نگاهی به مشخصات گونه آفریقایی کرونا/ کدام واکسن‌ها در برابر این گونه موثرترند؟

گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس: با نزدیک شدن همه‌گیری کرونا به یک سال و نیم به نظر می‌رسد صبر و تحمل بسیاری رو به پایان است؛ آنها به چشم‌اندازی نیاز دارند که محدودیت‌ها چه زمانی گام به گام رفع می‌شوند، کی می‌توانند روی واکسینه شدن حساب کنند و این ماجرا کی به پایان می‌رسد.

انتظار برای واکسینه شدن در شرایطی است که هر چندوقت یکبار با جهش‌های ویروس کرونا مواجه هستیم و برخی از کارشناسان باور دارند، جهش‌های ویروس اثربخشی واکسن‌های ساخته شده را کاهش می‌دهند و هر برنامه‌ای که برای پایان دادن به بحران چیده شده را برهم می‌زند.

یک قول نقل شده از یک مقام ارشد سازمان بهداشت جهانی درباره نزدیک بودن پایان پاندمی کرونا به بحث‌ها در این زمینه دامن زده است. ظاهرا هانس هنری کلوگه، مدیر اجرایی بخش اروپای این سازمان در گفت‌وگو با رادیو دانمارک گفته است پاندمی کرونا تا چند ماه دیگر شکست می‌خورد. این مدیر ارشد سازمان بهداشت جهانی معتقد است منظور او را بد فهمیده و بد منعکس کرده‌اند. او پس از بالا گرفتن بحث‌ها درباره این نقل قول در میان کارشناسان و در فضای مجازی، به کانال ۲ تلویزیون آلمان ZDF گفته چنین حرفی نزده، بلکه تاکید کرده که هیچ کس نمی‌تواند زمان خلاصی از پاندمی کرونا را پیش‌بینی کند و از قرار معلوم هم همین‌طور است؛ در حالی که هنوز راه‌حلی برای بحران کرونای هندی با دو سویه پیدا نشده نگرانی‌ها برای کرونای آفریقایی افزایش یافته و به باور برخی از مقامات پزشکی باید از این سویه بیشتر ترسید؛ در این گزارش به جزئیات کرونای آفریقایی می‌پردازیم:

* شناسایی گونه آفریقایی ویروس کرونا برای نخستین بار 

گونه آفریقایی ویروس کرونا نخستین بار ماه اکتبر (دی ماه) در آفریقای جنوبی شناسایی شد و پس از آن به چند کشور دیگر مثل انگلیس و فرانسه منتقل شد. تحقیقات نشان داده قابلیت انتشار بسیار بالا و عفونت‌زایی بیشتر از جمله ویژگی‌های این گونه جدید است. کرونا جهش یافته آفریقایی در بدن حدود نیمی از افراد مبتلا آنتی بادی تولید نمی‌کند. به همین دلیل احتمال ابتلای چندباره به این ویروس وجود دارد.

کرونا جهش یافته آفریقایی در بدن حدود نیمی از افراد مبتلا آنتی بادی تولید نمی‌کند. به همین دلیل احتمال ابتلای چندباره به این ویروس وجود دارد.

* هیچ مدرکی دال بر بیماری‌جدی‌تر با گونه آفریقایی وجود ندارد

نوع آفریقای جنوبی با عنوان  ۵۰۱Y.V2 معرفی می‌شود و جهشی به نام N501Y را به همراه دارد که به نظر می رسد آن را مسری‌تر یا همراه با شیوع بیشتر می‌کند. جهش دیگری به نام E484K می‌تواند به ویروس کمک کند تا از سیستم ایمنی بدن فرد طفره رود و ممکن است بر عملکرد واکسن ویروس کرونا تأثیر بگذارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده آمریکا می‌گوید: «برخی شواهد نشان می‌دهد که یکی از جهش‌های پروتئین سنبله با نام E484K ممکن است در خنثی کردن برخی پادتن‌های پلی‌کلونال و مونوکلونال تاثیر بگذارد»؛ به طور کلی هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد نوع آفریقای جنوبی باعث بیماری جدی‌تری برای اکثریت قریب به اتفاق افراد آلوده می‌شود اما نگرانی هایی وجود دارد که ممکن است با سرعت بیشتری گسترش یابد.

