پاسخ سوال‌های شرعی درباره «ارتباط محرم و نامحرم»

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، برای افزایش آگاهی جامعه، در سلسله گزارش‌هایی به سوالات مخاطبان درباره مسائل شرعی پاسخ می‌دهیم.

یکی از مسائل شرعی که با آن هر روزه سر و کار داریم و همه جامعه چه زن و چه مرد به آن مبتلا هستند، ارتباط «محرم و نامحرم» است. امروزه نوع روابط بین انسان‌ها فرق کرده و تا حدودی بسیاری از حد شرعی این نوع روابط نادیده گرفته می‌شود.

از شما خواسته بودیم که سوال‌های خود را در زمینه احکام و نوع روابط زن و مرد «محرم و نامحرم» با ما در میان بگذارید، تا پاسخ آنها را از کارشناسان مربوطه جویا شویم و طبق وعده، امروز ۲۴ آبان ماه پاسخ سوال‌ها منتشر شده است.

چه کسانی محرم و چه کسانی نامحرم هستند؟

افراد محرم سه دسته می‌شوند: محارم نسبی یا خونی، محارم سببی یا به واسطه ازدواج و محارم رضاعی یا به واسطه شیر خوردن.

محارم نسبی (خونی)

محارم نسبی (خونی) مردان عبارتند از: مادر، مادربزرگ پدری و مادری هر چه بالاتر روند، دختر خود فرد و دخترِ پسر یا دخترِ دختر فرد (نوه‌ها و نتیجه‌ها هر چه پایین‌تر روند)، خواهر یعنی دختری که مادر او یا پدر او یا هر دوی آنها با مرد مزبور یکی باشد،اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های خواهر هر چه پایین‌تر روند و  اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های برادر هر چه پایین‌تر روند.

عمه خود شخص و عمه پدر و مادر و نیز عمه مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها. خاله خود شخص و خاله پدر و مادر و نیز خاله مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها (عمه‌ی عمه و خاله‌ی خاله؛ اگر عمه یا خاله پدر یا مادر فرد باشند، محرم هستند در غیر این صورت محرم نیستند.)

محارم نسبی (خونی) زنان عبارتند از: پدر و پدربزرگ پدری و مادری هر چه بالاتر روند. پسر خود فرد و پسرِ پسر یا پسرِ دختر فرد (نوه‌ها و نتیجه‌ها هر چه پایین‌تر روند). برادر یعنی هر مردی که پدر او یا مادر او یا هر دوی آنان با دختر مزبور یکی باشد.

اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های برادر هر چه پایین‌تر بروند. اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های خواهر هر چه پایین‌تر بروند. عموی خود شخص و عموی پدر و مادر و نیز عموی مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها. دایی خود شخص و دایی پدر و مادر و نیز دایی مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها (دایی دایی و عموی عمو اگر دایی یا عموی پدر یا مادر انسان هم باشند مَحرمند و الا مَحرم نیستند)

محارم سببی

محارم سببی کسانی هستند که به واسطه عقد ازدواج صحیح دائم یا موقت به یکدیگر محرم می‌شوند.

 محارم سببی مردان: مادر و مادربزرگ‌های عروس هر چه بالا‌تر روند، نسبت به داماد محرم ابدی می‌شوند یعنی حتی بعد از مرگ یا طلاق عروس هم محرم باقی می‌مانند. دختر زن از شوهر اول البته بعد از نزدیکی زن با مرد.

محارم سببی زنان: پدر شوهر و پدربزرگ‌های شوهر هر چه بالاتر روند و حتی بعد از مرگ شوهر یا طلاق گرفتن عروس، این محرمیت باقی می‌ماند. پسر مرد از همسر قبلی (برای ایجاد محرمیت نیازی به وقوع نزدیکی نیست.)

محارم رضاعی

هرگاه زنى کودکى را با شرایط کامل شیر دهد، آن زن به او محرم است. سایر محارم رضاعی به شرح زیر هستند:

شوهرِ زنِ شیر دهنده، پدر شوهرِ زنِ شیر دهنده، مادر شوهرِ زنِ شیر دهنده، برادر شوهرِ زنِ شیر دهنده، خواهر شوهرِ زنِ شیر دهنده، فرزندانِ زنِ شیر دهنده (چه آن‌هایی که به دنیا آمده باشند و چه ان‌هایی که بعدا به دنیا می‌آیند). پدرِ زنِ شیر دهنده، مادرِ زنِ شیر دهنده، برادرِ زنِ شیر دهنده، خواهرِ زنِ شیر دهنده؛ بنابراین مادرِ رضاعیِ زن جزو محارم مرد است و حکم مادر زن او را دارد.
درواقع می‌توان گفت، شیر دادن به یک نوزاد با رعایت همه شرایط باعث می‌شود که فقط بچه شیر خورده (نه فامیل‌های او) مثل بچه واقعی آن زن به همه کسانی که بچه واقعی او محرم هستند، محرم باشد.

