منکر اشکال در «کتب درسی» نیستم/ نقد کتاب‌های درسی منصفانه و مشفقانه باشد/ «اقتدار و امنیت ملی» سرلوحه کتب درسی است

حجت‌الاسلام والمسلمین محی‌الدین بهرام محمدیان رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در گفت‌وگو با خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فاس با اشاره به شخصیت ممتاز امام خمینی(ره)، اظهار داشت: با امام یک عهد دیرینه داریم، امام(ره) به ما آموخت که برای کشورمان استقلال بخواهیم؛ برای کشورمان آزادی و نظام جمهوری اسلامی را بخواهیم و برای کشورمان تلاش کنیم که نه شرقی و نه غربی بماند و مستقل باشد و در خط اسلام استقامت کند.

وی با بیان اینکه امام(ره) تأکید داشتند بر اینکه نسل آینده ما با هویت اسلامی، هویت ملی و با هویت انقلابی تربیت شود، ادامه داد: تربیت نسل بر عهده خانواده، مدرسه و نهاد تعلیم و تربیت است؛ رسانه‌های جمعی، دیداری، شنیداری و فرهنگی همه در هویت‌سازی نقشی اساسی دارند، اما باز معتقدم که نقش آموزش و پرورش در هویت‌سازی نقش بی‌بدیلی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان یادآور شد: به همین جهت است که ما در آموزش و پرورش معتقد هستیم که باید بیشترین توجهات به هویت اسلامی، ایرانی و انقلابی نسل آینده باشد. آموزش و پرورش نهاد ملت‌ساز، دولت‌ساز و نظام‌ساز است و برای این کار، سیاست‌های کلی ابلاغی رهبر معظم انقلاب و وصیت‌نامه الهی – سیاسی امام(ره)، خطوط اصلی را نشان می‌دهند.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: برای اجرایی و عملیاتی کردن این استراتژی‌ها و سیاست‌های کلان، ما سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را در اختیار داریم که با پشتیبانی مطالعات کارشناسی که در داخل کشور اتفاق افتاده است، حوزه‌های علمیه، جامعه دانشگاهی و صاحب‌نظران تعلیم و تربیت آن را تدوین کرده‌اند و در نهایت به تصویب شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی رسید.

وی بیان داشت: سند برنامه درسی ملی، نقشه عمومی تولید کتاب و بسته‌های آموزشی را مشخص می‌کند که ما چند هدف داریم که برای رسیدن به آن اهداف بلند، باید این سندها را اجرایی کنیم؛ در نتیجه این سندها برای ما راهنمای عمل برنامه‌های آینده آموزش و پرورش هستند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان با بیان اینکه آنچه که ما امروز با آن مواجه هستیم این است که باید با اتکا به این سندها و ایجاد پیوند بین آنها، تقویت هویت و امنیت ملی را در نظر بگیریم، گفت: باید دانش‌آموزان‌مان را با توجه به نیاز آینده، چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور، سیاست راهبردی پیشرفت و عدالتی که رهبر معظم انقلاب ترسیم کرده‌اند، تربیت کنیم و با رفع نواقص و تأمین نیازهای خود، محتاج دیگران نباشیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اضافه کرد: البته یقیناً عطف توجه به نیمرخ روان‌شناختی دانش‌آموزان و ساحات اجتماعی خودمان در سال‌های آینده، باعث می‌شود که برنامه‌ها از یک باز آفرینی جدید تبعیت کند و آنچه را که در سال‌های قبل داشتیم و دیگر پاسخگوی نیازهای توسعه یافته ما نیست، مجدداً مهندسی و بازتولید کنیم تا کشور در سطح ملی و در سطح بین‌المللی توانایی رقابت با کشورهای دیگر داشته باشد.

وی متذکر شد: به همین جهت است که در برنامه‌های درسی با در نظر گرفتن این الگوها، دستگاه‌های ذی ربط، نهادهای قانون‌گذار از حوزه مختلف کارشناسی و همچنین خانواده‌ها و کسان دیگری که نیاز‌های اجتماعی را اعلام می‌کنند، تجدید نظر می‌شود؛ البته نیازهای نسل امروز ما و حتی سلیقه‌ها نیز متنوع شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان گفت: ما این نیازها و سلیقه‌ها را در چارچوب سیاست کلان کشور باز طراحی می‌کنیم تا هم بتوانیم به نیازهای اساسی توجه کنیم و هم بتوانیم مسئولیت و مقبولیت را در نسل آینده دانش‌آموزان نسبت به برنامه‌ها ایجاد کنیم؛ البته استفاده از تجارب جهانی و تجارب موفق بین المللی در چهارچوب مصالح ملی که منطبق با اسناد بالادستی ما باشد، یک امکان و یک فرصت است؛ با ملاحظه اینکه ما آنچه را که خود داریم، نباید از بیگانه تمنا کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: ما خودمان دارای فرهنگ قوی هستیم، ما مردم فرهیخته‌ای داشته و استعدادهای نخبگانی بالایی را داریم. اینها سرمایه‌های ماست که باید هنر به روز آوردن و نقد کردن اینها را داشته باشیم.

