باید برای حل مشکل مهریه فرهنگ‌سازی کنیم

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از برنا؛ دستور رییس قوه قضاییه به تسهیل شرایط ترخیص و آزادی محکومان مهریه، تخفیف به محکومان دارای عسر و حرج، اقدامات همزمان کمیسیون‌های قضایی و اجتماعی مجلس برای اصلاح قانون مهریه و تاکیدات آیات عظام بر ضرورت لغو مجازات و محکومیت‌های ولو موقت برای بدهکاران مهریه، از جمله دلایل موثر در فروکش کردن موج دادخواست مهریه بوده است.

بنا بر اعلام اخیر محمد مهدی تندگویان؛ معاون وزارت ورزش و جوانان، سال ۹۷، تعداد ازدواج‌های ثبت شده در کشور (با بیش از ۵۴ هزار مورد کاهش نسبت به آمار ثبتی سال ۹۶) ۵۵۰ هزار و ۵۶۵ فقره و تعداد طلاق‌های ثبت شده در کشور (با ۱۳۰۰ مورد کاهش نسبت به آمار ثبتی سال ۹۶) ۱۷۵ هزار و ۶۱۴ مورد بوده و همین آمار نشان می‌دهد که شرایط عمومی جامعه که مختصاتی همچون شغل و درآمد پایدار، سرپناه و مسکن مناسب، امنیت شغلی و امنیت روانی برای چشم‌انداز روشن را دربرمی‌گیرد، از عوامل مهم در کاهش یا افزایش آمار ازدواج است در حالی که دلایل طلاق، بسیار سهل‌تر و در دسترس‌تر، دست‌آویز زوج‌های جوان می‌شود که زندگی مشترک نه‌چندان پرسابقه‌شان را در راهروهای دادگاه‌های خانواده، حراج کنند.

البته سخت‌گیری‌های نهادهای متولی کاهش آسیب‌های اجتماعی همچون سازمان بهزیستی کشور و قوه قضاییه در پذیرش درخواست زوجین متقاضی طلاق، یکی از دلایلی بوده که آمار طلاق درسال ۹۷، اختلاف صعودی فاحشی در مقایسه با سال پیش‌تر نداشته باشد اما به هر حال، اغلب زنان قربانی طلاق، چه درخواست طلاق داده باشند یا مجبور به پذیرش طلاق شوند، خواستار مهریه خواهند بود و قوانین مدنی هم پای حمایت از این حق قانونی زنان ایستاده‌اند که مصداق بارز این حمایت، تعداد قابل توجه بدهکاران مهریه است که تعدادی‌شان به دلیل ناتوانی از پرداخت، حالا در زندان‌ها دوره محکومیت موقت را تا زمان اجرای اعسار سپری می‌کنند و تعدادی بسیار بیشتر، بیرون زندان و طبق حکم دادگاه، در حال پرداخت اقساط مهریه هستند.

اسدالله جولایی؛ رییس ستاد دیه که هنوز هم با هشدارهایی که درباره آسیب‌زایی فرهنگ مهریه‌های نجومی برای خانواده ایرانی و عاقبت زندگی‌های مشترک نوپا دارد، در صدر اخبار خانواده است، در گفت‌وگو با «اعتماد»، تاکید دارد که تا فرهنگ تعیین مهریه در خانواده‌های ایرانی اصلاح نشود، با همین شرایط؛ با افزایش تعداد محکومان مهریه به بیش از ۴۵۰۰ نفر در تابستان سال ۹۸، مواجه خواهیم بود.

آخرین تعداد زندانیان مهریه چند نفر هستند؟

با نوسانات ترخیص‌ها، حدود ۲ هزار نفر محکوم مهریه در زندان‌ها هستند که برای همین تعداد هم رییس قوه قضاییه دستور داده مرخصی بیشتری نسبت به باقی زندانیان داشته باشند و اعسارشان پذیرفته شود. بنده هم به هیات‌های امنای ستاد دیه در ۳۱ استان و روسای نمایندگی شهرستان‌ها دستور داده‌ام که تمام تلاش‌ها بر آشتی زوجین باشد و از تسهیل طلاق زوج‌ها خوشحال نباشند بلکه کمک کنند که خانواده متلاشی نشود و فرزندان طلاق کاهش یابد. ستاد دیه، ستاد پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است چون زندان آسیب‌زاست و همسر و فرزندان و همه اطرافیان یک زندانی گرفتار می‌شوند و خانواده زندانی هم آسیب‌پذیرتر از باقی خانواده‌هاست. به همین دلیل تمام تلاش ما در این سه دهه، کمک به آزادی هر چه سریع‌تر زندانیان غیر عمد بوده و در این ۳۰ سال، بیش از ۱۳۰ هزار نفر از محکومان جرایم غیر عمد؛ شامل بدهکاران دیه در حوادث رانندگی، حوادث کارگاهی شبه‌عمد و غیرعمد، محکومان مالی غیر عمد، محکومان مهریه و نفقه با کمک ستاد دیه آزاد شدند.

