کمبود مرغ در شاهرود/ تغییر روش توزیع و کاهش قدرت مافیا

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: کمبود مرغ و تخم مرغ در شهرستان شاهرود عوامل مختلفی دارد از جمله آن‌ها می‌توان به مشکلات توزیع، تولید، عرضه و آن طور که مسئولان صمت هم به آن اذعان دارند، مافیا اشاره کرد. خالی بودن مغازه‌ها از مرغ باعث نگرانی مردم به خصوص در روزهای منتهی به سال نو شده است، به نحوی که ترس از گرانی یا کمبود باعث شده برخی برای خرید مرغ مازاد مصرف خود اقدام کنند یا به فروش قطعه‌ای مرغ با سه برابر قیمت مرغ کامل از سوی عرضه کنندگان و مافیای مرغ شاهرود تن بدهند.

قیمت مرغ مصوب از سوی دولت به ۲۰ هزار تومان نمی‌رسد این در حالی است که مرغ قطعه‌ای توسط فروشندگان تا کیلویی ۵۰ هزار تومان نیز فروخته می‌شود، موضوع اینجا است که وقتی فروشنده می‌تواند مرغ را کیلویی ۵۰ هزار تومان بفروشد چرا باید تن به فروش مرغ تنظیم بازار دهد، از سویی دیگر نبود شبکه درست توزیع و فساد در این حوزه به خصوص در ادوار گذشته سبب شده تا عده‌ای خود را همه‌کاره صنعت مرغ شهرستان بدانند.

کمبود مرغ وجود دارد

این موضوع البته در خصوص دیگر اقلام ضروری نیز دیده می‌شود اما چون نارضایتی‌ها بیشتر در حوزه مرغ و تخم مرغ وجود دارد به این موضوع بیشتر پرداخته می‌شود. پیش از گفتگو با کسانی که در این راستا دست‌اندرکار هستند با همراهی رئیس صمت شهرستان شاهرود به بازدید از چند واحد توزیع مرغ رفتیم که همه شأن قفسه‌های خالی داشتند و یا میزان توزیع آنها آنقدر اندک است که همان ساعات اولیه به اتمام می‌رسد، در این بین عده‌ای نیز با ایجاد شبکه گسترده از روابط دارایی‌های خودشان را چند برابر می‌کنند، حال آنکه سفره مردم روز به روز کوچک‌تر می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد توزیع مرغ در شهرستان شاهرود توسط شخصی انجام می‌شود که نه تنها به درستی کار خود را انجام نمی‌دهد، بلکه نارضایتی از عملکرد وی باعث شد در هنگام تهیه این گزارش مورد عتاب رئیس صنعت معدن و تجارت شهرستان شاهرود نیز قرار بگیرد.

پس از این بازدید اما در میزگردی با حضور امیر بشیری رئیس اداره صنعت معدن و تجارت شهرستان شاهرود، مهدی جهادی فعال و تولیدکننده صنعت مرغ، مهدی شریفی مرغدار و علیرضا جوادی کارشناس این حوزه، به بررسی تمام ابعاد توزیع و فساد در حوزه صنعت مرغ شهرستان شاهرود می‌پردازیم. گفتنی است علی رغم تمام وعده‌های مصاحبه از سوی اتحادیه مرغ داران مسئول این اتحادیه به دلیل بیماری یکی از نزدیکان حتی از مصاحبه تلفنی هم سر باز زد.

سود مافیا در شاهرود

بشیری: صنعت مرغ در شهرستان شاهرود از ۱۴ روز منتهی به سی‌ام بهمن ماه از دو سمت متضرر می‌شد نخست خرید از تولیدکننده و دوم کمبود در بازار؛ نخستین موارد که با آن مواجه بودیم که عملاً بازار را تحت‌الشعاع قرار می‌داد بحث کمبود مرغ و تخم مرغ بود و بضاعت شهرستان با قیمت بالاتر از مصوب عرضه می‌شد.

