قیام عاشورا برای مقابله با ریشه‎های فساد/ چرا امام حسین(ع) به مفاسد اقتصادی بنی‎امیه اشاره نکردند

حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسین علی‌اکبری، پژوهشگر سیره معصومین(ع) در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تسلیت ایام شهادت جانکاه اباعبدالله الحسین(ع)، به بیان نکاتی درباره دلایل قیام عاشورا و نقش فسادهای اقتصادی بنی‎امیه در این زمینه اظهار کرد: ان‌شاءالله در این ایام توفیق بیشتری برای عرض ادب و تسلیت به پیشگاه مقدس حضرت امام زمان(عج) را داشته و هرچه بیشتر با فرهنگ عاشورا آشنا شویم. اگر بخواهیم به قیام تاریخی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) اشاره‌ای داشته باشیم باید در ابتدا به فرموده حضرت اشاره کنیم: «انی لم اخرج اشرا و لا بطـرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی (ص) ارید ان امر بالمعروف و انهی عن المنکر و اسیر بسیره جدی و ابی علی ابن ابی طالب (ع)؛ خروج و قیام من از روى سرکشى و خوشگذرانى و فساد و ظلم نیست، تنها براى اصلاح در امت جدم(ص) قیام کردم و می‌خواهم به معروف امر کنم و از منکر باز دارم و به سیره جدم(ص) و پدرم على ابن ابی‌طالب عمـل کنم». با این سخنان معلوم می‎شود که زمزمه‌ها و ذهنیت‌هایی در جامعه آن روز بوده مبنی بر اینکه امام حسین(ع) هم مانند افراد عادی و همانند بسیاری از سیاستمداران و صاحبان قدرت، در صدد این است که به قدرت و ریاست دست پیدا کرده و حکومتی داشته باشند.

رواج انواع مفاسد در حکومت یزید

وی ادامه داد: از این جهت، آن حضرت با همه قدرت، جرات، شهامت و با آزادی تمام فرمودند که هرگز اینچنین نیست بلکه قیام و حرکت من در مقابل یزید و حکومت جبار این روزگار فقط برای از بین بردن فسادهایی است که در جامعه و توسط حکام اموی به وجود آمده است. ایشان فرمودند: جامعه را فساد فرا گرفته و روز به روز رواج این مفاسد در جامعه بیشتر می‎شود و حتی دردناک‎تر اینکه این فسادها و انحرافات به نام دین مبین اسلام تمام می‎شود و ممکن است که عده‎ای بگویند این مسائل و فسادهایی که در جامعه و به دلیل اقدامات حکام اموی وجود دارد، به خود اسلام برمی‎گردد.

علی‌اکبری افزود: وقتی عده‎ای می‌گفتند که یزید ابن معاویه، امیرالمؤمنین و خلیفه رسول‌الله است بنابراین آنچه در جامعه زیر سلطه و قلمرو حکومتی وی می‎گذرد هم به نام اسلام تمام می‎شود و این برای شخصیتی همانند امام حسین(ع) قابل تحمل نبود. هرچند افکار و ذهنیت مردم عادی و توده‌ای از آن‌ها بعد از گذشت حدود پنجاه سال از رحلت پیامبر اسلام(ص) و بعد از آن همه تبلیغات علیه آل علی(ع) عوض شده بود و تعدادی از مردم به انحراف کشیده شده بودند اما در عین حال، علاوه بر این انحرافات، راضی نبودند که برای خودشان دردسر یا مشکلی ایجاد کنند بنابراین احساس تکلیف نمی‎کردند تا در مقابل فسادهای حکام بنی‌امیه اقدامی انجام دهند یا علیه آنان دست به قیام بزنند.

