لزوم نگاه فراجناحی به موضوع امر به معروف و نهی از منکر

این استاد حوزه علمیه در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به سوالی در این خصوص که آیا گره زدن امر به معروف و نهی از منکر به شعارها و جریانات سیاسی به نفع جریان امر به معروف و نهی از منکر است، اظهار کرد: این امر کاملا مسیر را منحرف می‌کند؛ به این خاطر که جریانات سیاسی گاهی اوقات منافع مسائل خود را در نظر می‌گیرند. به طور مثال فردی می‌بیند در بحث فساد اقتصادی که به نظر من اکنون یکی از منکرات جدی جامعه است، اگر بخواهد به دنبال عدالت‌خواهی باشد، دامنش را می‌گیرد و لذا طبیعتا خیلی به آن ورود پیدا نمی‌کند. بنابراین جریانات سیاسی، به خاطر منافعی که گاهی اوقات دارند، باعث می‌شوند برخی مسائل کم‌رنگ یا برخی مسائل پررنگ شود.

وی در این مورد ادامه داد: به عقیده من، باید به این داستان به صورت فراجناحی نگاه کنیم. به این صورت که ببینیم چه مشکل و معضلی وجود دارد و بعد تمام جریان‌ها را به کار بگیریم. یعنی باید نهادی در بالاتر وجود داشته باشد و به طور مثال دریابد که یکی از مشکلات و منکرات بزرگ ما فساد اقتصادی است؛ زمانی که این معضل تعریف می‌شود، باید به سمت عدالت اقتصادی رفت. پس در این‌جا فساد اقتصادی را به عنوان یک منکر و عدالت اقتصادی را به عنوان یک معروف داریم. حال باید از تمام جناح‌ها بخواهیم که این موضوع را به عنوان یک مطالبه در مباحث جامعه ورود دهند؛ وگرنه به خودی خود متناسب با منافعشان، داستان را کم و زیاد خواهند کرد.

ویژه همچنین در خصوص الزمات امر به معروف و نهی از منکر گفت: آنچه در بحث امر به معروف و نهی از منکر مهم به شمار می‌آید، آن است که این موضوع یکی از تاکیدات جدی قرآن است؛ لذا این امر خود نشان‌دهنده آن است که بدانیم چرا قرآن باید نسبت به امر به معروف و نهی از منکر این چنین تاکید کند. زمانی که به این مساله می‌اندیشیم، در می‌یابیم یک پشتوانه اعتقادی پشت آن وجود دارد که متاسفانه امروز نیز در همین موضوع ایجاد چالش می‌کنند و آن این است که آیا اعمال انسان صرفا یک عمل فردی محسوب می‌شود یا دارای آثار اجتماعی است.

امر به معروف و نهی از منکر در بحث از آثار اجتماعی عمل معنا می‌یابد

این استاد حوزه علمیه خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد به اعمال انسان به صورت فردی نگاه کنیم، طبیعتا موضوع امر به معروف و نهی از منکر جایگاهی پیدا نمی‌کند؛ اما اگر از آثار اجتماعی اعمال انسان بحث کنیم، در این‌جا حتما امر به معروف و نهی از منکر معنا می‌یابد. چرا که هر انسانی در هر جایی که هست، هر عملی را که انجام دهد، حتی در فردی‌ترین حالات آن، دارای آثار اجتماعی است. در این مورد برخی می‌گویند عمل به خودی خود می‌تواند فردی باشد؛ در این‌جا باید گفت آیا آثار آن عمل نیز صرفا فردی است؟ به طور مثال، اگر فردی یک بیماری جسمی داشته باشد، خودش درد می‌کشد؛ اما آثاری که بر جای می‌گذارد و هزینه‌های آن، نه فقط فردی، که آثاری اجتماعی نیز هست.

وی ضمن تاکید بر این که در بحث آثار عمل، موضوع امر به معروف و نهی از منکر معنا می‌یابد، ادامه داد: اگر فردی در یک خانواده معتاد باشد، آثار این موضوع مطمئنا خانواده او را در بر می‌گیرد و در این‌جا خانواده باید نسبت به این مساله واکنش نشان دهد. ضمن این که آنچه در مسائل قرآنی در تعریف از انسان وجود دارد آن است که انسان فرد اجتماعی است؛ یعنی هم جنبه فردی و هم جنبه اجتماعی را مد نظر قرار داده و چون فرد اجتماعی است، معلوم می‌شود که در این جا امر به معروف و نهی از منکر معنا پیدا می‌کند و آنگاه است که انسان‌ها نسبت به یکدیگر وظایفی دارند.