کمبود تخم مرغ به دلیل عدم وجود مرغ‌داری‌های تخم گذار و نیاز به واردات این محصول از استان‌های هم جوار رقم می‌خورد و آنچه به دست مصرف کننده می‌رسید دارای ضایعات زیاد و کمتر از نیاز بود در یک مورد و در یک روز خاص دو تن تخم مرغ وارد شهرستان شد اما فقط ۵۰۰ کیلو گرم از آن توزیع و مابقی با قیمت آزاد عرضه شد، بررسی ما نشان داد یک فرد با مسئولیتی که در آن زمان داشت یک و نیم تن تخم مرغ را در روز آخر کار خودش در این سمت، با قیمت آزاد عرضه کرد و سود کلانی در جیب گذاشت.

با توجه به نوسان بازار تخم مرغ تصمیم بر آن شد تا یک فرد به عنوان مباشر برای توزیع تخم مرغ انتخاب و رسد کامل از ورود تخم مرغ تا عرضه آن انجام و یک شبکه توزیع فراهم شد تا همه در سراسر شهرستان شاهرود از این کالای استراتژیک منتفع شوند و در گام دوم مباشر فروش در سطح شهرستان معرفی تا نسبت به توزیع اقدام کنیم.

تأیید انحراف از تولید

در بازه زمانی ۲۹ دی ماه تا ۲۹ بهمن ماه ۱۵۷ تن تخم مرغ جذب و در سطح شهرستان توزیع شد، هم چنین بحث نظارت تشدید شد و اکنون بازار فروش تخم مرغ به استاندارد لازم رسیده و دیگر بحث عرضه دولتی و غیر دولتی درباره این محصول وجود ندارد و همه باید با یک نرخ مصوب نسبت به فروش این محصول اقدام کنند و مردم می‌توانند در صورت مشاهده تخلفات با سامانه ۱۲۴ تماس بگیرند.

در بحث مرغ نیز با کاهش مواجه بودیم و نیاز به یک انسجام بیشتر در این حوزه وجود داشت و تصمیم بر آن شد تا چرخه مرغ از دست شخص خارج شود تا طبیعتاً فساد نیز کاهش پیدا کند در این راستا جدول دقیقی از ورود جوجه‌ریزی و تولید در اختیار شرکت تعاونی مرغ داران قرار و برنامه‌ریزی لازم برای تأمین نیاز شهرستان و شرایط تولیدکنندگان انجام شد.

در این راستا دو مورد نیز پیگیری شد اینکه جلوی انحراف فروش و قطعه کردن مرغ‌ها و دوم تناسب و توازن بین تولید و توزیع ایجاد شود، در گذشته فرد اختیار تام داشت و مرغ را توزیع می‌کرد که شاهد بروز فساد در این حوزه بودیم اما اکنون شرکت تعاونی با تولیدکننده در ارتباط و کمبود تولید را جبران می‌کند از سویی به توزیع نیز نظم می‌دهد، متأسفانه بیماری مرغ داری‌های ما را تحت تأثیر قرار داد و مقدار تولید و وزن آن کاهش داد که با روش جدید توزیع تا ۸۰ درصد مشکلات حل و به دنبال رفع ۲۰ درصد دیگر هستیم.

مشکلات تهیه مرغ و تخم مرغ

جهادی: مرغداران با مشکلات بسیاری از قبیل مشکلات تولید، مافیا، رانت، فساد، مشکلات طبقاتی کلیه مراحل تولید مواجه هستند. امروز در صنعت مرغ سود میلیاردی برای دلال‌ها است و تولید کننده با بیماری، قیمت بالا و کمبود خوراک، جوجه‌ریزی، تأمین نهاده و… رو به رو هستند متأسفانه سال گذشته اتفاقات بدی در این عرصه رخ داد که از جمله می‌توان به مشکل تأمین سویا به عنوان اصلی‌ترین ماده پروتئینی جیره غذایی مرغ‌ها اشاره کرد که ۵۰ درصد از آن را خاک تشکیل داده بود.