وی ادامه داد: در برنامه درسی ملی عمده توجه ما به همین هاست. تجربه‌های جهانی برای ما به عنوان مؤید است نه مستند. اگر از تجربه‌ها بهره می‌گیریم و یا تجربه‌های خود را با جهانیان در میان می‌گذاریم، نشان از این دارد که در ارتباط جهانی فعال هستیم، اسلامی فکر می‌کنیم و با مدل ایرانی و اسلامی عمل می‌کنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان با بیان اینکه باید این ارتباط جهانی متأثر از بینش اسلامی و روش ایرانی  باشد، افزود: نه اینکه حرف دیگران را بخواهیم ترجمه کنیم و با نسخه‌های ترجمه شده بخواهیم عمل کنیم.

 رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی خاطر نشان کرد: ما خودمان دارای فرهنگ هستیم. یک دستگاه فکری و یک سامانه پالایش فکری داریم و آنچه مطلوب نظام ماست به آن عمل می کنیم. اساسا امام(ره) به ما یاد داد که راهبرد حرکت ما در خلاف جهت حرکت دشمن باشد؛ ایشان با بیانی ساده می فرمود: «روزی باید از خودمان ناامید و ناراحت باشیم که دشمنان ما را تأیید کنند».

وی اضافه کرد: این سخن امام(ره)، یک سخن راهبردی و استراتژیک است یعنی منافع ملی ما با منافع دشمنان‌مان نقطه اشتراکی ندارد که ما با آنها همسو شده و هم سو عمل کنیم؛ بلکه منافع ما با آنها متفاوت است. به عنوان یک راهبرد باید حرکت ما در مسیری باشد که بتواند منافع ملی، جایگاه منطقه‌ای و رتبه بین‌المللی ما را در مسیری که باید باشد حفظ کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: این برنامه جدیدی را که در آموزش و پرورش داریم و آن سند تحول و برنامه درسی ملی است، به اعتقاد من نوآوری‌هایی دارد که می‌تواند برای دیگران نیز الهام بخش باشد؛ مخصوصاً در این چند سال اخیر که ما در حوزه برنامه درسی کار کردیم، هیأت‌هایی از کشورهای خارجی در کشور ما حضور پیدا کردند یا ما با آنها گفت‌وگو کردیم، بسیاری از آنچه که در برنامه درسی ملی ارایه کردیم مورد استقبال قرار گرفت.

*همه مؤلف‌های سند تحول اجرایی نشده است

 رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: آنها به دیده اعجاب می‌نگریستند که در داخل ایران برای تعلیم و تربیت چنین برنامه‌هایی داریم؛ البته ناگفته نماند که ما همه مؤلفه‌های سند تحول بنیادین را نتوانسته‌ایم به تمام و کمال اجرایی کنیم.

وی تصریح کرد: این توصیه مشفقانه‌ای که رهبر معظم انقلاب  فرمودند که باید سند تحول اجرایی بشود و ما باید در یک فرصت محدود این را محقق کنیم، یک تذکر بجایی است. باید حتما نظام تربیت معلمان را سامان جدی بدهیم که در آینده با مشکل مواجه نشویم و معلمانی را تربیت کنیم که در تراز نظام جمهوری اسلامی و سند تحول باشد تا بتوانند این دگرگونی و تحول محتوایی را در عرصه عمل تحقق ببخشند و در فرایند یاددهی ـ یادگیری و جریان تربیت آنها را به‌کار برند.

