مطالبه گری شاخصه ای مهم در توسعه سیاسی

مشارکت مردم در انتخابات یکی از سطوح و عرصه‌های مهم مشارکت سیاسی به شمار می رود. ۲۹ اردیبهشت مردم آگاه و فهیم ایران بار دیگر با تجلی مشارکت بزرگی، حماسه ماندگاری را رقم زدند. حضور تاثیرگذاری که کشور را در برابر توطئه ها و دشمنی ها مصون و بیمه کرد.

اینک پس از برگزاری انتخابات؛ مطالبه گری به عنوان حقی که باید تمام شهروندان در هر جامعه ای از آن برخوردار باشند در عرصه های مختلف اجتماعی مطرح می شود. هنگامی که در یک جامعه فرهنگ مطالبه گری نهادینه شود؛ مردم از حقوق خود آگاهی می یابند و می توانند به صورت پرسشگرانه برای احقاق حقوق خود تلاش کنند و از تشکل ها و انجمن های مردم نهاد موجود در جامعه در این راستا بهره برند.

جامعه ای که این فرهنگ ارزشمند در آن نهادینه شده است به سرعت می تواند در مسیر پیشرفت و تعالی گام بردارد زیرا این مطالبه گری سبب انجام وظیفه همگان به قانون، ایجاد سلامت در جامعه و حضور مردم در جایگاه نظارتی خواهد شد.

مشارکت باشکوه مردم در انتخابات گذشته و لزوم پرداختن به مطالبات مردم پس از برگزاری این حماسه باشکوه سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «محمد مهدی اسلامی» عضو شورای مرکزی حزب موتلفه و مدیر موسسه مطبوعاتی شما و «حسین کمالی» دبیرکل حزب اسلامی کار و دستیار ویژه رییس ستاد در امور تعامل احزاب و گروه ها و پایش انتخابات کل کشور به گفت وگو بپردازد.

– متن کامل گفت و گوی ایرنا در ادامه آمده است:
**پیام های حضور حماسی مردم در انتخابات گذشته
اسلامی حضور گسترده و پرشور ملت را در انتخابات حاوی یک پیام آشکار دانست و گفت: دشمنان ایران در این ارتباط عکس العمل های متعدد و متفاوتی بروز دادند. این واکنش ها به صورت آشکاری نشان داد که آنها پیام ایرانیان را به خوبی دریافته اند و متوجه شده اند که مردم در موضوعی که منافع ملی آنها محسوب می شود متحد و منسجم هستند و ملت در سازوکار قانون و پس از انتخابات یک مسیر مشترک را طی می کنند.

عضو شورای مرکزی حزب موتلفه با تاکید بر این که مشارکت ایرانیان در انتخابات بیش از میزان مشارکت در بیشتر کشورهای غربی بود، بیان داشت: این موضوع نشان دهنده اقتدار نظام و مردم سالاری در ایران است. یکی از ارکان تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی، میزان مشارکت و اعتماد مردم به شمار می رود و هر ۲ این موضوع ها در این انتخابات مشاهده شد و نشان داد که نظام جمهوری اسلامی از یک سرمایه اجتماعی بزرگی برخوردار است و در معادله های سنجش اقتدار نظام ها به قطع ایران جزو نظام ها بسیار مقتدر و متکی به مردم حضور دارد.

کمالی نیز میزان مشارکت در انتخابات را نشان دهنده این امر دانست که مردم نسبت به بحث انتخابات بی تفاوت نیستند و اظهار کرد: انگیزه و تمایل جامعه برای حضور در انتخابات به گونه ای بود که شمار بسیاری از آنها تا پاسی از شب در صف های طولانی برای شرکت در انتخابات منتظر ماندند و تعداد زیادی از آنها به دلیل اینکه شورای محترم نگهبان اخذ آرا را پس از ساعت ۲۴ مغایر با قانون تلقی کرد نتوانستند رای خود را به صندوق بیاندازند و چند میلیون جمعیت پشت درهای بسته ستادها ماندند در حقیقت تمام افرادی که رای خود را به صندوق ها ریختند و چه آنهایی که مشتاق بودند تا این کار را انجام بدهند و فرصت برای آنها مهیا نشد در حقیقت پذیرش سیاست های نظام را اعلام کردند. در واقع هنگامی که فردی می پذیرد در عرصه سیاسی که حکومت برقرار می کند نقش ایفا کند و رای دهد در حقیقت کلیت آن نظام را پذیرفته است.