از سوی دیگر سویای ۲۳۰۰ تومانی به ۱۶ هزار تومان افزایش قیمت داد یعنی هزینه تولید چندین برابر شد و اگر این مشکل برای ذرت پیش نیامد به دلیل آن بود که خاک در این محصول به وضوح دیده می‌شود وگرنه ذرت هم به سرنوشت سویا دچار می‌شد و شرکت تعاونی مرغ داران و جهاد نیز فقط ۱۵ تا ۲۰ درصد نیاز نهاده‌های ما را تأمین می‌کرد و مابقی نیاز باید از بازار آزاد تهیه می‌شد که هم گران و هم در محصول سویا بشدت با خاک ترکیب شده بود، نتیجه این اقدام عجیب در صنعت مرغ داری این شد که مرغ خارج از حالت استاندارد خود یعنی در بازه زمانی بلند مدت یعنی ۷۰ روزه جهت مصرف به بازار عرضه شد.

مصرف مرغ کل شهرستان و شبکه‌های توزیع میانگین هشت تن به صورت روزانه است که در بعضی مواقع و یا مناسبت‌های ملی این عدد به ۱۰ تن هم می‌رسد و شاید در شرایط خیلی معمولی پنج تن هم مصرف نشود. صنعت مرغ با دیگر تولیدات دامی متفاوت است در مواردی مثل شتر مرغ اگر دام به مرحله بهره برداری برسد تا بازه زمانی یک ساله فرصت باقی است تا به بازار عرضه و دامدار متضرر نمی‌شود ولی در مقوله مرغ بازه فروش نهایتاً پنج روزه است و در غیر این صورت هم مرغ از لحاظ وزنی کاهش و هم تولیدکننده به صورت روز شمار زیانش افزایش پیدا می‌کند.

مرغ داران حاضر به فروش مرغ به دلالان نشدند

مرغ‌داران شهرستان شاهرود هنگام رسیدن مرغ به مرحله کشتار حاضر به فروش مرغ به دلال‌ها زیر قیمت مصوب بازار نشدند و این باعث شد تا مافیای مرغ در شهرستان برای خرید مرغ زیر قیمت بازار به شهرستان‌های دیگر استان‌ها مراجعه کنند و این چرخه خرید، حمل و ورود آن به شهرستان نیاز به مجوز صنعت و معدن وهم چنین نامه دامپزشکی بوده چرا که این امر مستلزم به نامه اداره صمت به شبکه دامپزشکی است و اگر صنعت معدن و تجارت دستور ندهد ماشین حامل مرغ مجوز حمل بار نمی‌گیرد و بار قاچاق محسوب می‌شود.

تولیدکنندگان مرغ در شهرستان با دیدن اتفاقات مذکور متحد شدند و اعتراض‌های خود در برابر مافیای مرغ با همکاری صنعت معدن و تجارت در ادوار گذشته را به گوش مسئول جدیدالورود صمت رساندند تا مرغ از سفره مردم حذف نشده و مردم مجبور به خرید مرغ قطعه بندی شده از مرغ داری‌ها نشود، البته این تنها دلیل کمبود مرغ در شهرستان نیست چرا که ۳۰ درصد مرغ داران به دلیل آشفتگی بازار از چرخه تولید حذف شدند.

عزم مقابله نیست

شریفی: نکته قابل توجه اینجا است که همه در شاهرود می‌دانند که چه کسانی مرغ را توزیع نمی‌کنند و چه کسانی دلالی می‌کنند حتی می‌دانند که مشکل از توزیع کننده صنعت معدن هم است اما کسی یا بهتر بگوییم عزمی جلوی این موضوع را نمی‌گیرد و دستگاه قضائی فقط به خوبی شعار مقابله با فساد را می‌دهد در دو سال اخیر مگر این چرخه مسموم وجود نداشت؟ چرا جلوی آن گرفته نشد؟

این روزها به راحتی هسته خرما و کارتن خالی و آشغال خوراک در همین شاهرود چرخ شده و به صورت فشنگی بسته بندی و به نام کنجاله سویا و کنجد به مرغداران فروخته می‌شود چرا عزمی برای برخورد نیست؟

روزی نیست که دلالی به مرغداری‌ها نیاید و مرغ زیر ۲۰ هزار تومانی طلب نکند و ناراحت کننده اینکه اتحادیه به ما می‌گوید شما مرغ را سوار ماشین کرده به گنبد ببرید آنجا کشتار کنید و دوباره به شاهرود آورده و بفروشید! به کجا رسیده‌ایم که مرغمان را برای محافظت از دست دزدان باید به گنبد ببریم و بکشیم که کسی در این میان دزدی نکند. مرغ داران امروز همه ورشکسته هستند اگر کسی هم هنوز سر پا و در حال گذران زندگی است بدانید که با خون دل در حال ضرر دادن است.

