پشت صحنه تبلیغات چندهمسری‌؛ مباح اما ناروا !

همین چند وقت پیش بود که برنامه گفت‌وگو محور «بدون‌توقف» شبکه سه سیما به زعم خود موضوع جنجالی چندهمسری را انتخاب کرد و با دعوت از حجت‌الاسلام قاسمیان، از روحانیون مشهور، آن را به عنوان بهترین راهکار کاهش تجرد قطعی دختران پیشنهاد داد. خیلی‌ها می‌گویند کاش یکی از جوان‌هایی که به عنوان یکی از طرف‌های گفت‌وگو آنجا حضور داشت، از این روحانی که از جمله به خاطر صوت خوشش مشهور است، می‌پرسید که بر مبنای کدام مطالعه علمی مدعی است روحیه زنی که همسر چندم یک مرد شده است، از روحیه یک دختر مجرد بهتر است؟ با این حال افکار عمومی ساکت ننشستند و طولی نکشید قسمت‌های مختلف این برنامه با انتشار در شبکه‌های اجتماعی با واکنش منفی مردم همراه شد. البته  شبکه سه سیما یک بار دیگر در یکی از سکانس‌های سریال ستایش از چند همسری حمایت کرد که البته این سکانس هم از دید مردم و منتقدان دور نماند.

حالا در ادامه سریال تبلیغ چندهمسری، این‌بار یک موسسه دست به کار شده و پوستری منتشر کرده است که بر اساس آن، قرار است نخستین کارگاه آموزش مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چند همسری، آبان ماه در تهران برگزار می‌شود. اما این بار در کنار افکار عمومی کارشناسان و صاحب‌نظران مختلف به این موضوع تاختند. برخی آن را برداشتی نادرست از قوانین اسلامی دانسته‌اند که در تضاد با فرهنگ ایرانی است و نتیجه‌ای جز ایجاد ترس و ناامنی در خانواده‌ها نخواهد داشت. برخی دیگر این سوال را مطرح کردند که آیا نباید به جای چنین تبلیغاتی با آموزش صحیح رابطه بین همسران را تقویت کرد تا آسیبی خانواده‌ها را تهدید کند؟ با این حال دست‌اندرکاران برگزاری این کارگاه معتقدند اجرای چنین کارگاهی از واجبات است؛ به طوری که در سایت موسسه مورد نظر آمده است با توجه به ابعاد بحران تجرد دختران و زنان سرپرست خانواده در کشور و وجوب تبلیغ این مهم، طبق مصوبه هیات امنای موسسه، برگزاری دوره‌ها بدون هزینه خواهد بود.

۱۰۰ هزار خانواده چند همسری در ایران
در این میان یکی از دست‌اندرکاران این موسسه در گفت‌وگو با ایرناپلاس مدعی است که ۱۰۰ هزار خانواده چند همسری در ایران وجود دارد که همه آنها دارای حق حیات بوده و باید از حقوق اجتماعی خود آگاه باشند. آن طور که از صحبت‌های این فرد برمی‌آید گویا این موسسه در نقش یک پیمانکار وارد موضوع شده و به سفارش یک موسسه یا یک سازمانی در تهران عهده‌دار وظیفه تولید محتوا، انتشار پوستر و معرفی اساتید سخنران شده است. این موسسه پیش‌تر هم کارگاه‌هایی درباره موضوع فرزندآوری داشته است. به‌طوری که به گفته این فرد این موسسه بر مبنای کتاب‌های شهید مطهری، تفسیرالمیزان علامه طباطبایی و فتواهای امام خمینی در تحریرالوسیله کارگاه‌هایی در حوزه نظام خانواده و فرزند آوری داشته و حالا نوبت به چند همسری رسیده است.
سوال اینجاست که چه سازمان، فرد یا نهادی هزینه تبلیغات چنین کارگاه‌هایی را می‌دهد؟ کارگاه‌هایی که اگر برگزارکنندگان آن پشتوانه مالی نداشتتند، مجبور بودند برای برگزاری کارگاه خود هزینه گزافی از شرکت‌کنندگان طلب کنند.

