تشکیل هیأت‌های اندیشه‌ورز برای تغذیه صحیح فضای مجازی/ بهترین ابزار انتقال فرهنگ نماز «فضای مجازی» است

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، از بهترین و عالی‌ترین اعمال دینی امر نماز است که اسلام به آن توجه زیادی  داشته و آثار و فوائد زیادی در آیات و روایات برای آن مطرح شده است. بی‌تردید نماز به‌عنوان یک نظام معنوی ـ تربیتی کامل و جامع، باید در میان مردم ترویج داده شود. هر یک از ما می‌توانیم با تشویق دیگران به نماز، خوبی‌ها را در جامعه رواج دهیم و از بروز فحشا و منکرات بکاهیم.

متأسفانه یکی از واقعیت‌های موجود در بخشی از جامعه امروزی بی‌توجهی به معنویات مخصوصاً در امر عبادت و نماز است که اغلب در نسل جوان و نوپای امروزی وجود دارد، بیشتر جوانان روزانه، فرصت بسیاری را برای حضور در فضای مجازی اختصاص می‌دهند که مسئولان فرهنگی و دست‌اندرکاران اشاعه فرهنگ نماز می‌توانند از این فرصت برای ترویج فرهنگ نماز بهره ببرند. 

از این رو با توجه به برگزاری جشنواره نماز در فضای مجازی، گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام محمود متوسل عضو هیأت امنای ستاد اقامه نماز و مدیرعامل مؤسسه درس‌هایی از قرآن داشتیم که در ادامه می‌آید:

ـ به نظر شما چه راهکارهایی در راستای ترویج توسعه فرهنگ نماز در فضای مجازی وجود دارد؟

مباحث دینی نیاز به آموزش دارند و آموزش نیاز به ابزار دارد، در طول تاریخ عموماً ابزار آموزش، قلم و کاغذ بوده است اما در سال‌هایی به‌عنوان مثال تابلو و تخته‌سیاه هم اضافه شد که کلاس‌های رسمی از این ابزار استفاده می‌کردند، کم کم ابزارهای جدیدتری مانند تخته وایت­‌برد و امثالهم اضافه شد و سال‌های اخیر چیزی تحت عنوان فضای مجازی فراهم شده است که از امکانات خیلی بالایی برخودار است به تعبیر دیگر فضای مجازی یکی از بهترین ابزارهای آموزش و انتقال فرهنگ نماز است که در عصر حاضر، هم می‌تواند متن را منتقل کند  و هم صوت و هم تصویر و فیلم را.

همه آنچه در فضای واقعی می‌شود برای آموزش و انتقال فرهنگ از آن استفاده کرد از همه آن‌ها می‌شود در فضای مجازی هم استفاده کرد و فضای مجازی هم این امکان را برای مجموعه فراهم می‌کند

پس به نظر می‌آید همان‌طور که دیگران از این ابزار برای ترویج و توسعه فرهنگ نادرست خودشان استفاده می‌کنند، جامعه اسلامی هم باید برای ترویج و توسعه فرهنگ نماز از این ابزار برای آموزش و انتقال فرهنگ نماز به نفع خود استفاده کند.

راهکار عملیاتی‌ ترویج توسعه فرهنگ نماز در فضای مجازی این است که قاعدتاً همه آن شیوه‌هایی که در آموزش در فضای حقیقی استفاده می‌شود باید در فضای مجازی نیز استفاده شود؛ به‌عنوان مثال، پرسش و پاسخ یکی از شیوه‌های خوب آموزش است، قاعدتاً در فضای مجازی پرسش و پاسخ و طرح مسائل به شکل پرسش و پاسخ خیلی می‌تواند کمک کند، در آموزش نشان دادن تصاویر و فیلم بخصوص برای انجام کارهای نماز و دستورات دینی خیلی کمک می‌کند و قابلیت استفاده دارد، یعنی همه آنچه در فضای واقعی می‌شود برای آموزش و انتقال فرهنگ از آن استفاده کرد از همه آن‌ها می‌شود در فضای مجازی هم استفاده کرد و فضای مجازی هم این امکان را برای مجموعه فراهم می‌کند.

ـ ارزیابی شما از عملکردهای دستگاه‌های فرهنگی در فضای مجازی چیست؟

معمولاً فضای مجازی در کشور ما در اختیار افراد و مؤسسات و گروه‌های مختلف است، کمتر دستگاه‌های فرهنگی بخصوص دولتی از فضای مجازی استفاده می‌کنند، حالا هم به خاطر محدودیت‌هایی که بوده و هم به خاطر اینکه خیلی احساس نیاز در این فضا برای آن‌ها احساس نشود.