بیشترین تعداد محکومان مهریه در کدام استان‌ها هستند؟

استان فارس.

چرا استان فارس بیشترین تعداد محکومان مهریه را دارد؟

باید آسیب‌شناسی شود و همزمان، فرهنگ‌سازی هم بیشتر از باقی استان‌ها در این استان انجام شود. هیات امنای هر استان، متشکل از رییس کل دادگستری استان، مدیرکل زندان‌ها، مدیرکل کمیته امداد و ۴ نفر از معتمدان استان است و در هر استان، هیات امنا تلاش می‌کند که اختلافات زوجین متقاضی طلاق به حداقل برسد. هیات امنای نمایندگی ستاد دیه در استان فارس هم همین وظایف را دارد.

به دنبال دستور اخیر رییس قوه قضاییه برای تسهیل رفع محکومیت از زندانیان مهریه، این نگرانی در جامعه ایجاد شد که در صورت توقف اعمال محکومیت برای بدهکاران مهریه، هیچ ضمانتی برای دریافت مهریه وجود ندارد. حالا هم که شما می‌گویید وضعیت ترخیص و پذیرش اعسار محکومان مهریه با دستور رییس قوه قضاییه تسهیل شده.

شرایط جامعه ما ربطی به دستور رییس قوه قضاییه ندارد. باید برای حل مشکل مهریه در این جامعه فرهنگ‌سازی کنیم. وقتی دو جوان می‌خواهند با هم ازدواج کنند، باید همدیگر را بشناسند وگرنه دو هزار سکه مهریه هم فایده‌ای ندارد. من نمونه پرونده به جلسه اصلاح قانون مهریه در کمیسیون قضایی مجلس بردم. پرونده را به نمایندگان نشان دادم و گفتم ارزش ریالی این پرونده ۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان است اما شغل زوج چیست؟ کارگر روزمزد.

و این رقم مهریه را قبول کرده بود؟

بله قبول کرده بود. در زندان از این پسر پرسیدم چرا این رقم مهریه را قبول کردی؟ گفت بزرگ‌ترها گفتند مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته. برو و عقد‌نامه را امضا کن. گفتم خودت می‌گویی اگر کار کنی، حقوقت در یک ماه ۸۰۰ هزار تومان می‌شود. چطور این رقم مهریه را امضا کردی؟ وقتی جوان ما این‌طور فکر می‌کند، واقعا دولت‌ها چه گناهی کرده‌اند که باید برای چنین افراد بی‌توجهی تاوان بدهند؟ جوانان ما باید یاد بگیرند که صداقت داشته باشند. یاد بگیرند که با صراحت به دختر بگویند کل سرمایه‌شان چه رقمی است. این دو نفر می‌خواهند با هم زندگی کنند. وقتی جوان درباره میزان دارایی و اموال شخصی خودش با همسرش صادق نیست و مهریه نجومی را قبول می‌کند، یعنی سنگ بنای این زندگی بر دروغ گذاشته خواهد شد. دو جوان باید هم‌کفو همدیگر باشند، باید درباره یکدیگر تحقیق کنند نه اینکه بدون شناخت و بدون دقت، این همه خانواده گرفتار آشوب شوند.

شما بیشترین علت افزایش محکومیت‌های مهریه را متوجه عوامل فرهنگی می‌دانید؟

فقط و فقط به دلیل عوامل فرهنگی است. در بسیاری مصاحبه‌ها و در مراسم گلریزان تاکید کرده‌ام که بسیاری از مشکلات ما در این جامعه به دلیل فقر فرهنگی است. چندی قبل هم در شورای سیاستگذاری حوادث رانندگی درخواست کردم که باید فرهنگ را اصلاح کنیم تا وضعیت رانندگی‌مان اصلاح شود. قانون را باید رعایت کرد. امروز قوانین خوبی هم داریم اما این قانون خوب، باید توسط مردم اجرا شود. اجرا هم ارتباط مستقیم با فرهنگ‌سازی دارد. آنهایی که ادعای مسلمانی دارند بدانند که تمام فقها و علما، تخلفات رانندگی را حرام می‌دانند. آنهایی هم که ادعای مسلمانی ندارند، باید تابع قانون باشند. بارها اتفاق افتاده که وارد خیابان یک‌طرفه شده‌ایم و یک ماشین مدل بالای گران قیمت، ورود ممنوع می‌آید. به راننده‌ام می‌گویم برو جلوی این ماشین ترمز کن. وقتی به ماشین می‌رسیم، به راننده ماشین می‌گویم شما با این خودروی میلیاردی خجالت نمی‌کشی ورود ممنوع آمدی و تخلف می‌کنی؟