سلامت غذایی مهم باشد

امروز چه حمایتی از مرغدار می‌شود که تولید را افزایش دهد تا قیمت کاهش یابد؟ یا مثلاً کمبودها کاهش یابد؟ مرغ باید در بازه زمانی خاصی از مرغداری بیرون برود وگرنه علاوه بر افزایش وزن و خوراک خوری که همه در زمره ضررهای ما است، در بدنش هورمون‌هایی ترشح می‌کند که گوشت را هم از کیفیت می‌اندازد.

مرغ را ما در مرغداری تولید می‌کنیم و برایمان کیلوگرمی بین ۱۶ تا ۱۹ هزار تومان تمام می‌شود مرغ را از ما ۲۰ تا ۲۴ هزار تومان می‌خرند جالب اینجا است که مرغ فروشی همین مرغ را تکه تکه کرده و برای جوجه کباب آماده می‌سازد و کیلوگرمی ۵۴ هزار تومان می‌فروشد چه کسی سود می‌کند؟ من تولید کننده یا دلال و توزیع کننده؟ این کار مرغ فروشی‌ها درست است؟ سلامت غذایی درست است اما من مرغ دار اگر هر روز ضرر بدهم وسوسه نمی‌شوم که از راه‌های دیگری مرغ‌هایم را سیر کنم؟

حضور در فروشگاه‌های عرضه مرغ به درخواست خبرنگار مهر پیش از گفتگو

نظارت‌ها تقویت شده است

بشیری: این گونه نیست که نظارتی نباشد با توجه به قرار گرفتن در روزهای پایانی سال، شکر هم از جمله کالاهای استراتژیک در سبد کالای خانوار قرار گرفت که توزیع آن به کمک قرارگاه ۱۷ ربیع و ظرفیت ان جی اوهای مردمی در دو فاز انجام شد، اولین فاز توزیع مقدار ۸۱ تن و در فاز دوم ۶۳ تن شکر بسته بندی در سطح شهرستان توسط واحدهای صنفی، شرکت‌های تعاونی و فروشگاه‌های محلی انجام شد.

روغن هم همراه دیگر اقلام استراتژیک در سبد کالای خانوارها قرار دارد که کمبود آن در بازار باعث نگرانی مردم شده، در همین راستا اداره صنعت معدن در بازه زمانی ۲۰ دی ماه تا اول اسفند ماه مقدار ۸۴ تن و ۹۲۰ کیلوگرم انواع روغن شامل، نیمه جامد، مایع خوراکی و سرخ کردنی در ابعاد مختلف توسط دو شرکت قاسم ایران و طبیعت در سطح واحدهای صنفی شهرستان توزیع کرد که متأسفانه با توجه به نظارت‌های صورت گرفته توسط صنعت معدن و تجارت با مشکلاتی در سیستم توزیع مواجه شدیم چرا که این نوع توزیع باعث شده بود احتکار صنفی تشدید شود و واحدها کالاها را به مردم عرضه نکنند.

این اتفاق‌ها سبب شد تا بازنگری در شبکه توزیع صورت پذیرد، جلسات مختلفی با کارگروه‌های فردی تنظیم بازار شکل گرفت، با توجه به حجم زیاد توزیع، تصمیم بر این شد تا توزیع کالا به صورت متمرکز با استفاده از ظرفیت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای انجام شود چرا که فروشگاه‌ها دارای دستگاه‌های پز و صندوق‌های مکانیزه فروش هستند و ما این بستر را با توجه به عارضه‌یابی در سطح واحدهای صنفی پیدا کردیم که بتوانیم توزیع کالا را با کنترل و نظارت جامع‌تری انجام دهیم، این نحوه توزیع توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای به صورت دائم نبوده و قطعاً بعد از کنترل بازار عرضه و فروش از ظرفیت فروشگاه‌های محلی هم استفاده خواهیم کرد.