ولی به نظر می‌رسد به همان میزان که دیگران از این فضا استفاده می‌کنند، دستگاه‌های فرهنگی چه دولتی و چه غیردولتی، چه مذهبی و چه فرهنگی به معنای عامش می‌توانند از فضای مجازی برای دستیابی به اهداف خود می‌توانند از فضای مجازی بهره ببرند که در بحث نماز هم این جای خودش را دارد.

ـ چه اقدام مؤثری می‌توان در این راستا انجام داد؟

به اعتقاد بنده یکی از نقاط ضعفی که ما داریم این است که اساتید و افراد فرهیخته خیلی به فضای مجازی اقبالی نشان نداده‌اند و عموماً فضای مجازی در اختیار نسل جوان و نسل نو است در حالی که طبیعتاً آنها نمی‌توانند این فضا را به نحو درست تغذیه کنند، به نظر می‌آید گروه‌هایی و به تعبیر مقام معظم رهبری هیأت‌های اندیشه‌ورزی باید برای تغذیه درست این مجموعه تشکیل شود.

درست است کاربران فضای مجازی عموماً نسل نو هستند اما تغذیه‌کنندگان این فضا و کسانی که متصدی آماده کردن خوراک فکری و فرهنگی هستند برای نسل جوان در فضای مجازی، دیگر نمی‌توانند خود جوانان باشند به دلیل اینکه آنها تجربه، شناخت و اطلاعات کافی نداشته و چه بسا خودشان هم در معرض آسیب هستند، لذا حتماً باید کانون‌ها و هیأت‌هایی تشکیل شود با حضور اساتید حوزه و دانشگاه که بتوانند مطالب خوب را تهیه کنند و به نحو درست عرضه کنند و این فضا را تغذیه کنند، بله کاربران، نسل جوان هستند که طبیعتاً با سایر کاربرها متفاوت هستند.

همان‌طور که در فضای واقعی، ستاد اقامه نماز برای آن‌ها برنامه‌ریزی کرده و کلاس‌های آموزش می‌گذارد، جشنواره برگزار می‌کند، مسابقه می‌گذارد، همه این قالب‌ها را می‌تواند در فضای مجازی هم دنبال کند تا بتواند به اهداف خویش برسد

ـ ستاد اقامه نماز در چشم‌انداز خود، چه جایگاه و چه افقی را برای ترویج فرهنگ نماز در فضای مجازی ترسیم کرده است؟

فضای مجازی در واقع به یک معنا فضای واقعی است، این‌طور نیست که بگوییم همه فضا مجازی است، چون مراد از مَجاز گاهی فکر می‌کنیم یک امر اعتباری است که خیلی تأثیرگذار نیست نه همان فضای واقعی است منتها ابزاری که از آن استفاده می‌کنیم مجازی است واِلا آنچه که از محتوا و مطالب ارائه می‌شود حقیقی است.

طبیعتاً ستاد اقامه نماز هم در چشم‌انداز خویش برای ترویج و توسعه فرهنگ نماز اهدافی را مشخص کرده است، از جمله اینکه در سیستم آموزشی کشور به موضوع نماز به نحو درست توجه شود، چه آموزش نماز، چه معارف نماز، در سیستم حوزوی طلاب برای این امر به طور خاص آموزش ببینند و الان مرکز تخصصی مهدویت در قم این کار را انجام می‌دهد، طبیعتاً می‌تواند بخشی از این آموزش‌ها را از کانال فضای مجازی برای روحانیون انجام بدهد، بخشی از این آموزش‌ها را برای دانش‌آموزان از این طریق انجام بدهد، دانشگاهیان، دانش‌آموزان، کارکنان دولت، خانواده‌ها، طبیعتاً این‌ها گروه‌های هدفِ ستاد اقامه نماز هستند که همان‌طور که در فضای واقعی، ستاد اقامه نماز برای آن‌ها برنامه‌ریزی کرده و کلاس‌های آموزش می‌گذارد، جشنواره برگزار می‌کند، مسابقه می‌گذارد، همه این قالب‌ها را می‌تواند در فضای مجازی هم دنبال کند تا بتواند به اهداف خویش برسد.