دبیرکل حزب اسلامی کار، ورود بخشی از جمعیت خاکستری و خاموش را به صحنه انتخابات از دیگر دستاوردها این دوره از انتخابات خواند و یادآور شد: این جمعیت نیز از آن حالت منفعل خارج شدند و نسبت به تعیین سرنوشت خویش ابراز علاقه کردند که این مساله با اهمیت است و سبب شد بر شمار افراد معتقد به اصلاح امور افزوده شود.

وی علت حضور و استقبال مردم از انتخابات را وجود جریان های اصلاح طلب و اصولگرا عنوان کرد و گفت: ۲ جریان اصول گرا با اصلاح طلب و اعتدال گرا در برابر یکدیگر صف آرایی کردند و هرکدام از این جریان ها بر خواسته ها و مطالبات خود پافشاری می کردند و طرفداران آنها نیز می کوشیدند تا نامزد خود را به پیروزی برسانند و در این فضا و رقابت هایی که صورت گرفت، حساسیت هایی ایجاد شد که همه وارد صحنه شدند تا رای خود را به صندوق بریزند. این حضور گسترده از لحاظ تقویت جایگاه نظام بسیار مفید و موثر است و امنیت سیاسی و اجتماعی را ارتقا می بخشد و جمعیت خاکستری و خاموش وقتی که کاهش می یابد امنیت ملی، سیاسی و اجتماعی افزایش پیدا می کند.

**ضرورت حفظ حضور مردم در عرصه سیاسی
اسلامی با اشاره به ضرورت حفظ حضور مردم پس از انتخابات، بیان داشت: بهترین روش برای تداوم مشارکت جامعه در فرآیند سیاسی کشور، تقویت احزاب و ساماندهی سلیقه های مختلف در تشکل های قانونی است که هم بتوانند مطالبه های خود را به شکل قانونی دنبال کنند و همین که سازوکار انتقال مطالبات به مسوولان و افرادی که در سمت های مختلفی حضور دارند یک مسیر روشن و شفافی را پیدا کند. میزان وزن احزاب با میزان رای آنها در مجلس و ارکان مختلف قدرت مشخص خواهد شد و آن وقت می توان به راحتی مطالبه های اکثریت را در اولویت قرار داد.

کمالی در ارتباط با چگونگی بهره برداری از ظرفیت حضور مردم، یادآور شد: زمانی که جامعه در بخش های مختلف فعال می شود این مردم هستند که امور را بر عهده دارند و با وجود آن که منابع مختلف ملی و مالی در اختیار دولت است اما این منابع به جامعه تزریق می شود و مردم می بایست که این ثروت را به گردش در بیاورند و سبب رشد و شکوفایی شوند. بنابراین در تمام بخش ها باید ارتباط میان مردم و دولتی که مدیریت جامعه را عهده دار شده است تعاملی درست و منطقی باشد و این ارتباط همچنان برقرار باقی بماند و نباید پس از انتخابات دولت و مردم از هم فاصله بگیرند.

**ضرورت وجود مطالبه گری در جامعه
اسلامی مطالبه گری را مشابه ۲ دستور جدی اسلام یعنی امر به معروف و نهی از منکر دانست و توضیح داد: امر به معروف و نهی از منکر جز شئون مختلف زندگی، مسایل سیاسی و دیپلماسی را نیز در برمی گیرد آنچه که در اسلام به نام نهی از منکر توصیه شده است گاهی برخی آن را به برخی از رفتارها در ساحت غربی تقلیل می دهند که به طور قطع آنها را هم شامل می شود اما این مساله یک بخش اندکی از آن است و اسلام به عنوان یک دین برای ساحت جمعی نیز برنامه دارد، بنابراین امر به معروف و نهی از منکر باید شامل موضوع های سیاسی نیز بشود. مطالبه گری تعبیر مشابهی از امر به معروف و نهی از منکر است که واجب دینی به شمار می رود و اگر ترک شود آن تنذیرهای خداوند در قرآن در ارتباط با ترک این فریضه که به فساد در جامعه منجر خواهد شد به وقوع می پیوندد. مطالبه گری به طور قطع کشور را به طرف تعالی و پیمودن مسیر تکامل خواهد برد.

