«قل‌ شریف»؛ نشانه‌ای از قدرت و معماری تاتارها

«مسجد قل شریف» یکی از سمبل‌های مردم تارتار و از بناهای تاریخی معروف بوده که تاریخ پرفراز و نشیبی را طی کرده است؛ این مسجد در شهر کازان روسیه که شهری قدیمی است قرار دارد.

شهر کازان روسیه از این جهت ارزشمند است که نمادهای مذهبی ادیان مختلف به خصوص دین اسلام و مسیحیت در آن بسیار به چشم می‌خورد و با گشتی در این شهر می‌توان فضای معنوی که بر شهر حاکم است را کاملا درک کرد.

مسجد قول شریف به واسطه تاریخی که پشت سر و معماری ویژه‌ای که دارد به یکی از جاذبه‌های دیدنی روسیه تبدیل شده که تا قبل از شیوع کرونا و در زمان جریان سفرها هر ساله تعداد زیادی از گردشگران بدون استثناء برای بازدید از این مسجد شگفت‌انگیز به روسیه و شهر کازان سفر می‌کرده‌اند.

این مسجد در قرن ۱۶ میلادی در قسمت مسلمان‌نشین شهر کازان ساخته شده و از آن زمان به بعد قول شریف به یکی از بزرگ‌ترین مساجد اروپا تبدیل شده و به عنوان نشانه‌ای از قدرت و معماری تاتارها در آن زمان شهرت پیدا می‌کند.

این مسجد به حدی معماری جذاب و ظاهری زیبا دارد که در نگاه اول، کمی احساس حضور در دیزنی‌لند و رویارویی با قصرهای رویایی برای افراد را با خود به همراه می‌آورد و پس از ورود به فضای آن می‌توان تصور کرد پا در قلمرو یکی از شاهزادگان تاریخ گذاشته‌ایم؛ اما در حقیقت این بنا مسجدی است که تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر نهاده است.

 نام این مسجد در روسیه از شخصی به نام «قل شریف» که یکی از رهبران دینی و فردی فیلسوف، متفکر و از اربابان تاتارستان بود، گرفته شده است. این شخص چنان در میان قوم تاتارها مهم بوده که به او لقب «امیر» نیز داده و برایش بسیار احترام قائل بودند. البته در تاریخ، زمان مرگ قل شریف در سال ۱۵۵۲ در زمان حمله‌ نیروهای روسیه به کازان به ثبت رسیده است.  

از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این مسجد می‌توان به نمای سفید و گنبد آبی- طلایی ساختمان مسجد اشاره کرد که احساس آرامش وصف ناشدنی را به بیننده خود القا خواهد کرد؛ قل شریف همچنین میزبان چهار مناره با ارتفاع ۵۷ متر است که افراد را مجذوب خود می‌کند.

اولین ساختمان و بنای مسجد قل شریف در سال ۱۵۵۲ در حمله روس‌ها تخریب شد، اما در سال ۱۹۹۶ به درخواست رئیس جمهور وقت تاتارستان مسجد قل شریف در همان مکان سابق بازسازی شد. هنگام طراحی و ساخت بنای جدید تصمیم بر ان بود که ساختمان جدید مسجد همانند مسجد اولیه ساخته شود و نام قل شریف را زنده نگه دارد.

بنای مسجد جدید در بخش غربی کاخ کرملین در کازان با وسواس و دقت بسیاری ساخته شده و در سال ۲۰۰۵ برای اولین بار درهای این مسجد پس از بازسازی به روی مردم گشوده شد. در ساختمان جدید مسجد سعی شده تعدادی از تفاوت‌های ظریف معنایی قل شریف که به صورت سنتی به او نسبت داده شده است، حفظ شود.

قل شریف همچنین به گونه‌ای طراحی و ساخته شده است که می‌تواند در فضای داخلی‌ خود از ۱۵۰۰ نفر و در فضای بیرونی پذیرای چیزی حدود ۱۰ هزار نمازگزار باشد. همانطور که گفته شد ساختمان جدید مسجد در سال ۲۰۰۵ و در جشن هزار سالگی کازان افتتاح شد و به واسطه جذابیت‌های ظاهری و جذب گردشگران بسیار در فهرست میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است.

قل شریف که در ابتدا با هدف آموزش و گسترش علوم دینی ساخته شده بود در حال حاضر در دو طبقه جداگانه که یکی از آن‌ها مخصوص نیایش و دیگری موزه اسلامی است به جذب گردشگران می‌پردازد. قل شریف از ساختمان اصلی مسجد و دو ساختمان کلاه‌فرنگی تشکیل شده است که مسجد اصلی دارای پنج طبقه است و مناسک دینی و گردهمایی‌های مسلمان در آن برگزار می‌شود.

بزرگ‌ترین قرآن جهان به طول ۲ و عرض ۵.۱ متر و با وزنی برابر ۸۰۰ کیلوگرم  یکی از آثار مهم به نمایش درآمده در این مسجد است. در قسمت‌های دیگر این موزه که با هدف آشنایی افراد با دین اسلام راه‌اندازی شده است، بازدیدکنندگان می‌توانند با کتاب‌های آسمانی تورات، انجیل و در بخش‌هایی توضیح رابطه‌ دین‌های الهی آشنا شوند. این موزه همچنین میزبان سه نمایشگاه دائمی است که هر کدام پپیام‌رسان موضوعی هستند.

البته گفتنی است که بخش‌هایی از این موزه به نمایشگاه‌های چند رسانه‌ای نیز تبدیل شده که در آن قسمت‌ها افراد می‌توانندعلاوه بر گوش دادن به صدای تلاوت قرآن، نسخه‌های منحصر به فرد کتاب مسلمانان را هم مشاهده کنند.

در خصوص معماری بنای این مسجد برخی معتقدند که قل شریف سبک معماری خود را وامدار سبک‌های بلغاری است اما مولفه‌های به کار رفته در ساختمان مسجد سبک عثمانی و معماری دوره رنسانس را نیز برای مخاطب خود تصویر می‌کند.

همانطور که از ابتدا گفته شده ست این مسجد علاوه بر اینکه محلی برای گردهمایی مسلمانان ، برگزاری نماز جمعه و دیگر مناسک مذهبی است در دسته جاذبه‌های گردشگری کازان نیز قرار می‌گیرد که برخی از محققین معتقدند معماری و رنگ‌های خاصی که در ساخت این بنا استفاده شده است الهام‌بخش ساخت «کلیسای جامع سنت باسیل» نیز بوده است.  

نکته قابل توجه دیگری که در این مسجد می‌تواند نظر ایرانیان را به خود جلب کند فرش‌های ایرانی است که سرتاسر مسجد با آن‌ها پوشیده شده و مهم اینکه فرش‌ها به عنوان هدیه به قل شریف اهدا شده است. در نهایت باید گفت که قل شریف یکی از مهم‌ترین مساجد تاتارستان و روسیه بوده که به عنوان یک جاذبه گردشگری نیز در یونسکو به ثبت رسیده است.

منبع:

mosqpedia.org

www.uponor.fi

انتهای پیام