بند به بند با گام دوم-۲۱| انقلاب اسلامی چگونه عیار معنویت را در فضای عمومی بالا برد؟

– اخبار سیاسی –

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ــ بیانیه «گام دوم انقلاب اسلامی» که بعد از ۲۲ بهمن ۹۷ و از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی منتشر شد، سرآغاز فصل جدیدی در جمهوری اسلامی ایران است، فصلی که از این پس باید با امید و تکیه بر جوانان بر مشکلات گذشته و ناکامی‌ها غلبه کرد و این کار جز با شناخت نقاط ضعف و قوت ۴۰ساله انقلاب میسر نمی‌شود.

خبرگزاری تسنیم، در راستای تبیین این بیانیه، در سلسله گزارش‌هایی به بررسی بندهایی از این بیانیه می‌پردازد تا شناخت رهنمودهای رهبر انقلاب در شروع فصل جدید جمهوری اسلامی راحت‌تر صورت گیرد.

بند به بند با گام دوم_20|آیا مردم ایران بینش سیاسی بالایی دارند؟

در ادامه بیست و یکمین گزارش را با موضوع «افزایش چشمگیر معنویت و اخلاق در فضای عمومی جامعه» را می‌خوانید:

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از بیانیه گام دوم انقلاب با اشاره به افزایش چشمگیر معنویت در فضای عمومی فرمودند: "عیار معنویّت و اخلاق را در فضای عمومی جامعه بگونه‌ای چشمگیر افزایش داد. این پدیده‌ی مبارک را رفتار و منش حضرت امام خمینی در طول دوران مبارزه و پس ‌از پیروزی انقلاب، بیش ‌از هر چیز رواج داد؛ آن انسان معنوی و عارف و وارسته از پیرایه‌های مادّی، در رأس کشوری قرار گرفت که مایه‌های ایمان مردمش بسی ریشه‌دار و عمیق بود. هرچند دست تطاول تبلیغات مروّج فساد و بی‌بندوباری در طول دوران پهلوی‌ها به آن ضربه‌های سخت زده و لجنزاری از آلودگی اخلاقی غربی را به درون زندگی مردم متوسّط و بخصوص جوانان کشانده بود، ولی رویکرد دینی و اخلاقی در جمهوری اسلامی، دلهای مستعد و نورانی بویژه جوانان را مجذوب کرد و فضا به سود دین و اخلاق دگرگون شد. مجاهدتهای جوانان در میدانهای سخت از جمله دفاع مقدّس، با ذکر و دعا و روحیه‌ی برادری و ایثار همراه شد و ماجراهای صدر اسلام را زنده و نمایان در برابر چشم همه نهاد. پدران و مادران و همسران با احساس وظیفه‌ی دینی از عزیزان خود که به جبهه‌های گوناگون جهاد می‌شتافتند دل کندند و سپس، آنگاه که با پیکر خون‌آلود یا جسم آسیب‌دیده‌ی آنان روبه‌رو شدند، مصیبت را با شکر همراه کردند. مساجد و فضاهای دینی رونقی بی‌سابقه گرفت. صف نوبت برای اعتکاف از هزاران جوان و استاد و دانشجو و زن و مرد و صف نوبت برای اردوهای جهادی و جهاد سازندگی و بسیج سازندگی از هزاران جوان داوطلب و فداکار آکنده شد. نماز و حج و روزه‌داری و پیاده‌روی زیارت و مراسم گوناگون دینی و انفاقات و صدقات واجب و مستحب در همه‌جا بویژه میان جوانان رونق یافت و تا امروز، روزبه‌روز بیشتر و باکیفیّت‌تر شده است. و اینها همه در دورانی اتّفاق افتاده که سقوط اخلاقی روزافزون غرب و پیروانش و تبلیغات پُرحجم آنان برای کشاندن مرد و زن به لجنزارهای فساد، اخلاق و معنویّت را در بخشهای عمده‌ی عالم منزوی کرده است؛ و این معجزه‌ای دیگر از انقلاب و نظام اسلامی فعّال و پیشرو است."