* چه عواملی باعث تغییر ویروس به نوع جدید می شود؟

سازمان جهانی بهداشت در مقاله‌ای توضیح داده است: همه ویروس‌ها از جمله SARS-CoV-۲، ویروسی که باعث کووید ۱۹ می‌شود  با گذشت زمان تکامل می‌یابند. وقتی ویروس از خود نسخه برداری یا کپی می‌کند، گاهی اوقات کمی تغییر می‌کند که این برای ویروس طبیعی است. این تغییرات «جهش» نامیده می‌شود. از ویروسی با یک یا چند جهش جدید به عنوان «نوع» ویروس اصلی یاد می‌شود. وقتی ویروس به طور گسترده در جمعیتی در گردش است و باعث عفونت‌های زیادی می‌شود، احتمال جهش ویروس افزایش می‌یابد. هرچه ویروس فرصت بیشتری داشته باشدهمانندتر می‌شود و فرصت بیشتری می‌یابد تا تغییر کند.

* گونه آفریقایی ویروس قابل توجه است

پروفسور موتاپی، استاد عفونت و ایمنی بهداشت جهانی و مدیر مشترک آکادمی بهداشت جهانی در دانشگاه ادینبورگ درباره پیامدهای انواع SARS-CoV-2 و آنچه که به عنوان گونه آفریقایی ویروس کرونا مشهور شده توضیح می‌دهد: جهش در ویروس‌ها فقط هنگامی قابل توجه است که خصوصیات مهمی از ویروس مانند توانایی آن در آلوده شدن میزبان‌های مختلف، میزان انتقال، توانایی فرار از سیستم ایمنی بدن میزبان، واکسن‌ها، روش های درمانی و تشخیصی، ایجاد آسیب شناسی یا شدت بیماری را تغییر دهدو گونه آفریقایی در این دسته قرار می‌گیرد.

* شناسایی گونه آفریقایی ویروس کرونا در ۶۰ کشور

براساس داده‌های منتشر شده، این گونه از ویروس کرونا تاکنون در حداقل ۶۰ کشور مختلف شناسایی شده و میزان سرایت آن حدود ۵۰ درصد بیشتر از سایر گونه‌ها است؛ همچنین شواهد حاکیست گونه آفریقایی ویروس کرونا شدیدتر از سایر انواع آن نیست و تنها شدت سرایت آن بیشتر است؛ اتریش نروژ، انگلیس و ژاپن کشورهایی هستند که موارد ابتلا به گونه آفریقایی کرونا را گزارش کرده‌اند؛ در انگلیس بیش از ۵۳۳ مورد ابتلا به این گونه گزارش شده است.

* خنثی شدن اثر برخی از واکسن‌ها در برابر گونه آفریقایی ویروس

کارشناسان تأکید می‌کنند،  این گونه سرایت پذیری بالاتری نسبت به گونه‌های قبلی ویروس‌ دارد و نکته‌ای که در این ویروس قابل توجه این است که این سویه جهش یافته نسبت به بعضی از واکسن‌ها پاسخ نمی‌دهد.از نظر انتقال، برخی از انواع فعلی مانند B.1.351 یا ۵۰۱Y.V2 که در ابتدا در آفریقای جنوبی گزارش شده است، دارای جهش در پروتئین سنبله هستند. این پروتئین برای تسهیل عفونت به سلول‌های انسان متصل می‌شود. اعتقاد بر این است که این انواع باعث افزایش اتصال به گیرنده در سلول‌های انسانی و درنهایت افزایش انتقال می‌شوند. از نظر ایمنی طبیعی یا درمان‌های ایمنی مشتق شده، جهش در پروتئین سنبله B.1.351 یا ۵۰۱Y.V2 ممکن است در تئوری، شناسایی ویروس توسط آنتی بادی‌ها را کاهش دهد اما از بین نبرد. این بدان دلیل است که در عمل، سیستم ایمنی بدن انسان بیش از یک منطقه از پروتئین سنبله را تشخیص خواهد داد. پروتئین سنبله از ۱۲۷۳ اسید آمینه تشکیل شده است و تغییر در یک یا چند اسید آمینه آن برای جلوگیری از شناسایی کل پروتئین کافی نیست.

 واکسن‌های غیرفعال با ایجاد چندین پاسخ ایمنی محافظ، مجموعه بیشتری را هدف قرار می‌دهند.

در حال حاضر، بیشتر واکسن‌های کووید ۱۹ پروتئین سنبله را هدف قرار می‌دهند. برخی از واکسن‌ها مانند واکسن‌های ویروس غیرفعال که در چین تولید شده‌اند که کل ویروس را هدف قرار می‌دهند. جهش‌ها ممکن است اثر واکسن را در برابر پروتئین سنبله کاهش دهند اما اثرات آنها را از بین نمی‌برند. همانطور که توضیح داده شد، این بدان دلیل است که پاسخ‌های ایمنی آنها بیش از یک قسمت از پروتئین سنبله را هدف قرار می‌دهد. واکسن‌های غیرفعال با ایجاد چندین پاسخ ایمنی محافظ، مجموعه بیشتری را هدف قرار می‌دهند.  سینوواک چین از جمله مواردی است که در برابر این گونه ایمنی ایجاد می‌کند.