برنج هندی ۱۱۲۱ و جی تی سی تنظیم بازار از جمله دیگر کالاهای اساسی به حساب می‌آید که توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای و فروشگاه‌های محلی در دو فاز در سطح شهرستان توزیع شد که فاز اول آن ۵۳ و فاز دوم آن ۸۳ تن خواهد بود در حال حاضر عددی معادل ۱۲۶ تن انواع مختلف روغن در حال خریداری و جذب است که در روزهای آتی بین مردم توزیع خواهد شد، در رابطه با روغن جامد که مردم سراسر کشور با کمبود آن مواجه هستند باید گفت که این مشکل سراسری بوده و امید داریم هر چه سریع‌تر حل شود.

حساسیت و تمرکز بر نظارت

حساسیت و تمرکز ما بر کالاهای اساسی و حوزه‌ای که انباشت کالا در آن قرار دارد بیشتر است و تصمیم گرفتیم در راستای مبارزه با فساد بعد نظارتی سازمان را با استفاده از ظرفیت قرار گاه ۱۷ ربیع، نیروهای مردمی، بسیجیان داوطلب، ناظران افتخاری افزایش دهیم، نگاه ما چه در سطح عرضه و چه در سطح فروش، نگاه عرضه کالا است و خوشبختانه با استفاده از ظرفیت قرار گاه ۱۷ ربیع، همکاری اطلاعات سپاه و عملیات اجرایی سپاه توانستیم یک انبار ۲۰۳ تنی شکر فله را به مبلغ تخلف ۲۳۰ میلیارد ریال کشف و ضبط کنیم.

نظارت‌های بازرسی شب عید را ۲۰ روز زودتر از سال‌های گذشته شروع کردیم و روزانه حداقل ۷۰ واحد صنفی مورد بازرسی قرار می‌گیرد که ماحصل یک ماهه آن تا کنون حدود ۱۱۴ پرونده تخلف بوده که به تعزیرات حکومتی ارجاع داده شده، در راستای تشدید بر نظارت کنترل بازار با کمبود نیرو مواجه شدیم که این خلأ را با کمک نیروهای مردمی و سپاه پر کردیم و در ادامه مسیر به یاری اصحاب رسانه نیازمندیم چرا که رسانه زبان مردم است و مردم به آنها بیشتر از ما اعتماد دارند.

کارها از دست اشخاص خارج شود

جوادی: معضل کمبود مرغ و تخم و مرغ و دیگر اقلام خوشبختانه با نگاه جدید صنعت معدن کمتر شده است سابقاً که این ماجرا فاجعه بود و مسئولان صمت سمنان بالاخره موضوع را دریافته و اقدامی کردند اما باید به ریشه‌های آن نیز اشاره کرد. مشکل اصلی اینجا حل می‌شود که چرخه توزیع اقلام از دست افراد خارج شود. یعنی اینکه مرغ و شکر و گوشت مورد نیاز یک شهرستان در تناژ بالا توسط یک مبشر خریداری و عرضه شود، ماهیتاً فسا داور است.

در سال‌های اخیر به بهانه اینکه دولت یا همین صنعت معدن پول خریداری و تهیه و توزیع اقلام ضروری را ندارد، عده‌ای را وارد چرخه کرده‌ایم که هر چند در ابتدا صادقانه به میدان آمدند اما بعد از مدتی دریافتند که می‌توان سو استفاده‌هایی هم کرد و از خلأ نظارت در صمت بهره بردند. به وفور مواردی از است دست می‌توان دریافت. یعنی به عبارت دیگر با دست خودمان رانت ایجاد کرده‌ایم و دیگر این رانت خواری اینقدر بزرگ و کلان شد که نتوانستیم جلوی آن را بگیریم پس در نتیجه خروج چرخه عرضه از شخص به یک مجموعه که بهترین آنها هم همین تعاونی‌های فعال در حوزه تولید مرغ هستند، بهترین راهکار محسوب می‌شود.