جلودارزاده: همسران شهدا از چنین بهانه‌هایی درد و رنج فراوان دیده‌اند
یکی از مخالفان ماجرا چند همسری سهیلا جلودارزاده نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی است. او در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: گویا مسئولان صدا و سیما به تمامی وظایف شرعی و قانونی خود عمل کرده‌اند که حالا به فکر تبلیغ چند همسری افتاده‌اند. چنین موضوعی باعث بدانگاری نسبت به شرع و خود باعث ایجاد معضلات مختلف اجتماعی می‌شود و کانون گرم خانواده‌های را به هم می‌ریزد. به اعتقاد او ترویج چند همسری، زندگی را عاری از مهر و محبت کرده و آمار طلاق را بالا می‌برد و شمار فرزندان طلاق را بیشتر می‌کند.
جلودارزاده می‌گوید بر اساس برنامه ششم توسعه، رسانه‌ها مکلف به آموزش مهارت‌های زندگی و تقویت بنیان خانواده هستند؛ نه این که در جهت عکس آن عمل کنند. پیروان چند همسری این موضوع را باعث کاهش تجرد دختران می‌دانند اما زنان جوان و همسران شهیدی داشتیم که با چنین بهانه‌ای رنج و درد فراوان دیده‌اند.
تعداد مردان و دختران ازدواج نکرده برابر است؟
در حالی موضوع چند همسری این روزها داغ شده و پیروان آن ادعای کمک به دختران و زنان مجرد را دارند که پاسخ یک سوال از سوی این افراد داده نمی‌شود که آیا تعداد دختران ازدواج نکرده و تعداد مردان ازدواج نکرده اختلاف و تفاوت فاحشی دارد که برای ازدواج دختران ناگزیر باشیم از گزینه همسر دوم استفاده کنیم؟ این سوال اگرچه از سوی این افراد بی‌جواب مانده اما کارشناسان می‌گویند بر اساس آمار سال ۹۶ کشور ما ۱۲ میلیون زن و مرد هرگز ازدواج نکرده دارد و آمار این دو با هم برابر است. بنابراین برای هر دختر ازدواج نکرده یک مرد ازدواج نکرده وجود دارد. 
آیا تجرد مذموم است؟
در این میان اما حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا استاد دانشگاه ادیان و مذاهب در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: به گمان من تبلیغ چندهمسری و تلاش برای این که گفته شود چند همسری مشکل تجرد دختران را حل می‌کند دست کم دو پیش فرض دارد که نمی‌توان با آن موافق بود. پیش فرض اول این است، این‌ها گمان می‌کنند که تجرد امر مذمومی است و برای جامعه مشکلاتی ایجاد می‌کند و انسان مجرد بیش از انسان متاهل شانس انجام بزه‌های اجتماعی و جرائم اجتماعی را دارد. در حالی که در این زمینه هیچ مطالعه‌ای انجام نشده و هیچ مطالعه‌ای تایید نمی‌کند که مجردها مجرم‌ترند. همچنین هیچ مطالعه‌ای تایید نمی‌کند بیشتر کسانی که خارج از روابط زناشویی و خانواده رابطه جنسی دارند، مجردها هستند و ما هیچ آماری در این زمینه نداریم.
صادق‌نیا ادامه می‌دهد: متاسفانه این ذهنیت در جامعه ما شایع است که تجرد یک محرومیت نسبی برای انسان است و دختران مجرد نسبت دختران متاهل از محرومیت بیشتری برخوردار هستند و همین باعث شده جامعه نوعی خشونت نمادین نسبت به آنها روا دارد که من این ذهنیت را نمی‌توانم قبول کنم. درست است که ازدواج در شرع ما سنت پیامبر است و بهتر است که جوانان متاهل شوند، ولی این به این معنا نیست که تجرد بستر یا زمینه مفاسد را پدید را می‌آورد، هیچ آماری در این زمینه نیست.
مجردها فاسدتر از متاهل‌ها هستند؟
صادق‌نیا می‌افزاید: پیش فرض دوم این است که گفته می‌شود چندهمسری و تعدد زوجات مشکل تجرد دختران را حل می‌کند. نمی‌دانم آیا مطالعه‌ای در این‌باره شده است؟ به گمانم هیچ مطالعه‌ای در این زمینه نشده است. از کجا معلوم تعدد زوجات این موضوع را حل کند؟ چه بسا مشکلات را افزایش دهد. لذا نمی‌توانم با این مسئله چندان موافق باشم.
باعث ترس اخلاقی در خانواده‌ها نشویم، آسیب تجرد دختران کمتر از هم پاشیدن خانواده‌هاست
نکته دیگری که صادق‌نیا به آن اشاره می‌کند این است که عملی ممکن است از نظر شرعی و قانونی روا و مباح باشد، اما این باعث نمی‌شود طرح آن در جامعه لزوما امر درستی باشد. به نظر می‌آید جار زدن هر امر مباحی در جامعه خیلی درست نباشد. به اعتقاد وی برای طرح یک مسئله در جامعه ولو مباح، نیاز به یک سری مطالعات جامعه شناختی داریم. برخی از دانش‌آموختگان حوزه اجازه ندارند به صرف مباح بودن یک عمل آن را بدون مطالعات لازم در جامعه فریاد بزنند. صدا و سیما این اجازه را ندارد که بدون مطالعه جامعه شناختی عمیق، درباره چند همسری یا صیغه حرف بزند. اینها مفاهیمی هستند که باری از ترس و انزجار در جامعه امروز ایجاد می‌کنند و بیانشان ساده نیست.

