امام حسین(ع) با نظام استبدادی و جامعه‌ای استبدادپذیر مواجه بود/ تبیین مهم‌ترین امر به معروف سیاسی امروز کشور

علیرضا صدرا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره نسبت قیام امام حسین(ع) با سیستماتیک شدن فساد در حکومت بنی امیه گفت: با ظهور اسلام، پیامبر اکرم(ص) دولت اسلامی را با نام حکومت نبوی تأسیس کرد. پس از رحلت پیامبر (ص) در جریان سقیفه بنی‌ساعده انحرافی ایجاد شد و نظام نبوت که می‌بایست به نظام امامت تبدیل می‌شد، مبدل به نظام خلافت شد. نظام خلافت نیز در ادامه مقدمه‌ای برای حاکمیت امویان و در نهایت شکل گرفتن نظام سلطنت مطلقه شد.

ویژگی‌های سلطنت مطلقه اموی

وی در تشریح ویژگی‌های سلطنت مطلقه گفت: در این سیستم، حکومت به جای آنکه براساس معیار اسلام باشد و خدمت و امانت تلقی شود، تبدیل به یک امتیاز، طعمه و برخورداری شد. ویژگی بارز این سیستم خودرأیی، خودمحوری و خودکامگی حاکمان بود و امت و مردم ملک حاکمان شدند و رابطه امام و امت در نظام نبوی تبدیل به سلطه شخصی، خانوادگی و خاندانی معاویه و بنی امیه گردید.

صدرا اظهار کرد: به عبارتی رابطه مردم و حاکمان رابطه ملک و مملوکی بود و حاکم مالک مردم بود نه خادم آن‌ها. مردم نیز در چنین سیستمی انسان‌های آزاده نبودند و مملکوانه نگریسته می‌شدند. چنین سیستمی در نهایت موروثی هم گردید و این اتفاق پس از صلح معاویه با امام حسن(ع) رخ داد که معاویه یزید را به عنوان ولیعهد خود انتخاب کرد. امام حسین(ع) از یکسو با استبداد و سلطنت مطلقه روبرو بود و از طرف دیگر جامعه آن روز نیز استبدازده و سلطه‌پذیر شده بود و این امت هیچ حقوقی بر جان، عرض و آبرویش از سوی حکومت نداشت و همه‌کاره حکومت بنی‌امیه بود و مردم کاره‌ای نبودند.

استبداد اموی؛ ام‌المفاسد پیش روی امام حسین(ع)

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران این وضعیت را نهایت و اوج فساد در یک سیستم و جامعه دانست و گفت: استبداد در واقع ام‌المفاسد و ام‌الامراض است که در آن دوران به صورت حداکثری و جامع شکل گرفته بود. بررسی روند فراگیر شدن فساد در آن دوره نشان می‌دهد که امام علی(ع) تلاش کرد جامعه را از وضعیت دوران خلفا که یک جاهلیت جدید را پس از دوران پیامبر(ص) شکل داه بودند، برهاند و ارزش‌ها و آرمان‌های دوره پیامبر(ص) را احیا کند که با شهادت ایشان این تلاش به نتیجه نرسید. امام حسن(ع) نیز زمان کوتاهی حاکم بود و دوره مقاومت را شروع کرد ولی فرصت قیام پیدا نکرد و معاویه پس از صلح با امام حسن(ع) برخلاف مفاد صلحنامه که قرار بود حکومت بعد از او به امام حسن(ع) برسد عمل کرد و مردم را تهدید کرد که من با نماز، روزه و حج شما کاری ندارم و فقط حکومت را می‌خواهم و شما هم نباید کاری به حکومت داشته باشید و گرنه با شمشیر من مواجه می‌شوید.

وی افزود: امام حسین(ع) در این وضعیت نه می‌توانست نظام امامت را ادامه دهد و نه می‌توانست مانند امام علی(ع) برای تجدید حکومت نبوی اقدامی کند و نه مانند امام حسن(ع) می‌توانست مقاومت کند و تنها راه پیش روی ایشان قیام علیه حکومت یزید بود. لذا امام حسین(ع) با هدف اصلاح جامعه قیام کرد، اما اهمیت قیام امام حسین(ع) به حدی بود که پس از آن قیام‌های فراوانی علیه حکومت اموی به خونخواهی ایشان برپا شد و تا امروز هم با جریان انقلاب اسلامی و مقاومت ادامه پیدا کرده و روز به روز قدرتمندتر از قبل شده که نمونه اخیر آن حمله موشکی حزب‌الله به صهیونیست‌ها بود و این نتیجه عزت و عظمت خون امام حسین(ع) است.

صدرا بیان کرد: اگر یک شبیه‌‌سازی انجام شود می‌بینیم اگر قبلاً استبداهای مطلقه در حد امتی، ملی و منطقه‌ای بود، امروز سلطنت استبدادی مطلقه جهانی شده و آمریکا در رأس آن است و تنها جریان روبروی آن هم جریان خونخواهی حسینی است که تا به امروز تمام توطئه‌های آنها را خنثی کرده است.