* بزرگنمایی یک فریم عکس، نقد سازنده و مثبت نیست

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان اظهار داشت: فضا و تجهیزات، آیین‌نامه‌ها و مقررات اداری نیز باید در راستای سند تحول باز طراحی و بازنویسی شوند تا بتوانیم آنها را اجرایی کنیم. گاهی برخی از دوستان نقدهایی دارندکه من ضمن استقبال از آن نقدها، معتقدم نقد کامل آن است که بتواند به همه ابعاد یک موضوع بپردازد؛ نقدهایی که از یک جریان تنها یک فریم عکس برمی‌دارند و آن را بزرگنمایی می‌کنند، این نقد، نقد سازنده یا نقد مثبت نیست.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: شما اگر یک فیلم سینمایی را ببینید، فیلم یک مجموعه است که از ابتدا تا انتها باید دیده شود تا بتوان آن را نقد کرد. اگر تقطیع شود، کل مجموعه قطعه قطعه می‌شود و اگر ضعفی است، به کل مجموعه بر می‌گردد وگرنه یک بخش یا یک قسمت از فیلم نمی‌تواند معرف و گویای ارزش فیلم و فیلمساز باشد.

وی خاطر نشان کرد: گاهی در مواجهه، برخی دوستان اعلام می‌کنند از کتاب درسی «یک بیت از شعری حذف شده» و آن را به سند ۲۰۳۰ ربط می‌دهند. خب من عرض می‌کنم دوستان! تحقیق کردن و جستجوکردن در کشور ما مانعی ندارد. به علاوه همه کتاب‌های درسی که در دسترس هستند، هیچ سند محرمانه‌ای در آموزش و پرورش وجود ندارد. شما می‌آمدید می‌پرسیدید که این کتاب چاپ شده، چاپ چندم است؟ در چاپ اول هم آیا این شعر بوده؟ از سال ۹۱ که کتاب چاپ شده آیا غیر از این نحو بوده است؟

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: آیا این متن همان متنی نیست که در چاپ اول آمده؟، بله متنی که ۲۰ سال قبل در پایه اول آمده و ۱۰ سال این درس کلاً از فرایند آموزش و پرورش دور بوده است، حالا ۶ سال است که در کتاب‌های درسی آمده، چرا این را نمی‌گویید؟

*منتقدان چرا از مطالب فراوان ایثار و شهادت در کتب درسی چیزی نمی‌گویند؟

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تأکید کرد: چرا نمی‌گویید در این چند سال در کتاب‌های درسی ذکر نام، خاطره، یاد گذشت و ایثارگری‌های شهدا آمده که قبلا نبوده است؟ مثلاً یاد شهید باکری که درس مفصلی است و یا شهید خرازی به عنوان «فرمانده دلها» که در کتاب‌های درسی آمده است. خوشحالم که می‌بینم در این راستا بسیج دانش‌آ‌موزان اصفهانی ضمن حضور بر مزار شهید خرازی و قرائت فاتحه، یاد وی را گرامی می‌دارند و ارزش‌های دفاع مقدس را برای دانش‌آموزان ما بصورت عینی و ملموس نشان می‌دهند.

وی متذکر شد: کتاب درسی این تاثیر را دارد. در کتاب درسی ما شهید چمران و شهدای هسته‌ای را داریم  و از شهدای زن و دختر نام بردیم. همه این‌ها ارزش‌ها و گنجینه‌های ما هستند. کدام عاقلی می‌تواند گنجینه‌های خود را نادیده بگیرد؟ کدام عاقلی از گنجینه‌های خود استفاده نمی‌کند؟ اینها پشتوانه هویت ملی و انقلابی و فراهم کننده امنیت ما هستند. در کتاب‌های درسی یاد و نام این شهدا در این چند سال اخیر وارد شده‌اند و مورد بحث قرار گرفته‌اند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان بیان داشت: اگر دوستی نقد می‌کند که بحثی جابجا شده، چرا اینها را نمی‌گوید؟ انصاف حکم می‌کند که برگردد و بگوید دست مؤلفان درد نکند.

*موضوع پل خیبر در کتب فنی و حرفه‌ای

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی خاطر نشان کرد: چندین شهید در کتاب‌های درسی در شکل‌ها و فرم‌های مختلف ارائه شده که قبلا نبوده است؛ حتی در شاخه فنی و حرفه‌ای به بهانه آموختن صنعت پل، از پل خیبر نام برده شده و در دفاع مقدس از سنگرسازان بی سنگر یاد شده است. اینها ارزش‌های انقلابند؛ البته هیچ منتی ندارد.