صادق‌نیا می‌افزاید: به نظر من طرح مسئله تعدد زوجات و چندهمسری باعث ایجاد یک هراس اخلاقی بین خانواده‌ها می‌شود. در چنین شرایطی هیچ زنی به مرد خود اعتماد نخواهد نداشت. هیچ زنی احساس نخواهد کرد که مردش با او صادق است. زنان در ذهن خود می‌گویند درودیوار شهر تعدد زوجات را تبلیغ می‌کنند، می‌گویند اجازه همسر شرط نیست و یک فضیلت است. در چنین شرایطی هر زنی به همسر خود مشکوک می‌شود.
به گفته وی این هراس اخلاقی بنیان خانواده‌ها را سست می‌کند. به همین دلیل طرح مسئله تعدد زوجات نه تنها سودی ندارد بلکه باعث سست شدن بنیان خانواده‌ها می‌شود که این نکته مهمی است. ما ازدواج را تشکیل خانواده می‌دانیم. نباید ازدواج را زمینه تجویز رابطه جنسی دانست. ازدواج یعنی تشکیل خانواده. وقتی سخن از تعدد زوجات می‌شود باید تعریف جدیدی از خانواده ارائه داد مثلا خانواده تو در تو یا خانواده متضلع که جامعه ما آن را نمی پذیرد. درست است با تعدد زوجات یک دختر مجرد متاهل می‌شود اما یک خانواده از هم فرو می‌پاشد و از نظر جامعه‌شناسی فروپاشی خانواده بسیار آسیب‌زاتر از تجرد دختران است.
منحرف کردن ذهن مردم به مسائل بی‌ارزش
اما نکته آخری که استاد دانشگاه ادیان و مذاهب به آن اشاره می‌کند این است که جامعه ما هزاران مشکل بین‌المللی، اجتماعی و اقتصادی دارد و نباید به خاطر مطرح کردن چنین موضوعاتی ذهنیت جامعه معطوف مسائل بی‌ارزش شود، ذهن جامعه ما باید به سمت مشکلات اصلی برود نه این که هر بار پرونده جدیدی پیش روی جامعه باز شود که نه تنها سودی ندارد بلکه اضطراب جدیدی را ایجاد می‌کند که چندان شایسته وضعیت فعلی جامعه ما نیست.  

معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده با انتقاد از ترویج چند همسری گفت: برخی از افرادی که دغدغه ازدواج دارند هر چند وقت یکبار موضوعاتی را مطرح می‌کنند که از نظر فضای فرهنگی و روانی به ضرر ازدواج است و با ترسیم یک تصویر نادرست که با واقعیت همخوانی ندارد، فضای نادرستی ایجاد می‌کنند. وی در گفتگو با ایسنا و در واکنش به انتشار برخی تبلیغات در فضای مجازی برای ترویج چند همسری و برگزاری کارگاه آموزشی با همین موضوع  و همچنین در برنامه‌ای در صدا و سیما افزود: همزمان با انتشار این موضوعات بسیاری نگرانی‌هایی را در خصوص تغییر "احساس" افراد نسبت به ازدواج مطرح می‌کنند. مفهوم ازدواج برای جوانان باید توام با احساس خوشنودی باشد ما هم باید شرایط را از نظر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، حمایت‌های اشتغال، مسکن و  … فراهم کنیم تا جوانان ازدواج کنند؛ اگر همه اینها در کنار هم مطرح شود شرایطی فراهم می‌شود تا زوج‌های جوان بتوانند همدیگر را پیدا کرده و زندگی مشترک تشکیل دهند و در عین حال نسبت به زندگی مشترک احساس خوشنودی داشته باشند.

وی افزود: متاسفانه همان کسانی که ادعا و دغدغه شان این است که می گویند ازدواج کاهش یافته است و مشکل شده است، در حال ایجاد فضاهای روانی هستند که نسبت به مساله ازدواج نه تنها حس خوشایندی به وجود نیاید، بلکه حس ناامیدی، بی اعتمادی و شک و تردید گسترش پیدا کند. یکی از اولین مسائلی که آنها مطرح کردند موضوع "طلاق" بود. آنها گفتند که «چه نشسته‌اید که آمار طلاق وحشتناک شده و بالا رفته است». این حرف‌ها در ظاهر نشان می‌داد که آنها مساله و دغدغه ازدواج و طلاق را دارند، اما در واقع با ترسیم یک تصویر نادرست که با واقعیت هم خوانی نداشت، فضای نادرستی را ایجاد کردند.

معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده ادامه داد: این بار نیز موضوع چند همسری را مطرح کرده‌اند. بالاخره وقتی فرد احساس می‌کند که در حال ورود به معادله‌ای است که ممکن است به خودش و خانواده‌اش از نظر روحی آسیب بزند نسبت به این موضوع تردید می‌کند.
ابتکار با اشاره به اینکه ما باید ازدواج را آسان و دوست داشتنی کنیم، تصریح کرد: حاصل ازدواج باید مهر و صفا باشد نه درگیری و تنش و اضطراب که همسر ممکن است روزی به سراغ ازدواج مجدد برود. مواردی هم که در شرع مقدس به این موضوع پرداخته شده موارد خاصی است که واقعا نیاز است که بر اساس آن موارد خاص این اتفاق بیفتد و اصلا عمومیت ندارد. این نحوه برخورد و عمومیت دادن به موضوع چند همسری اصلا به صلاح خانواده و جامعه نیست.

وی با تاکید بر اینکه مقام معظم رهبری هم در مورد این موضوع به صراحت نظرشان را گفته‌اند، ادامه داد: این موضوع از جمله همان مسائلی است که جوانان را نسبت به مساله ازدواج فراری می دهد و می ترساند. مسائلی هم مانند سخت گیری‌هایی که در ارتباط با موضوع طلاق داریم که افراد احساس می‌کنند اگر وارد ازدواج شدند دیگر نمی‌توانند از آن خارج شوند نیز همینطور است. می‌خواهم بگویم دوستانی که خیلی دغدغه ازدواج دارند هر چند وقت یکبار موضوعاتی را مطرح می‌کنند که از نظر فضای فرهنگی و روانی به ضرر ازدواج است. ما باید ازدواج‌های راحت و در چارچوب شرع مقدس که به نفع جوانان است را ترویج دهیم تا آنها در چارچوبی با هم زندگی کنند و زندگی آرامی داشته باشند.

