جانی دوباره در کالبد خانه‌ی تاجران چای کلکته

کم‌تر شهری را سراغ داریم که هر گذر آن، روایت خاص خودش را داشته باشد؛ کوچه‌های تبریز هر یک سند هویتی محسوب می‌شوند که با وجود دست درازی مدرنیسم به گلوی تاریخ آن‌ها، هنوز نشانه‌هایی از بزرگانی که در این مناطق زندگی کرده‌اند را در خود دارند، خواه با نصب تابلویی بر سر کوچه و خواه با بقایایی از یک بنای باشکوه، اما تخریب شده؛ بن بست کلکته‌چی‌ یکی از این کوچه‌هاست که سه خانه‌ی تاریخی متعلق به این خاندان در آن قرار دارد، اما یکی از خانه‌ها که گفته می‌شود با ارزش‌ترین آن‌ها بود، به فروش رفته است.

شاید با شنیدن نام خاندان کلکته‌چی، لبخندی به دلچسبی چای قندپهلوی کلکته و دارجیلینگ، بر گوشه‌ی لبتان نقش ببند، این عنوان با چای کلکته بی‌ارتباط نبوده و گفته می‌شود، خاندان کلکته‌چی به دلیل اشتغال به تجارت چای کلکته و به روایتی داشتن اراضی در کلکته، پس از اجباری شدن انتخاب نام خانوادگی، این عنوان را انتخاب می‌کنند.

حاج زین‌العابدین، بزرگ خاندان کلکته‌چی، چهار فرزند پسر به نام‌های محمد، حسینقلی، علی محمد و محمد باقر و دختری به نام خدیجه داشت، این خاندان به کار تجارت چای، بافت فرش و ریسندگی، مشغول و بانی کارهای خیر زیادی مانند احداث کتابخانه و مدرسه بودند.

به گفته‌ی نوادگان خاندان کلکته‌چی، تعدادی از اعضای این خاندان برای تجارت چای به شهر کلکته و دارجیلینگ سفر می‌کردند، این خاندان همچنین یکی از بزرگترین کارخانجات ریسندگی و بافندگی را در محله کوی فیروز کنونی در تبریز احداث کرده بودند و فرش‌های اهدایی این خاندان به بارگاه امام حسین (ع) و مسجد کلکته‌چی هم دلیلی بر این ادعا است.

تصویری منتسب به حاج محمد باقر کلکته‌چی

مرحوم حاج محمد علی کلکته‌چی در ایجاد پرورشگاه پسران و دختران و تیمارستان تبریز نقش داشته و ساخت کتابخانه‌ی مسجد جامع تبریز و بعضی از قسمت‌های مسجد و لوله کشی مسجدگوهرشاد نیز از جمله اقدامات خیرخواهانه‌ی مرحوم حاج محمد باقر کلکته‌چی، است؛ مسجد کلکته‌چی در راسته کوچه (میدان ویجویه) واقع شده است که مربوط به دوران قاجار بوده و از دیگر آثار بر جای مانده از کلکته‌چی‌ها به شمار می‌رود.

بر اساس اظهارات و ادعای محمد رحیم کلکته‌چی، از دیگر نوادگان این خاندان و نوه‌ی حاج محمد باقر کلکته‌چی، خانه‌ای که شهرداری آن را خریده و تصمیم به مرمت آن گرفته به نام او و برادرش، یعقوب است و در این خصوص به ایسنا می‌گوید: پدربزرگم در سال ۴۰ از دنیا رفت و این خانه به ما رسید، شهردار منطقه ۸ تبریز پیشنهاد مرمت مجموعه را به ما دادند، با توجه به اینکه مرمت از عهده‌ی ما ساخته نبود، مرمت خانه را به عنوان باقیات‌الصالحات مستقیما به شهرداری سپردیم تا خانه زمانی به مقصد گردشگری، تبدیل شود.

او که تجربه‌ی ۵۰ سال زندگی در خانه‌ی کلکته‌چی را دارد، از روزهای پررونق این خانه یاد کرده و اتاق‌هایی را که در آن زندگی کرده‌اند را نشان می‌دهد و اظهار می‌کند: این خانه متعلق به تبریز است، خانه خواهان زیادی داشت‌، اما تصمیم گرفتیم آن را به شهرداری بسپاریم.

او می‌گوید: این خانه‌ با حدود ۷۰۰ متر مربع از سال ۷۶ خالی از سکنه شد، اما اشیایی داخل آن بود.

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایسنا، گفته می‌شود بخشی از اسناد و اشیای موجود در خانه طی چند سال گذشته و به دنبال رها شدن، به سرقت رفته است. طرح مرمت خانه کلکته‌چی به تازگی برای تایید اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی ارسال شده است.

تصویری از حاج محمد باقر کلکته‌چی

کارشناس مرمت بناها و بافت‌ها تاریخی شهرداری تبریز با بیان اینکه خانه کلکته‌چی در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی ساخته شده است به ایسنا، می‌گوید: این مجموعه متشکل از سه خانه‌ی قدیمی در محله‌ی راسته کوچه در بن بست کلکته‌چی واقع شده است، آجر کاری و گچ‌کاری‌های بی‌نظیر خانه‌ی کلکته‌چی در هر طبقه دیده می‌شود و تلفیقی از این دو هنر زیبا در نماسازی این بنا به کار رفته است.

الناز سیاسی می‌افزاید: خانه کلکته‌چی در دور اول شهرداری آقای علی مدبر خریداری شده، اما پس از آن هیچ طرح مرمتی و عملیات صحیح مرمتی انجام نشده است، اما طرح مرمتی بنا پس از انتصاب مجدد آقای مدبر به عنوان شهردار منطقه ۸ تبریز با پیگیری مکرر و همت وی، آماده شد و عملیات مرمتی آن، آغاز شده است.

به گفته‌ی کارشناس مرمت بناها و بافت‌های تاریخی، در حال حاضر طرح مرمت و رفع آسیب از طبقه دوم خانه کلکته‌چی آغاز شده و مرمت ادامه خواهد داشت.

شهردار منطقه ۸ تبریز نیز با اشاره به تداوم عملیات مرمتی و استحکام بخشی خانه تاریخی کلکته‌چی مطابق نقشه‌ها و طرح اولیه این خانه، می‌گوید: با توجه به فرسودگی دیوارها، ستون‌ها و تخریب بخش وسیعی از خانه تاریخی کلکته چی، به منظور احیای دوباره این خانه تاریخی، شهرداری منطقه هشت تبریز عملیات استحکام بخشی و پایدار سازی این خانه تاریخی را مطابق طرح و نقشه سابق این خانه، آغاز کرده و تمام قسمت‌های تخریب شده خانه، احیا و بازسازی می‌شود.

علی مدبر خاطرنشان می‌کند: چندین سال قبل با وجود محدودیت مالی منطقه تمام توان خود را برای تملک این خانه تاریخی بکار بسته و توانستیم مانع تخریب خانه کلکته‌چی شویم، متاسفانه به دلیل عدم مرمت و نگهداری مناسب، وضعیت این خانه تاریخی نامناسب بود که فورا عملیات مرمتی این خانه تاریخی را طی ماه اخیر آغاز کرده‌ایم و به زودی شاهد احیا و بازسازی خانه کلکته‌چی خواهیم بود.

انتهای پیام