وی تصریح کرد: پاسداشت یاد شهید، برافراشته شدن پرچم جهاد و ایثار و شهادت است؛ به همین جهت است که دشمنان فشار می‌آورند که در کشورهای مختلف اسلامی، فرهنگ جهاد منسوخ و فراموش شود در ایران هم دوست دارند این کار را بکنند، اما آموزش و پرورش ما متعهد به آرمان‌های شهیدان است؛ معتقد به منویات رهبری و متعهد به میثاقی است که با امام راحل(ره) دارد. نسل انقلاب ما هرگز فراموش نمی‌کند و اجازه نمی‌دهد که نام شهیدان نام ایثارگران به فراموشی سپرده شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: وصیت‌نامه سیاسی الهی امام راحل(ره) نصب‌العین ما هست که فرمود «اگر می‌خواهید این کشور آسیب نبیند باید پشتیبان ولایت فقیه باشید»؛ اگر می‌خواهید این انقلاب بماند باید مواظبت کنید که نامحرمان بر این انقلاب حاکم نشوند. ما باید از توانایی‌های کشورمان از و کارآمدی نظام بگوییم؛ در حالی که دشمن می‌خواهد آیه یأس بخواند و بگوید آموزش و پرورش شما چنین شد، صنعت چنان شد و نظام چنین شد. هر آنچه هست و نیست را ناکارآمد و کم اهمیت معرفی کند و به نظام تهمت و افترا ببندد. چرا برخی از دوستان ما در آن مدار حرکت می‌کنند؟!

*منکر اشکال در کتاب‌های درسی نیستم

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تأکید کرد: اعتقادم این است که در کتاب درسی حتماً اشکال وجود دارد؛ چرا که هیچ یک از نویسندگان کتاب‌های درسی معصوم نبوده و عالم بالغیب هم نیستند، در حد فهم و برداشت خودشان کار را انجام داده‌اند، اما اصلاح، نقد و یادآوری ضعف‌ها به‌صورت مشفقانه و منصفانه باید باشد.

وی بیان داشت: هر کس بخواهد ناکارآمدی، اشکال و ضعف را رندانه ماست مالی کند، این نشانه حماقت است، اما هر کس بخواهد ضعف را بزرگ کند، دل دشمن را شاد کند، این نشانه خیانت است. رسالت یک شخص انقلابی این است که اگر ضعفی را می‌بیند مشققانه و مصلحانه آن را اصلاح کند و یادآور شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان عنوان کرد: آن کسی که در یک عکس، یک تصویر نامناسبی که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود و شما صد بار هم نگاه کنید، چشم تشخیص نمی‌دهد تصویر چیست مگر آنکه چندین بار آن را با ذره‌بین بزرگش کنید تا خطاها برای شما معلوم شود، می‌رود آن را پیدا می‌کند در حالی‌که دانش‌آموز ما متوجه نیست و آن را در بوق و کرنا می‌کند، آیا مصداق اشاعه فحشا نیست؟ که قرآن کریم ما را از آن برحذر داشته است؟ آیا این نگاه مصلحانه است؟ نگاه اصول گرایانه است؟ در حالی‌که در آغاز سال تحصیلی برخی از دوستانی که متوجه شده بودند، تذکر دادند.

*بخشی از متن‌های کتب درسی اصلاح می‌شود

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: به دلیل اینکه، این کتاب آزمایشی منتشر شده است، برای سال آینده که منتشر می‌شود نه این عکس و نه این متن، بلکه بخشی از متن‌های دیگر نیز اصلاح می‌شود. ما می‌خواهیم به دانش‌آموزان بگوییم بچه‌ها برای شما چنین دام‌هایی گسترده‌اند، حرکت ما در سواد رسانه‌ای یک حرکت واکسیناسیونی است. ما باید بگوییم که  بی بی سی یک خبر را چگونه منتشر می‌کند، صدای امریکا همان خبر را چگونه بیان کرده و صدای جمهوری اسلامی خبر را چگونه منتشر می‌کند ما این سه صدا و خبر را برای دانش‌آموز مقایسه می‌کنیم.

وی متذکر شد: تولید اطلاعات می‌کنند و اینکه چگونه خبرهای کذب خودشان را داخل یک خبر درست به خورد مردم داده و چطور تاثیرگذاری می‌کنند. دانش‌آموزان ما باید بدانند این تصویری که روی بدن آنها نقش بسته است، خالکوبی نیست که بدن خودشان را به سوزن و جراح بسپارند؛ بلکه شابلون است، نقاشی و برچسب است. کسانی که از شهرت ورزشی یا هنری برخوردارند، از شهرت خود برای تبلیغ کالایی استفاده می‌کنند و بعد کنار می‌کشند. آنها مسئولیت ندارند، بلکه بنگاه‌ها و کمپانی‌هایی هستند که اینها را اداره می‌کنند. دانش‌آموزان ما باید بدانند که این «آقای قهرمان جهانی فوتبال» خودش را تا حد یک «تبلیغات‌چی» پایین آورده است و کالاهایی که تولید می‌شود را تبلیغ می‌کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان یادآور شد: بالاخره وارد فضای مجازی شدیم. اگر بعضی فکر می‌کنند دانش‌آموزان ما از هیچ چیز خبر ندارند، معلوم می‌شود خودشان از همه چیز بی‌خبرند. دانش‌آموزان ما نجیب هستند؛ چیزهایی را که می‌دانند به روی خودشان نمی‌آورند و ما هم دوست نداریم خدای ناکرده حیا زدایی شود، اما از این طرف احمقانه است کسی به آن فکر نکند.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ ریزی آموزشی افزود: باید دانش‌آموزان را قبل از آنکه دیگران به سراغ‌شان بیایند و برای آنها تولید محتوا کنند، با فناوری‌های جدید، برای آنها محتوا تولید کرده و به تربیت‌شان مبادرت کنیم.