امام حسین(ع) با توجه به اینکه اشراف کامل داشتند که این اقدامات به منزله اسلام نیست و اسلام غیر از این است و آنچه وجود دارد تغییر در سنت و سیره پیغمبر اسلام(ص) است بنابراین فرمودند: « وَعَلَى الاْسْلامِ الْسَّلامُ اِذ قَدْ بُلِیَتِ الاْمَّهُ بِراعٍ مِثْلَ یَزیدَ؛ آن زمانی‌که اسلام مبتلا به سردمداری همانند یزید می‎شود باید فاتحه اسلام را خواند»

قیام امام حسین(ع) برای مقابله با انحرافات

این پژوهشگر سیره معصومین(ع) بیان کرد: اما امام حسین(ع) با توجه به اینکه اشراف کامل داشتند که این اقدامات به منزله اسلام نیست و اسلام غیر از این است و آنچه وجود دارد تغییر در سنت و سیره پیغمبر اسلام(ص) است بنابراین فرمودند:« وَعَلَى الاْسْلامِ الْسَّلامُ اِذ قَدْ بُلِیَتِ الاْمَّهُ بِراعٍ مِثْلَ یَزیدَ؛ آن زمانی‌که اسلام مبتلا به سردمداری همانند یزید می‎شود باید فاتحه اسلام را خواند». به همین دلیل بود که حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در تشریح دلایل قیام خود فرمودند که برای از بین بردن فسادها و انحرافات قیام کردم تا به سنت و سیره جدم پیغمبر خدا(ص) و همچنین سیره پدر بزرگوارم علی ابن ابیطالب برگردم. از این سخنان معلوم می‎شود در آن زمان لازم بوده که امر به معروف شده و از منکر هم نهی شود.

وی با بیان اینکه امام حسین(ع) نمی‏‎‎توانستند در مقابل انحرافات بنی‎امیه سکوت کنند اظهار کرد: شاید در آن زمان کار به اینجا رسیده بود که منکر تبدیل به معروف شده و معروف تبدیل به منکر شده بود؛ کما اینکه در جامعه خودمان بعضی از موارد این‌چنینی دیده می‎شود که جای برخی از منکرات و معروف‌ها عوض شده است. در این شرایط، امام معصوم نمی‎توانست این انحرافات و منکرات را ببیند و احساس مسئولیت نکند و در مقابل ریشه فساد اقدامی انجام ندهند.

جایگاه انگیزه‎های اقتصادی در قیام عاشورا

وی درباره نقش احیای دین مبین اسلام و سنت‌های پیامبر(ص) در قیام عاشورا یادآور شد: هدف از قیام اباعبدالله الحسین(ع) این بود که دین و سنت پیغمبر(ص) همچنان زنده باشد و مردم تا قیام قیامت بتوانند با این سنت اصیل و راه و رسم پیامبر و امیرالمؤمنین(ع) آشنا شده و به آن عمل کنند. به همین دلیل است که انگیزه خود را از این قیام، امر به معروف و نهی از منکر و مقابله با فسادها، گناهان، انحرافات و تحریف‌ها بیان می‎کنند.

علی‌اکبری با اشاره به جایگاه انگیزه‎های اقتصادی در این قیام تصریح کرد: البته انگیزه اقتصادی برای این قیام در کار نبوده بلکه هدف اصلی پاسداری از دین اسلام بوده است. دلیل این موضوع هم این است که علمدار ابی‌عبدالله الحسین یعنی حضرت ابوالفضل(ع) در روز عاشورا و موقعی‌که در مقابل دشمن ایستاد و می‎خواست وفای خودش را به امام و رهبر خود و به همه جهانیان نشان دهد، فرمود: «و الله ان قطعتموا یمینی انی احامی ابدا عن دینی و عن امام صادق الیقینی نجل النبی الطاهر الأمینی؛ به خدا اگر شما دست‎های من را از بدنم جدا کردید که من دست یاری امامم بردارم اما من برای همیشه از دین و امامم دفاع می‎کنم».