درباره رشد فساد در دوران پهلوی که می‌توان منشأ آن را دربار دانست، مطالب بسیاری از زبان وابستگان به رژیم سابق بیان شده است و برای شرح آن می‌توان چند جلد کتاب نگاشت، اما شیوع فساد و بی بند و باری در فضای عمومی از دوران پادشاهی رضاشاه آغاز شد.

وی بعد از روی کارآمدن اقدامات مختلفی برای دین‌زدایی از جامعه متدین ایرانی آغاز کرد. رضاشاه پیش از سلطنت تلاش داشت خود را فردی مذهبی معرفی کند. دسته عزاداری باریگاد قزاق به فرماندهی رضاخان در ایام محرم آن زمان غوغا می‌کرد اما بعد از رسیدن به تخت سلطنت رویه‌ای کاملا متناقض در پیش گرفت.

سفر رضاشاه در سال ۱۳۱۴ به ترکیه که اولین سالهای جمهوری شدن را بعد از انقراض سلسله عثمانی تجربه می‌کرد و در حال پی‌ریزی یک حکومت لائیک بود، تمایل وی به دین‌‌زدایی را افزایش می‌داد. 

یکی از اقدامات رضاشاه که با واکنش سخت مردم روبه‌رو شد، قانون کشف حجاب بود. بخشنامه کشف حجاب جهت تصویب رضاشاه در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۱۴ از طرف رئیس‌الوزرا به دربار فرستاده شد تا در آغاز دی‌ماه فرمان اجرای غیررسمی قانون کشف حجاب به تمام ولایات ایران ارسال شود. پهلوی اول نیز 17 دی ۱۳۱۴ در جشن فارغ‌التحصیلی دختران بی‌حجاب در دانشسرای مقدماتی بر کشف حجاب تأکید کرد.

۱۷ دی‌ماه ۱۳۱۴ تاج‌الملوک آیرُملو همسر رضاشاه و شمس واشرف پهلوی، بدون حجاب به دانشسرای تربیت معلم رفتند. این نخستین‌بار بود که خانواده شاه بدون حجاب در مجمعی عمومی ظاهر می‌شدند

قانون کشف حجاب ارمغان سفر رضا شاه از ترکیه بود در حالی‌که آتاتورک داشتن حجاب را برای زنان این کشور اختیاری کرد و روش محتاطانه‌تری از رضاشاه در پیش گرفته بود.

از دیگر اقدامات رضاشاه، ممنوع کردن عزاداری‌های مذهبی بود. بر اساس بخشنامه محرمانه وزارت داخله ایران در ۲۸ اسفند ۱۳۱۴، در ایام سوگواری محرم و صفر راه انداختن دسته ها ممنوع شد. علاوه بر این، برگزاری روضه‌های خانگی، مراسمات حوزه‌های علمیه و حتی ذکر مصایب حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) در مجالس ترحیم هم ممنوع اعلام شد.» پیرو فرمان‌های بعدی که پشت سر هم می‌رسیدند، بستن دستمال یا روسری برای شرکت در مجالس روضه‌ جلوگیری به عمل آمد تا اینکه در سال ۱۳۱۶ شمسی، طی اطلاعیه محرمانه وزارت داخله، به طور کلی روضه خوانی ممنوع شد. در این اعلامیه، هدف از ممنوعیت روضه‌خوانی، «خارج کردن مردم از خرافات و آشنا نمودن مردم به تمدن امروز» به عنوان «وظیفه اساسی دولت در مسایل داخلی» دانسته شده بود.

قوای نظامی نیز در صورت مشاهده هرگونه مراسم عزاداری یا تعزیه‌خوانی به شدت با برگزار کنندگان آن برخورد می‌کردند. 

با تبعیدرضاشاه از ایران در شهریور سال ۲۰، قدری از فضای اختناق کاسته شد و هیئات مذهبی و انجمن‌های دینی توانستند فعالیت کنند و قانون کشف حجاب هم تاحدودی به فراموشی سپرده شد اما محمدرضا پهلوی در راستای دین‌زدایی اقدامات جدید در دستورکار خود قرار داد.