امر به معروف و نهی از منکر؛ ابزار مؤثر برای رصد لحظه به لحظه عملکرد نظام و مسئولان

صدرا درباره خطرات بی‌توجهی به امربه معروف و نهی از منکر مسئولان برای هر حکومتی از جمله جمهوری اسلامی با استفاده از درس‌های قیام امام حسین(ع) گفت: هر جامعه و نظام سیاسی باید لحظه لحظه از خود مراقبت کند زیرا در معرض آسیب است و باید همواره آسیب‌شناسی شده و از خود آسیب‌زدایی کند. نظام جمهوری اسلامی ایران نیز یک نظام استثنا نیست و در معرض آسیب‌های درونی و بیرونی است که تعلل نسبت به هریک از این آسیب‌ها در درازمدت خطرات و آفات جدی برای بقای این نظام خواهد داشت.

استاد اندیشه سیاسی دانشگاه تهران اظهار کرد: البته مردم تا به امروز در صحنه‌های حساس به خوبی خود را نشان داده‌اند و رمز موفقیت نظام نیز تاکنون عملکرد خوب مثلث مکتب، امت و امامت بوده که توانسته سلامت خود را حفظ کند و مردم هر زمان که لازم بوده قیام کرده و هر زمان که نیاز بوده مقاومت کرده است. اینها عناصر لازم هستند اما کافی نیستند و نظام در این مسیر باید کارآمدی خود را از حیث سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بالاتر ببرد همانطور که تا به امروز کارآمدی امنیتی و دفاعی خود را به حدی بالا برده که جرئت تجاوز را از دشمنان گرفته است.

دعوت جریان‌ها به برنامه‌‌محوری و کادرسازی؛ بزرگترین امر به معروف سیاسی 

صدرا با بیان اینکه مشکل داخلی کشور، ضعف در سیاستگذاری، اجرا و نظارت است، گفت: بخش دیگری از مشکلات نیز ناشی از تحریم‌ها و فشارهاست که البته سهم کوچک‌تری در مشکلات امروز به نسبت عوامل داخلی دارند. ریشه مشکلات و مفاسد اقتصادی امروز ما ریشه در اشکالات سیاسی دارد. جریان‌ها و جناح‌های سیاسی به جای اینکه بیشتر به فکر برنامه‌ریزی و کادرسازی باشند به جدل و جدال با همدیگر می‌پردازند. البته بخشی از آن به تجربه کم ما در مردم‌سالاری برمی‌گردد. چون تجربه چهل ساله مردم‌سالاری نسبت به هزاران سال حکومت‌های استبدادی در ایران زمان اندکی است و لذا بخشی ازاین جدال‌ها به خاطر همین بی‌تجربگی جریان‌های سیاسی است نه اینکه لزوماً به خاطر فاسد بودن آنها باشد.

وی یادآور شد: البته نکته غیرطبیعی این است که در وضعیتی که دشمن کشور را تهدید و تحریم می‌کند ما در داخل به جای برنامه‌ریزی و کمک به همدیگر، به تخریب هم روی می‌آوریم و این کار به جای تقویت کارآمدی نظام در حوزه‌های مختلف در جهت تضعیف آن عمل می‌کند و باعث می‌شود مشکلات اقتصادی و فرهنگی کشور حل نشود. این در حالی است که نظام به لحاظ زیرساختی که همان مثلث مکتب، امت و امامت است کارآمدی خود را نشان داده است.

صدرا اظهار کرد: راه حل اصلی این است که افراد و جریان‌ها برای تصدی قدرت برنامه‌محور شوند و جامعه نیز از نامزدهای ریاست جمهوری و مجلس برنامه و تیم همراه را مطالبه کند نه شعار. در واقع مفاسد امروز در کشور بیشتر به خاطر ناکارآمدی‌هاست و غالباً عالما و عامدا نیستند. کشور امروز در وضعیت بحرانی و بن‌بست نیست و این مشکلات را می‌توان با برنامه‌ریزی و کادرسازی برطرف کرد، اما اگر این وضعیت جدی نگرفته شود مانند یک بیماری سرماخوردگی و سر درد است که در صورت بی‌توجهی به عفونت و آسیب دیدن گلو و ریه و شرایط تنفسی منجر می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه باید با عبرت از قیام عاشورا اصلاحات اقتصادی و سیاسی را به طور جدی در دستور کار قرار داد، گفت: البته  زیربنای آن اصلاحات فرهنگی به ویژه در حوزه فرهنگ سیاسی است. باید در کشور فرهنگ جابجایی قدرت، فرهنگ رقابت سالم، فرهنگ کادرسازی و فرهنگ برنامه‌‌ریزی شکل بگیرد و تبدیل به یک رویه شود و به حوزه‌های اقتصادی و سیاسی تسری پیدا کند تا هم حاکمان خود را موظف به برنامه‌محوری بدانند و هم مردم بر روی برنامه داشتن مسئولان حساسیت ویژه نشان دهند‌ که این رفتار دوطرفه خود یک نوع امر به معروف و نهی از منکر بزرگ بدر جهت تقویت سلامت نظام اداری و اجرایی و مصونیت‌بخشی به جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

گفت‌وگو از مهدی مخبری

انتهای پیام