کمالی در ارتباط با ضرورت وجود مطالبه گری در جامعه، گفت: کشور متعلق به مردم است و دولت مالک هیچ چیز نیست و تنها از طرف مردم نمایندگی می یابد که جامعه را مدیریت کند و هر چقدر آن را به شکل پویا حفظ کند و مردم را در صحنه فعال نگه دارد، می تواند حرکت های خود را توسعه ببخشد و رونق اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را شکل دهد و این به توانایی های دولت در اعمال این سیاست ها بستگی دارد و رمز موفقیت این است که پیوند دولت و مردم قطع نشود و مردم مطالبات و خواسته های خود را پیگیری کنند و دولت هم به وعده هایی که در انتخابات داده است، پایبند باقی بماند.

**احزاب؛ ابزار کارآمد در اعمال حاکمیت مردم پس از انتخابات
اسلامی با اشاره به این که یکی از بهترین روش های پیگیری مطالبات، توجه به مسیرهای قانونی است، بیان داشت: پیگیری و مطالبه از دولت جزو وظیفه های نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار دارد که با طرح پرسش، دعوت به کمیسیون ها و استیضاح می توانند مطالبه ها و مسایلی را که در میان افکار عمومی به صورت جدی مطرح است پیگیری کنند. مشکلی که وجود دارد فاصله میان مردم و نمایندگان محسوب می شود که می بایست این فاصله به شکل معقولی جبران شود و این حلقه مفقوده را احزاب می توانند تشکیل دهند تا مردمی که به نماینده حزبی اعتماد و او را به عنوان نماینده خویش راهی مجلس می کنند، به طور طبیعی بتوانند به واسطه آن حزب مطالبات خود را پیگیری و با حضور در حزب به عنوان عضو و با پیگیری از مسیر دفترها و کانون های حزبی، خواسته های خود را مطالبه کنند.

وی در ادامه افزود: به نظر می رسد که در این زمینه خلا موجود در ساختار سیاسی کشور که با نقصان حضور احزاب روبرو است، خود را نشان می دهد و نمایندگان کمتر مباحثی را مطرح می کنند که ناشی از تفکرهای حزبی باشد و بیشتر از دیدگاه های شخصی آنها و مراجعاتی که مردم به نمایندگان دارند، نشات می گیرد میزان ارتباطات یک شخص در مقایسه با جایگاه حقوقی نهادی مانند حزب که شاخه های متعددی برای تماس با مردم دارند، بسیار محدود است. اگرچه ده ها حزب در خانه احزاب عضو هستند اما بیشتر آنها حزب های با دامنه فعالیت طولانی مدت نیستند و در گستره زمانی استمرار ندارند.

حزب موتلفه اسلامی به عنوان حزبی که جزو پرسابقه ترین احزاب موجود در کشور است و در این انتخابات برای نخستین بار یک نامزد حزبی مشخص کرد که در نظام حزبی کشور یک گام رو به جلو محسوب می شود. امید است تا در انتخابات آینده نیز احزاب گوناگون نامزد مشخصی داشته باشند و هر نامزد از یک پشتوانه حزبی برخوردار باشد تا بتوان درباره مواضع سیاسی آن نامزد و استمرار خط حرکتی تفکرش پرسش و مطالبه کرد و افکار عمومی بتوانند قضاوت دقیق تری در ارتباط با نامزدها داشته باشند. تنوع نامزدها در این دوره از انتخابات به نظر می رسد یکی از اجزا افزاینده مشارکت مردمی بود.

کمالی نقش احزاب را در مطالبه گری و اعمال حاکمیت مردم مهم دانست و گفت: احزاب ۲ گروه هستند شماری احزاب ریشه دار که دارای تشکیلات هستند و در استان های مختلف شعبه دارند اما تعداد دیگر از این احزاب در نزدیکی انتخابات فعال و پس از انتخابات غیرفعال می شوند. بنابراین کارکرد این احزاب متفاوت است حزبی که به صورت پایدار فعالیت می کند و تلاش دایمی و پیوسته دارد باید تقویت شود و جایگاه مناسب بیابد تا بتواند در تعیین سیاست های نقش تعیین کننده داشته باشد و این از روش ورود به پارلمان و کابینه امکان پذیر است اما این اثرگذاری اگر در مجلس و دولت به صورت فردی باشد و از قالب تشکیلاتی خارج شود کم ارزش است و باید افراد به صورت حزبی عمل کنند.

وی در ادامه افزود: می بایست فعالیت احزاب به رسمیت شناخت تا رشد و توسعه آنها تسریع شود. احزاب وقتی در انتخابات با مردم گفت وگو می کنند، مسوولیت می پذیرند و تعهد می دهند، اگر در مقطعی خلافی صورت بپذیرد پاسخ گو خواهند بود اما در ارتباط با رییس جمهوری که خود به صورت مستقل وارد می شود، سیاست ها و اقدام های او پس از آن که عمر دولتش پایان یافت اگر بررسی هم شود، تاثیری در سرنوشت او و کشور نخواهد گذاشت و نتیجه ای برای مردم به بار نمی آورد.