وی ادامه داد: جامعه امروز را نمی‌توان با نسخه‌های دیروز و جامعه فردا را با مدل‌های امروزی نمی‌توان اداره کرد. مقام معظم رهبری با تیز بینی و شفافیت می‌فرمایند «چشم انداز بیست ساله»؛ یعنی ایشان متوجه‌اند که نباید برای امروز کار کنیم بلکه باید ۲۰ سال آینده کشور را دید.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان ابراز داشت: ما دشمنانی داریم که خیلی بی رحم هستند، دشمنانی که از کوچکترین فرصت‌ها  و کمترین بهانه‌ها به نفع خودشان استفاده می‌کنند. حال چرا آینده نگری نمی‌کنیم؟ منتقدین رسانه‌ای باید خیلی هوشیارتر از این باشند. 

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌‌ریزی آموزشی تصریح کرد: رسانه‌ها نباید در زمین دشمن بازی کنند. نهاد آموزش و پرورش به اعتقاد من نهادی است که امر خودش را از رهبری می‌گیرد و معلمان ما و به ضرس قاطع اکثریت‌شان گوش به فرمان رهبری هستند و بسیاری از نواقص برنامه آموزشی و کتاب‌های درسی را که الان هم هست، جبران می‌کنند.

وی اضافه کرد: بین کتاب درسی رسمی و کتاب غیر رسمی تفاوت وجود دارد؛ کتاب غیر رسمی آن است که مولفی بر اساس علاقه خود کتابی نوشته است. بین کتاب کمک آموزشی و کتاب درسی نیز باید تفاوت قائل شد؛ در عین حال کتاب چه از سوی مرکز دولتی و یا غیر دولتی اگر بخواهد وارد مدرسه شود، باید مجوز بگیرد. ما باید مواظبت کنیم آینده کشور را با تصمیم‌گیری و یا با علاقه مندی‌های سیاسی جهان کنونی آمیخته نکنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: دولت‌ها همیشه در حال آمد و شد هستند، ۴ سال یک دولت و ۴ سال بعد دولتی دیگر؛ سیاست‌ها و روش‌های اجرایی متفاوت است، اما آنچه در جمهوری اسلامی ثابت است اصول حاکم بر جمهوری اسلامی است. هیچ دولتی نمی‌تواند اصول حاکم بر جمهوری اسلامی را نادیده بگیرد. باید مدافع اصول باشیم، ولی در تفاوت سلیقه‌ها می‌توان بحث و گفت‌وگو کرد، البته در اصول وحدت رویه لازم است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌‌ریزی آموزشی خاطر نشان کرد: معتقدیم آموزش و پرورش تا به حال مخصوصا در این سال‌های اخیر بعد از تصویب سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی ثابت کرده است خواسته‌اش تقویت ارزش‌ها، هویت اسلامی، ایرانی و انقلابی بوده است و هم افزایی ملی در جهت اقتدار و امنیت ملی، همیشه سرلوحه کتاب‌های درسی بوده است.

وی بیان داشت: در آینده نزدیک از برخی کتاب‌های جدید التألیف رونمایی خواهیم کرد. از ارزش‌ها، کوتاه نمی‌آییم تا دشمن هم ناامید شود. با نسخه دشمن، نه شهادت را و نه فهمیده را حذف می‌کنیم. نه فرهنگ ایثار و شهادت کمرنگ می‌شود و نه مبارزه و جهاد را تا اهتزاز کامل پرچم «لا اله الا الله» بر بام جهان کنار می‌گذاریم؛ بلکه تلاش می‌کنیم نسلی را تربیت کنیم که این نسل بتواند دولت جهانی و عدالت گستر و صلح آفرین مهدوی را دنبال کند.