در همین رابطه نعمت احمدی وکیل دادگستری با چندش آور خواندن تبلیغ چند همسری گفت: چرا به جای تبلیغ چند همسری شرایط را برای ازدواج مجردها فراهم نمی‌کنید؟ وی در واکنش به تبلیغات چند همسری که این روزها باب شده است، گفت: اگر شما به استناد قانون حرکت کنید، قانون تعدد زوجات را پذیرفته و تا ۴ همسر را مجاز شمرده است، پس تعدد زوجات خلاف قانون نیست و قانون آن را به عنوان یک اصل کلی پذیرفته است، اما فی‌الواقع اکنون درد مردم، جامعه و معضلات زنان ما این نیست.
این حقوقدان با بیان اینکه «از نظر عملی امکان پیاده شده همان چهارهمسری که قانون گفته است نیز وجود ندارد» افزود: یک فرد می‌تواند چهار همسر داشته باشد اما باید میان آن‌ها عدالت را رعایت کند و از نظر اقتصادی نیز اداره‌شان کند که البته امکان تحقق آن به لحاظ اقتصادی نیز وجود ندارد.
وی با اشاره به مشکلات حاصل از چند همسری گفت: سوابق نشان می‌دهد خانواده‌هایی که دچار این بلا شده‌اند و قضیه دو همسری پیش آمده است، استحکام ازدواج اول بهم خورده است و رقابت و دشمنی بین فرزندان حاصل از دو ازدواج به وجود آمده است و پرونده‌های عدیده‌ای نیز دراین زمینه وجود دارد.
این وکیل دادگستری در پایان با بیان اینکه «تبلیغات چند همسری کج سلیقه‌ای است» خاطرنشان کرد: در جامعه تنها دو گروه مردان متاهل و زنان مجرد وجود ندارند. مردان مجرد هم هستند. باید شرایط را برای مردان مجرد فراهم کنیم که مردان مجرد بتوانند ازدواج کنند، نه اینکه برای هوس مردان متاهل و پا به سن گذاشته که شرایط اقتصادیشان تغییر کرده امکانات را فراهم کنیم و بگوییم آن‌ها می‌توانند زن بگیرند.
احمدی با چندش آور خواند تبلیغ چندهمسری گفت: گفت: امروزه که شهرها گسترش ارتفاع پیدا کرده‌اند و خانه‌ها به متراژ ۶۰-۷۰ متری رسیده‌اند، چطور می‌توان از چند همسری صحبت کرد؟ در گذشته یک خانه بزرگی بود و سه چهار نسل خانواده درآن زندگی می‌کرد اما اکنون امکان تحقق آن نیست که در زندگی شهری و امروزی چنین شرایطی را به وجود آورید.
این وکیل دادگستری افزود: آیا در حال حاضر خواسته زنان مجرد این است که آقا بالاسرداشته باشند یا اینکه می‌خواهند تشکیل زندگی دهند؟ اصل مطلب هم این است که ببینیم درصد مردان و زنان مجرد چقدر است؟ آیا همه ماجرا فقط این است که ما بیاییم زنان مجرد را از چاله دربیاوریم و در چاه بیندازیم؟
به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایسنا، در روزهای اخیرتبلیغات چند همسری  در برخی رسانه‌ها انجام شده است و انتشار یک پوستر برگزاری کارگاه‌های آموزشی «مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چند همسری» در فضای مجازی، واکنش‌های زیادی را به همراه داشت.