حکم دست دادن به فرد نامحرم چیست درحالی که این رفتار در جامعه مرسوم شده است؟

دست دادن مرد با زن غیر محرم از منظر اسلام  خواه با ریبه و قصد تلذذ و خواه بدون قصد، ممنوع است. همچنین در حکم ممنوعیت مصافحه با نامحرم، میان زنان مسلمان و زنان اهل کتاب تفاوتی به چشم نمی‌خورد.

در روایت معتبر سماعه بن مهران می‌گوید از امام صادق (ع) درباره مصافحه مرد و زن پرسیدم. امام فرمودند: برای مرد حلال نیست با زنان مصافحه کند مگر زنی که ازدواج با وی حرام است. یعنی از محارم است همانند خواهر، دختر، عمه، خاله و دختر خواهر، اما نباید با زنی که ازدواج با وی حلال و نامحرم محسوب می شود، دست داد.

حد ارتباط با نامحرم، فقط در چارچوب سلام و احوال پرسی چه حکمی دارد؟

اگر صحبت کردن در روز برای او بار‌ها رخ می‌دهد و احتمال می‌رود که به واسطه این سلام و صحبت به گناه می‌افتند، باید ترک شود حتی اگر بگوییم سلام کردن ثواب دارد.

اگر برادر شوهر، سندرم‌دان یا بیماری اختلال ژنتیکی داشته باشد، محرم به حساب می‌آید یا مثل یک انسان بالغ باید محرمات را رعایت کرد؟

بالغ و غیر بالغ ندارد و محرمات باید رعایت شود. به شرط غیر مفسده صحبت کردن ایرادی ندارد، اما مصداق این نشود که مفسده ایجاد شود چراکه گاهی اوقات به خاطر جنون، قوه جنسی این افراد بیشتر است و کنترل آن سخت می‌شود.

ارتباط با نامحرم در فضای مجازی به صورت تماس تصویری، صوتی یا نوشتاری چه حکمی دارد؟

اگر در ارتباط تصویری به صورت زنده باشد، احتیاط برای هر دو جنس زن و مرد باید رعایت شود و از این کار پرهیز کنند و طبق حکم قبلی اگر به گناه کشیده می‌شوند باید این مسئله ترک شود. در بحث صوتی و نوشتاری نیز چنین است و اگر فرد به گناه کشیده می‌شود باید ترک شود چراکه به پس از مدتی بر نفس اثر می‌گذارد و فرد را تغییر می‌دهد.

اگر خانواده همسرم (مانند خواهر خانم و …) در خانه ما حجاب را رعایت نکنند، بنده به عنوان شوهر چه وظایفی دارم؟ احتمال می‌دهم که تذکر لسانی موثر نباشد.

بحث امر به معروف و نهی از منکر مطرح است. اگر این کار فقط درخانه او انجام می‌شود، می‌تواند تذکر دهد.

سوال می‌تواند مطرح شود که آیا می‌توانیم از خانه خارج شویم؟ در جواب مثبت این سوال اختلاف وجود دارد، اما خروج از خانه  واجب نیست و برای بیرون کردن مهمان هم توصیه نشده است. اگر با حدود شرعی امر به معروف و نهی از منکر گفته شود ایرادی ندارد.

من می خواهم قبل از ازدواج رابطه دوستی با همسرم داشته باشم تا بیشتر به شناخت برسم، نظر اسلام در این باره چیست و راهکاری دارد؟

توصیه اول این است که دوستی قبل از ازدواج صورت نگیرد. اگر رفاقت به شکل مخفیانه باشد، مسیر درستی نیست و منجر به غیر از شناخت می‌شود چرا که تمامی تصمیمات از روی احساسات شکل می‌گیرد و اگر به ازدواج هم منجر شود به طلاق کشیده می‌شود.

حتی در بسیاری از مواقع سوال کردند که خطبه محرمیت خوانده شود؟ اما اگر اذن پدر از جانب دختر وجود نداشته باشند، خطبه حرام است و محرمیت بین دختر و پسر حرام است.