تاسیس «کاخ جوانان» که اولین شعبه آن توسط شاه 4 آبان ۴۵ در روز تولد خودش افتتاح شد از جمله اماکنی بود که به بهانه پرکردن اوقات فراغت جوانان، مرکز اختلاط و فساد بود. آزاد بودن خرید و فروش مشروبات الکلی و یا خانه‌های فحشا که به «شهرنو» معروف بود فضای آلوده‌ای را در شهرها ایجاد کرده بود.

شاه در مبارزه با مظاهر مذهب تا آنجا پیش رفت که تقویم هجری شمسی را به تقویم شاهنشاهی تبدیل کرد. علاوه بر وی، فرح پهلوی ملکه شاه نیز در ایجاد بی‌ بند و باری نقش موثری داشت. 

برگزاری جشن‌های یازده گانه هنر شیراز از جمله این اقدامات بود. در یکی از این نمایش‌هایی «آشور بانی‌پال بابلا»(نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر) در جشن هنر شیراز روی صحنه برد، تمام هنرپیشه‌های زن و مرد آن لخت و عریان بر روی صحنه آمدند. همچنین در مراسم رقص باله در حضور سفرای غربی، عمل منافی عفتی انجام شد که سفیر انگلیس(پارسونز) به شاه گفته بود که اگر چنین نمایشی در انگلستان برگزار می‌شد ،مجریان با مشکلات فراوانی مواجه می شدند!

جشن هنر شیراز که با حمایت‌های فرح پهلوی برگزار شد انتقادات فراوانی را برانگیخت

علی‌رغم تلاش رژیم پهلوی برای از بین بردن رسومات مذهبی در ایران، عامه مردم گرایش دینی داشتند و این تمایلات مذهبی هرچه به سالهای پیروزی انقلاب نزدیک می‌شویم، بیشتر می‌شد. امام خمینی به‌عنوان رهبر انقلاب شخصیتی عرفانی داشت که از محضر بزرگان عرفان شیعی مانند آیت‌الله شاه‌آبادی و میرزا جواد ملکی تبریزی کسب فیض کرده بود و همین شخصیت عرفانی موجب شد تا هم ماهیت نهضت و هم افرادی که گرد امام آمده بودند، گرایشات مذهبی و دینی داشته باشند.

در تهران حسینیه ارشاد با محوریت شهید مطهری و دکتر شریعتی، مسجد هدایت با محوریت آیت‌الله طالقانی، مسجد جلیلی با محوریت آیت‌الله مهدوی، هیئت انصارالحسین که محل تجمع نیروهای موتلفه اسلامی بود، هیئت قنات آباد تهران با محوریت شهید شیخ قاسم اسلامی از جمله مراکزی بود که جمعیت بالایی از جوانان را در خود جای می‌داد. هیئات مذهبی کانون جوشش انقلابی بود و بسیاری از رهبران نهضت و شخصیت‌های مبارز در این هیئات به کادرسازی و برنامه‌ریزی می‌پرداختند. 

فعالیت‌های اشخاصی مانند شهید مرتضی مطهری، آیت‌الله باهنر، آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله مفتح، آیت‌الله طالقانی و دکتر شریعتی و سخنرانی‌های مذهبی آنها در هیئت‌ها در جذب جوانان به سمت مذهب نقش موثری داشت.

با پیروزی انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی، این گرایشات مذهبی رشد بیشتری پیدا کرد و بسیاری از جوانان در مساجد و در قالب بسیج، گرد هم آمدند که حضور دومیلیون بسیجی داوطلب در جبهه که اکثر آنها را جوانان تشکیل می‌دادند، از برکات انقلاب اسلامی بود. با پایان جنگ نیز، هرسال شاهد حضور کاروان‌های دانش آموزی و دانشجویی به مناطق جنگی در قالب اردوهای راهیان نور بودیم.  

این رشد معنوی تا امروز نیز ادامه دارد. اجتماعات عظیم مذهبی در لیالی قدر، ایام محرم، یادواره‌های شهدا و حضور قریب یک میلیون نفر در مراسم‌های اعتکاف ایام ماه رجب و حضور بیش از دو میلیونی در مراسم پیاده‌روی اربعین گواه بر این مدعا است.