن موسی الرضا (ع) بوده است، اظهار داشت: بعد از فوت ایشان پیکر علامه سمنانی با تشییع باشکوهی به حرم رضوی منتقل و پس از طواف بر گرد حرم مطهر امام رضا علیه السلام در جوار آستان ملکوتی ایشان به خاک سپرده شد.

با علما و شاعران بسیار حشر و نشر داشت

گرجیان با اشاره به قدرت علمی و عمق دانش این عالم پارسا بیان داشت: آیت الله حائری در علوم مختلف تبحر داشت و به خصوص در زمینه ادبیات و شعر از طبعی موزون برخوردار بود. مشهور است که ایشان فی المجلس شعر عربی و فارسی می‌گفت به طوری که مداحان همانجا یادداشت کرده و در همان مجلس اجرا می‌کردند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه علامه اشعار بسیاری نیز در وصف حضرت امیر (ع) سروده است، افزود: علامه حائری با ادیبان و شاعران معاصر خویش نیز بسیار حشر و نشر داشته که از میان آن‌ها می‌توان به علامه جلال الدین همایی، استاد بدیع الزمان فروزان فر، علامه جعفری، نیما یوشیج و چهره‌های دیگری اشاره کرد.

دریافت اجازه اجتهاد و روایت در ۱۶ سالگی

وی گفت: علامه حائری سمنانی در حوزه نجف چنان خوش درخشید که توانست در سن ۱۶ سالگی از اساتید بزرگ خود اجازه اجتهاد و از پدرش شیخ فضل الله حائری و نیز میرزا حسین نوری “صاحب مستدرک” اجازه روایت دریافت کرد.

عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین افزود: ایشان خودش هم به افراد دیگری همچون سیدشهاب الدین مرعشی نجفی، شیخ جلال الدین علامه حائری، سید فخرالدین امامی کاشانی، حاج حسین مقدس مشهدی شاهرودی، سید عزیزالله امامی کاشانی، شیخ مهدی شرف الدین، سید عباس کاشانی و حسین عمادزاده اصفهانی اجازه روایت داد.

علامه حائری در آینه کلام بزرگان

وی خاطرنشان کرد: علما و چهره‌های بزرگ فقهی و ادبی علامه حائری را ستوده اند؛ مرحوم علامه محمدتقی جعفری ایشان را نابغه‌ای بسیار با فضل می‌دانست که ادبیات عربی اش بسیار خوب است. دکتر محمدهادی امینی ایشان را از فقیهان و عالمان جهان اسلام و استادان مسلم فقه و اصول و از مولفان و پژوهشگران و محققان بزرگوار خوانده است. استاد محمود حکیمی نیز در مورد ایشان گفته است “علامه حائری از علمای بزرگ و کم مانند جهان اسلام است”.

گرجیان با اشاره به تألیفات این فیلسوف جهان اسلام ابراز داشت: ایشان یک مجموعه ۵ جلدی به نام “حکمت بوعلی” دارد که در آن آراء فلسفی ابن سینا را شرح داده است. همچنین کتابی دارد به نام “سبیکه الذهب”، که در آن کتاب “کفایه الأصول” مرحوم آخوند خراسانی را به نظم در آورده است و کتاب “العمل الصالح” هم کتابی در فقه استدلالیه است. شمار آثار علامه سمنانی اعم از کتاب و رساله به سیصد مجلد تحت عناوین فقه، اصول فقه، تفسیر، کلام، منطق، فلسفه، دعا، ادبیات است.

وی تصریح کرد: همچنین علامه حائری در کتابخانه شخصی خود حدود ۹۴۱ عنوان کتاب داشت که بسیاری از آن‌ها نادر بود؛ پس از فوت ایشان برطبق وصیت شان این کتاب‌ها به کتابخانه آستان قدس رضوی اهدا شد.

بی تفاوت نبودن نسبت به سرنوشت سیاسی؛ توصیه امروز علامه به مردم

گرجیان در پاسخ به این سوال که اگر علامه ملاصالح حائری امروز در قید حیات بودند، مهمترین توصیه شان به مردم چه بود؛ اظهار داشت: در درجه اول توصیه و دغدغه شان توحید مردم بود. دوم نسبت به امور اجتماعی بی تفاوت نبودن. این بزرگمرد برای اصلاح ساختار اجتماعی کشور جان خود را به خطر انداخت. امروز هم اگر بود به مردم توصیه میکرد نسبت به سرنوشت خود بی تفاوت نباشند. به خصوص این روز‌ها که نزدیک انتخابات است، گوش به حرف‌های خارج از کشور ندهند چرا که آن‌ها برای اینکه نظام اجتماعی ما را تقیل دهند، سعی در القای ناامیدی دارند؛ و در نهایت به توجه و ارادت به اهل بیت (ع) توصیه می‌کردند.

گفتنی است، “ضیافت” عنوان ویژه برنامه ایست که به مدت سی شب در ماه مبارک رمضان، نود دقیقه پیش از افطار با اجرای سیدعلی قوامی از شبکه قرآن و معارف سیما پخش می‌شود.