بهترین راهکار این است که ما امروز مرغداران را در فروش هم سهیم کنیم به این شکل که تعاونی مرغداران در بخش تهیه، در بخش توزیع نیز فعال شده و به جای دلالان و افرادی که صنعت معدن معرفی می‌کند، سود فروش و توزیع به جیب مرغداران برود که این امر هر چند اندک اما می‌تواند حداقل وضعیت کنونی را تغییر دهد. وقتی مرغدار می‌بیند که دلال و مرغ فروش بیشتر از او سود می‌کنند، چه انگیزه‌ای برای تولید دارد؟

حاشیه سود فروشندگان تضمین شود

موضوع بعد این است که حاشیه سودی که صنعت معدن و یا بهتر بگوییم دولت برای مرغ یارانه‌ای یا دولتی در نظر گرفته بسیار اندک است امروز فروشگاه‌های عرضه مرغ که البته نباید همه تقصیرها را هم به گردن آنها بیندازیم معتقد هستند که با کیلوگرمی ۸۰۰ تومان سود نمی‌توان مرغ دولتی یا همان صفر یک فروخت که حرف درستی هم است. سودی که صنعت معدن برای آنان تعیین کرده اندک است در نتیجه رغبتی برای فروش مرغ ندارند پس چه می‌کنند؟ مرغ را کیلوگرمی ۲۰ هزار تومان از مرغدار می‌خرند آن را تکه تکه یا فیله فیله کرده و پوست می‌گیرند همان مرغ را کیلویی ۴۰ تا ۵۴ هزار تومان می‌فروشند تا سود بهتری کنند.

اگر حاشیه سود معقولی برای فروشنده مرغ وجود داشته باشد با کمال میل مرغ دولتی خود را می‌فروشد و مردم را هم راضی نگه می‌دارد اما با حاشیه سودی که امروز تعریف شده اصلاً رغبتی وجود ندارد مضافاً بر اینکه موضوع امروز هزینه و فایده است. مرغ فروشی‌های شهرستان غالباً مغازه‌های بسیار بزرگ با ویترین‌های شیک در بهترین مکان‌های شهر هستند که سود میلیون تومانی در ماه اگر نباشد دو روزه باید ورشکست شوند و همه ما هم می‌دانیم که با فروش مرغ دولتی نمی‌توان آنها را اداره کرد. پس باید چرخه توزیع را اصلاح کرد و قیمت فروش مرغ دولتی را نیز اصلاح؛

مرغداری صنعت یتیم است

شریفی: درست است که امروز دلالان بیشترین سود را از تولید مرغی می‌برند که ما تولیدکنندگان برایش خون دل‌ها خورده‌ایم اما باید توجه هم داشت که سال‌ها است صنعت معدن با چرخه معیوب توزیع باعث شده تا فروشندگان سودهای میلیاردی ببرند و مرغدار روز به روز فقیرتر شود.

امروز همکارانی وجود دارند که جوجه می‌گیرند تا به ازای آن خوراک دریافت کنند سپس جوجه‌ها را در چاه می‌ریزند تا بتوانند خوراک را یا در بازار آزاد بفروشند و سود آن را خرج نهاده‌های مورد نیاز مرغ‌هایشان کنند و یا همان خوراک را به مرغ‌ها بدهند تا روانه بازار شوند. اگر وضعیت مرغداران به سامان باشد چرا باید چنین کارهایی صورت گیرد؟ به واقع باید گفت مرغداری صنعت یتیم یا به عبارت دیگر فرزند خوانده در مجموعه صنعت معدن است و این معضل باعث شده تا ما با مشکلات عدیده‌ای روبرو باشیم.

چه کسی باور می‌کند که نهاده‌های طیور که ما تا همین دو سال قبل آن‌ها را کیلوگرمی سه هزار تومان تهیه می‌کردیم امروز کیلوگرمی ۱۶ هزار تومان آن‌هم با کمبود شدید روبرو شود. عجیب‌تر اینکه شما اگر کیلوگرمی ۲۰ هزار تومان هم به سویا پول بدهید یا نیست و یا سویا به شما می‌دهند که یک چهارمش خاک آجر باشد و مرغ‌هایتان چنان بیمار شوند که بروید مغازه جوراب فروشی باز کنید. این وضعیت جهاد و خوراک و نهاده‌های دامی ما است لذا حرف آخر ما این است که اگر نمی‌خواهند ما تولید کنیم بگویند تا ما از این شغل کنار برویم.