**فضای مجازی؛ مشوق حضور و ابزار مطالبه گری مردم
اسلامی، فضای مجازی را مشوق حضور و ابزار مطالبه گری مردم، دانست و اظهار کرد: فضای مجازی یک امکانی را مهیا ساخته است که به صورت جدی مردم می توانند اعمال نظر در حاکمیت و مطالبه گری کنند به عنوان نمونه زمانی که موجی در فضای مجازی در انتخابات گذشته در ارتباط با هر موضوعی شکل می گرفت نامزدها در آن ارتباط اظهار نظر می کردند و بارها پیش آمده که موج سازی هایی که در فضای مجازی ایجاد شده است، به اقدام و عملی در مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا منجر شده است به نظر می رسد که این فضای ارتباطی جدید می تواند نتیجه های زیادی داشته باشد، به شرط آن که روند دقیق تری برای ساماندهی دیدگاه های مردم و هم افزایی نگاه های هم نظر شکل بگیرد. از این رو فعالیت رسانه های نوین و مجازی از این جهت مثبت ارزیابی می شود که افزاینده مشارکت مردمی و آگاهی است.

کمالی نقش فضای مجازی را در مشارکت گسترده مردم مثبت ارزیابی کرد و یادآور شد: این فضا برای جریان اعتدال گرا و اصلاح طلب ها بسیار موثر بود زیرا آنها به غیر از فضای مجازی رسانه جدی نداشتند، بنابراین این رسانه در این مقطع عملکرد خوبی از خود بروز داد. برخی معتقدند در فضای مجازی حق و باطل در هم آمیخته می شود باید گفت، این ایراد در رسانه های دیگر نیز وجود دارد. بایستی برای تنویر افکار عمومی شرایطی را پدید آورد که همه بتوانند نظرهای خود را مطرح کنند.

** اثرگذاری رسانه ها در انتخابات و مطالبه گری مردم
اسلامی اصلی ترین نقش رسانه ها را شفاف سازی شبهه هایی که در فضای انتخابات پدید آمده بود، دانست و بیان داشت: به علت این که فضای مجازی و رسانه های نوین از تمام مسیرهای اطلاع رسانی سبقت گرفته بودند به صورت طبیعی خیلی از اطلاعات نیاز به واقعیت سنجی داشت.

وی در ادامه در ارتباط با نقش رسانه پس از انتخابات، افزود: برخی از مطالبات مردم پس از انتخابات می توانند از طریق رسانه های مختلف و مسیرهای دیگری که قانون برای اعلام نظر مهیا کرده است، پیگیری شود از جمله این موارد می توان به تجمع ها، جنبش های مردمی و … اشاره داشت. سازمان های مردم نهاد در شکل گیری این فراخوان ها و جمع آوری امضا و انتقال مطالبات به صورت یک بسته جمعی و دارای حمایت جمعی می توانند موثر باشند رسانه ها هم می توانند نقشی موثر در این میان ایفا کنند به شرطی این که در ارتباط مداوم با مردم باشند، برخی رسانه ها با توسعه فناوری موجود در رسانه های نوین از این توفیق برخوردارند تا ارتباطات خوبی با مردم داشته باشند و البته برخی دیگر از رسانه ها خود را بی نیاز از ارتباط با جامعه می دانند و به طور قطع رسانه هایی که در ارتباط و پیوند با مردم هستند می توانند یک حلقه ای از ارتباط جامعه با مسوولان و ادامه مطالبات و پیگیری آنها پس از انتخابات باشند. اگر احزاب وظایف و کارکردهای خود را به خوبی انجام دهند اثر رفتار حزبی را در رسانه و هم سازمان های مردم نهاد مشاهده می شود.

کمالی در ارتباط با نقش رسانه ها و به خصوص رسانه ملی، گفت: صداو سیما در جریان انتخابات می بایست که فراجناحی عمل و نقش سازنده ای را ایفا می کرد اما عملکرد ضعیفی داشت. برنامه های صداوسیما نسبت به یک گروه جانبدارانه بود و این سازمان را از حالت یک رسانه ملی خارج کرد و این شیوه اشتباهی است که سبب لطمه خوردن به سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی می شود.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار:مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**۲۰۵۹**۲۰۰۲**۹۱۳۱
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران و جهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.