شما چند بار در مصاحبه‌های‌تان اعلام کردید که محکومان مهریه در اولویت ستاد دیه نیستند. چرا؟

الان هم همین را می‌گویم چون با تسهیل پرداخت مهریه زوج خواستار طلاق، ما به متلاشی شدن خانواده کمک کرده‌ایم. به تولید فرزندان طلاق و زنان بی‌سرپرست و مردان بی‌همسر. ما بنا به دلایل معنوی و انسانی، اولویت محکومان مهریه را در آخرین رده فعالیت‌های ستاد دیه گذاشته‌ایم.

اما حتما درباره محکومان مهریه با آیات عظام هم در ارتباط بوده‌اید و یکی از توصیه‌های اکید آیات عظام، رفع مشکلات محکومان مهریه بوده است.

قوانین فقهی ما می‌گوید که برای محکوم مالی، اجازه زندان و حبس نداریم و به عوض، باید راهکاری پیدا کنیم که اصلا جرم مالی اتفاق نیفتد. با تعدد قوانینی که داریم باید از یک جوان محکوم مهریه پرسید که چطور یک باره چشمش بسته شد و مهریه میلیاردی را پذیرفت در حالی که حتی یک ریال هم پس انداز و سرمایه نداشته؟

ممکن است توصیه‌های آیات عظام بتواند مشکل مهریه‌های نجومی و بدهکاری و محکومیت مهریه را حل کند یا تغییر دهد؟

ما در این زمینه، تاکیدات و توصیه‌های علما و حکما کم نداریم. هم فرمایشات آیات عظام و هم توصیه‌های اساتید دانشگاه را داریم. طی ۸ سال گذشته، بارها با آموزش و پرورش جلسه گذاشته‌ایم و درخواست دادیم آموزش قانونمداری را به کتب درسی بیاورند. از کتاب درسی دبیرستان‌ها و مدارس اروپایی هم برای‌شان مثال زده‌ایم و تاکید کرده‌ایم که آموزش، باید از نسل امروز و فردا شروع شود چون واقعیت این است که ما در آموزش‌های‌مان می‌لنگیم.

چندی قبل، کمیسیون اجتماعی مجلس از بررسی طرح کاهش مهریه قانونی تا ۱۴ سکه خبر داد. آیا ستاد دیه از این طرح حمایت می‌کند؟

حتما حمایت می‌کنیم چون ۱۴ سکه یک حد متعارف برای مهریه است. من هم برای فرزندانم همین مقدار مهریه تعیین کردم. یک شب برای سونوگرافی به یک مرکز پزشکی رفته بودم. رییس مرکز که پزشک گرانقدری بود، در حین انجام سونوگرافی به من گفت که مهریه همسرش ۵ سکه است که پای سفره عقد هم پرداخت کرده است. مهریه باید اینطور باشد. پسرهای ما باید به توان‌شان فکر کنند، حتی اگر توان‌شان در حد یک سکه طلا باشد. مگر ما چطور ازدواج کردیم؟

فکر نمی‌کنید در صورت تبدیل این طرح به قانون، با کاهش آمار ازدواج مواجه می‌شویم چون خانواده دختر این رقم پایین مهریه را قبول نمی‌کند؟

ما حتی با کاهش مهریه به یک سکه هم موافقیم چون اصل بر تداوم زندگی مشترک است. باید با فرهنگ‌سازی و آموزش این مساله را حل کنیم. فرهنگ‌سازی یعنی اینکه فرهنگ خانواده دختر هم باید اصلاح شود. مگر ما به بچه‌های‌مان چه دادیم؟ عروس‌ها و دامادهای من، همه تحصیلکرده‌اند، فرزند شهیدند. هم عروس‌های خوبی دارم و هم دامادهای خوبی دارم. مهر همه‌شان هم ۱۴ سکه است.

فرمایشات آیات عظام و هم توصیه‌های اساتید دانشگاه را داریم. طی ۸ سال گذشته، بارها با آموزش و پرورش جلسه گذاشته‌ایم و درخواست دادیم آموزش قانونمداری را به کتب درسی بیاورند.