فسادهای زیادی از قبیل فساد اقتصادی و مالی، اختلاس و دزدی بیت‎المال هم وجود داشت اما کسی‎که ادعای خلافت پیامبر(ص) و معتقد به امیری بر مؤمنین است نباید چنین خصلت‌ها و رفتارهایی داشته باشد. البته فسادهای اقتصادی در حکومت یزید در مقابل فسادهای معنوی و به انحراف کشاندن سنت پیامبر(ص) ناچیز بوده است و لذا برای امام حسین(ع) مسئله اصلی نبوده است.

فسادهای اقتصادی و غارت بیت‎المال در حکومت یزید

این پژوهشگر سیره معصومین(ع) درباره انگیزه‎های اصلی قیام امام حسین(ع) بیان کرد: از چنین سخنانی نتیجه‎ می‎گیریم که انگیزه اقتصادی پشت قیام عاشورا نبوده بلکه انگیزه معنوی و هدف هم پاسداری و حمایت از دین و احیای آن و در نهایت، سعادت و خوشبختی مردم بوده است؛ کما اینکه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) فرمودند: «إنی لا أری الموت إلاّ سعادهً ولا الحیاهَ مع الظالمین إلا برما؛ به تحقیق من نمی‌بینم مرگ را، مگر سعادت و نمی‌بینم زندگی در کنار ستمگران را، مگر عار و ننگ».

وی با اشاره به وجود فسادهای اخلاقی و غارت بیت‎المال در حکومت یزید اظهار کرد: در برخی بیانات آمده که موقعی که عده‎ای برای درخواست بیعت با یزید نزد امام حسین(ع) آمدند ایشان فرمودند: «الا و ان الدعى بن الدعى قد ترکنى بین الاثنین، ‌السله والذله، و هیهات له ذلک منى، هیهات منا الذله». در واقع با این سخنان بیان کردند که من هرگز بیعت نمی‎کنم زیرا فساد زیادی در حکومت یزید وجود داشت و مسائلی از قبیل زنا و شراب‌خواری به میزان زیادی رواج پیدا کرده بود حتی خود یزید هم شرب خمر می‎کرد.

فسادهای اخلاقی و انحرافات در حکومت یزید در مقابل مفاسد اقتصادی ناچیز بود

وی با اشاره به اختلاس‎هایی که در زمان حکومت یزید صورت می‎گرفت ادامه داد: البته فسادهای زیادی از قبیل فساد اقتصادی و مالی، اختلاس و دزدی بیت‎المال هم وجود داشت اما کسی‎که ادعای خلافت پیامبر(ص) و معتقد به امیری بر مؤمنین است نباید چنین خصلت‌ها و رفتارهایی داشته باشد. البته فسادهای اقتصادی در حکومت یزید در مقابل فسادهای معنوی و به انحراف کشاندن سنت پیامبر(ص) ناچیز بوده است و لذا برای امام حسین(ع) مسئله اصلی نبوده است.

علی‌اکبری گفت: حتی در زمان خلیفه سوم هم فساد اقتصادی و مالی زیادی وجود داشت و حاتم‌بخشی‎های زیاد و برخلاف عدالت صورت می‎گرفت و با گذشت زمان این فسادهای اقتصادی گسترش پیدا کرد اما با توجه به اینکه فسادهای معنوی همانند منکرات، فحشا و معاصی دیگر در زمان یزید رواج پیدا کرده بود و به نام اسلام هم تمام می‎شد بنابراین حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در انگیزه‎های قیام خود به این مسائل اقتصادی و فسادهای مالی در حکومت یزید به عنوان انگیزه قیام خود اشاره‎ای نکرده‎اند.

این پژوهشگر سیره معصومین(ع) در پایان اظهار کرد: ان‎شاءالله خداوند متعال به همه ما توفیق دهد که با معارف عاشورا و فرهنگ این قیام به میزان بیشتری آشنا شده و اهل عزا و ماتم برای این ایام سوگ و ماتم باشیم.

انتهای پیام