ویژه با بیان این که در بحث موضوع امر به معروف و نهی از منکر، باید متوجه شرایط و زمان و مکان بود؛ عنوان کرد: به طور مثال، در حال حاضر یکی از چالش‌های اصلی ما در بحث خانواده است و امر به معروف و نهی از منکر باید متوجه آن بوده و به این سمت حرکت کند. همچنین در بحث شیوه‌های امر به معروف و نهی از منکر باید گفت به طور مثال در بحث خانواده، امر به معروف و نهی از منکر آن است که بتوان مهارت‌های زندگی و شیوه‌های خوب زندگی کردن را به جامعه آموزش داد و کم‌کم آن را به صورت یک فرهنگ تبیت شده در آورد.

امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ما شیوه‌ای تسکینی دارد

این استاد حوزه علمیه اظهار کرد: به عقیده من، متاسفانه اکنون در جامعه ما امر به معروف و نهی از منکر تقریبا شیوه تسکینی و حالت مسکن دارد؛ این در حالی است که باید به سمت امر به معروف و نهی از منکر درمانی برویم. به این معنا که کاری کنیم تا فرهنگ منکر آرام‌آرام از جامعه برداشته شده و فرهنگ معروف در جامعه بسط داده شود. البته این بدان معنا نیست که امر به معروف و نهی از منکر تسکینی نداشته باشیم؛ آن هم در جای خود موجود، اما دایره آن بسیار کوچک است. لذا امر به معروف و نهی از منکر باید به سمت درمانی شدن حرکت کند. به این معنا که باید طوری برنامه‌ریزی کنیم که به طور مثال، بتوانیم برای ۱۰ سال بعد، یک چالش و معضل اجتماعی را رفع کنیم. اما اگر معتقد باشیم که تابستان امسال را دریابیم و برای پاییز بعدا فکر کنیم، جنبه تسکینی می‌یابد که البته خوب؛ ولی کافی نیست و باید به سمت درمانی شدن برود که بیشتر بحث تدریس، فضای رسانه، مباحث کتاب و مطالعه را شامل می‌شود تا بتوان در یک بازه زمانی خاص، فرهنگ یک مساله را تغییر داد.

وی در پاسخ به سوالی در این مورد که با توجه به شرایط کنونی جامعه، صرف انرژی در بحث امر به معروف و نهی از منکر باید بیشتر متوجه افراد یا مسئولان باشد، گفت: همه ما این امر را قبول داریم که اگر قرار باشد مشکلی حل شود، باید به شکل ریشه‌ای باشد و کسی در این مورد شکی ندارد. اما پرداختن به ریشه‌ها بدان معنا نیست که دیگر به مباحث ظاهری دقت نکنیم؛ بلکه باید نسبت به آن هم دقت صورت گیرد. اما نکته مهم در این‌جا آن است که نسبت مناسب باید چه میزان باشد. حال آن که متاسفانه گاهی اوقات ما در مورد مسائل ظاهری ۸۰ درصد بحث کرده و ۲۰ درصد بحث ریشه‌ای داریم. پس این غلط است و در واقع ما نسبت‌ها را به هم زده‌ایم. در حالی که باید ۸۰ درصد به مسائل ریشه‌ای و ۲۰ درصد به مسائل ظاهری پرداخت و آن هم باید با شیوه‌های درست صورت گیرد.

سلایق شخصی باعث تغییر در تعریف امر به معروف و نهی از منکر می‌شود

ویژه ادامه داد: نکته دیگر این که بحث امر به معروف و نهی از منکر با نام دیگری در جاهای دیگر هم وجود دارد؛ ولی نکته شاخص آن است که معروف و منکر موجود در جامعه را با چه استانداردی نگاه کرده‌ایم و اکنون چالش بر سر این مساله است. به طور مثال یکی می‌گوید یک مساله معروف و دیگری می‌گوید منکر است و این یعنی نوعی نگاه پلورالیسم دینی که دنیا از آن بحث می‌کند؛ یعنی حالتی از نسبی‌گرایی به وجود می‌آید.

وی در تکمیل سخنان خود خاطرنشان کرد: ما می‌خواهیم بگوییم معروف و منکر یک تعریف مشخص در دین دارد و میزان آن نیز قرآن و روایات است. پس هر آنچه قرآن و روایات معروف تعریف می‌کند، برای ما همان معروف و هرچه را منکر تعریف کند، همان منکر است. این در حالی است که امروز در جامعه گفته می‌شود معروف و منکر یک تعریف شخصی دارد و بنابراین شاید از نظر من یک مساله معروف و از نظر دیگری منکر باشد. در این جا سلایق شخصی باعث عوض شدن تعریف امر به معروف و نهی از منکر شده است و ما معتقدیم برای تعریف امر به معروف و نهی از منکر باید حتما از وحی و عقل در کنار همدیگر وام بگیریم تا بتوانیم در جامعه معروف و منکر را به درستی تعریف کنیم.

انتهای پیام