نگاه حضوری و نگاه به عکس نامحرم و پخش مستقیم و غیر مستقیم برنامه با اجرای زن نامحرم (هم مسلمان و غیر مسلمان) چه حکمی دارد؟

اگر تصویر به صورت غیرحضوری باشد (از طریق رسانه‌های تصویری) در پخش زنده، زن یا مرد اگر پوشش نامتعارف داشته باشند یعنی مو یا بدن آن‌ها مشخص باشد، نگاه کردن به آن‌ها اشکال دارد. 

اگر در برنامه‌های تولیدی یا فیلم‌ها تصویری زنی را ببینیم که او را می شناسیم (به شرط رعایت نکردن موازین شرعی) حرام است و برای خانم‌ها که بخواهند آقایان را ببیند نیز بیان شده که اگر آقایان پوشش متعارف نداشته باشند، دیدن پخش زنده اشکال ندارد.

مادر خانم من ازدواج مجدد کردند، همسر و فرزند من نسبت به او نامحرم هستند؟

پدر شوهر محرم است، اما ناپدری خیر، مانند اینکه مادر زن محرم است، اما نامادری نامحرم است.

بسیاری از خانم‌ها این روز‌ها مانند مردان کار می‌کنند و گا‌هی محیط کارشان مردانه است و با آقایان بسیاری در ارتباط هستند، تکلیف چیست؟

اگر زن بداند و مطمئن باشد که برای او مسئله‌ای به وجود نمی‌آید، کار کردن او در آن محیط ایرادی ندارد، حتی اگر علم این را هم ندارد که کسی به او نگاه سوء دارد، باز مشکلی نیست. ولی اگر بداند آقایان به او نگاه سوء دارند باید آن فضا را ترک کند.

با دخترى نامزد هستم و خانواده‌ها هم در جریان هستند. آیا مى‌شود براى هم از طریق اینترنت پیام یا ایمیل بفرستیم؟ روابط ما تا چه حدّى شرعى است؟ (عقد یا صیغه هم به هیچ وجه فعلاً ممکن نیست).

باید از بیان مطالبى که محرّک شهوت و یا مناسب زن و شوهر شرعى باشد، اجتناب کنید.

به تازگى فهمیدم که یکى از دوستانم دو جنسى است، حکم داشتن رابطه دوستى با این فرد را از نظر شرعى و عرفى چیست؟

اگر محرز باشد واقعاً دو جنسى است اصل ارتباط و معاشرت با وى اشکال ندارد اما باید از آنچه که در معاشرت مرد با زن و زن با مرد شرعاً حرام است از قبیل لمس و نظر حرام و مانند آن اجتناب کند.

آیا براى نمایش صحنه هاى تاریخى، اختلاط زن و مرد مسلمان که در نقش کفّار بازى مى کنند و همراه با مکالمات مهیّجِ شهوت و عاشقانه است، جایز است؟

بازى کردن در نقش کفّار به منظور اهداف آموزنده مانعى ندارد ولى مکالمات محرّک و شهوت انگیز جایز نیست.

با توجه به موقعیت کنونى کشورمان، لزوم صرفه‌جویى در مصرف بنزین و سهمیه‌بندى شدن آن و کمک به پاکیزگى هواى محیط زیست و سلامتى افراد جامعه، دوچرخه‌سوارى بانوان برای رفت و آمد به محل کار و… البته با رعایت حجاب اسلامى اشکال دارد؟

خانم‌ها باید از هر کارى که موجب جلب توجه نامحرم مى‌شود، اجتناب کنند.

آیا پس از فوت شوهر یا پس از طلاق، رابطه محرمیّت بین عروس و پدر شوهر باقى مى‌ماند یا خیر؟

محرمیّت ابدى است و پس از فوت شوهر یا پس از طلاق باقى است.

به هنگام گرفتن کرایه بطور ناخواسته و مکرّر، دستم با دست زنان نامحرم برخورد مى‌کند. حکم آن چیست؟

حرام نیست؛ ولى سعى کنید چنین اتّفاقى نیفتد.

با توجه به اینکه بیرون کردن زن در ایام عده طلاق از خانه حرام است، رابطه بین این زن و شوهر طلاق گرفته و در زمان عده چگونه باید باشد؟ در صورتی که در یک خانه قرار است این مدت را زندگی کنند چگونه و چه رابطه‌ای می‌توانند با هم داشته باشند؟

در صورتی که عدّه طلاق رجعی باشد بیرون کردن او جایز نیست و مانند دو محرم می‌توانند با هم زندگی کنند.