ـ حاج آقای متوسل! قبول دارید در زمان کنونی باید نوآوری‌های بیشتری در روش‌ها و شیوه‌های تبلیغ دین به ویژه در دعوت نسل جوان به نماز داشته باشیم و در ادامه برای پایبندی افرادی که به تازگی با نماز آشنا شده‌اند، چکار باید کرد؟

طبیعتاً فضای مجازی اقتضائات خاص خودش را دارد به‌عنوان مثال شما در فضای واقعی نمی‌توانید در یک‌لحظه با تمام افراد در نقاط مختلف کشور یا جهان ارتباط برقرار کنید ولی در فضای مجازی این امکان فراهم است، طبیعتاً یکی از بهترین راه‌ها در فضای مجازی ارتباط دوسویه است، یعنی بخشی از محتوا را ستاد ارائه کند به‌عنوان عرضه‌کننده محتوا و بخشی را هم از نظرات مخاطبان استفاده کند.

خلاقیت‌ها و ابتکارات در فضای مجازی به خاطر دوسویه بودن و ناشناخته بودن طرف مقابل امکانش فراهم‌تر است

ما می‌توانیم با تعامل سازنده و درست با مخطبان ستاد اقامه نماز، اشکالاتی که وجود دارد، شبهاتی که مطرح می‌شود را مطرح کند و به تعبیری یک ارتباط دوسویه برقرار شود که مخاطب هم احساس کند او هم نقش دارد چه در تولید محتوا و چه در گرفتن پاسخ به سؤالات خودش بدون اینکه شناخته شود و بدون اینکه در معرض اتهام قرار گیرد. طبیعتاً این خلاقیت‌ها و ابتکارات در فضای مجازی به خاطر دوسویه بودن و ناشناخته بودن طرف مقابل امکانش فراهم‌تر است.

به نظر می‌رسد به جای اینکه ما یک کانال یک‌سویه داشته باشیم برای ارسال مطالب، باید این زمینه فراهم شود تا مخاطب هم بتواند با ما همراه شود، سؤالات و شبهاتش را پاسخ بگیرد و طبیعتاً از بُعد معرفتی بتواند نیازهایش را برآورده کند.

ـ عملکرد ستاد اقامه نماز را در این راستا چگونه ارزیابی می‌کنید؟

قاعدتاً من چون عضو هیأت امنای ستاد اقامه نماز هستم شاید خیلی نظر من و ارزیابی من برای دیگران قابل قبول نباشد و باید مردم در این زمینه اظهارنظر کنند، اما به نظر می‌آید که کوشش‌ها و تلاش‌های زیادی صورت می‌گیرد، اما بازهم باید در جهت اصلاح و بهبود این روش‌ها کار شود و تلاش شود که امیدواریم با نظرات مردم و جوانان این اتفاق بیفتد.

کار نهایی و مؤثر این است که فکری شود برای حضور ائمه جماعات جوان یا جوان گرا در مساجد، ممکن است کسی هم‌سنش بالا باشد اما جوان گرا باشد و بتواند با جوانان ارتباط برقرار کند، این نقطه‌ضعف در مساجد وجود دارد

ـ متأسفانه ما کمتر شاهد حضور نسل جوان در مساجد هستیم، یعنی در اکثر مساجد، بیشتر افراد مسن هستند و آنها هم به دلیل داشتن اوقات فراغت زیاد، در مساجد حضور می‌یابند برای ایجاد جذبه و کشش جوانان برای حضور در مساجد چه کار باید انجام داد؟

قاعدتاً دو چیز خیلی کمک می‌کند یکی اینکه خود امام جماعت جوان باشد یا جوان گرا باشد طبیعتاً کمک می‌کند به حضور نسل نو، دوم محتوا و برنامه‌هایی که در مسجد اجرا می‌شود اگر با مخاطب جوان ارتباط برقرار کند قاعدتاً جوان‌ها هم حضور پیدا می‌کنند.

یکی از مشکلات مساجد ما این است که بخش عمده‌ای از ائمه جماعات یا سنشان بالاست یا به‌هرحال ارتباط زیادی با نسل جوان ندارند، حالا کاری که این وسط برای جبران این امر اتفاق افتاده است، مثلاً تشکیل کانون‌های هنری مسجد است که می‌تواند زمینه‌ای برای جذب جوانان و نوجوان به مسجد باشد اما این اقدام نیز نمی‌تواند کار نهایی و مؤثر باشد.

کار نهایی و مؤثر این است که فکری شود برای حضور ائمه جماعات جوان یا جوان گرا در مساجد، ممکن است کسی هم‌سنش بالا باشد اما جوان گرا باشد و بتواند با جوانان ارتباط برقرار کند، این نقطه‌ضعف در مساجد وجود دارد که به نظر می‌رسد اگر حل شود بخش عمده‌ای از مشکلات مساجد حل می‌شود.