مساجد؛ کارکردهای اجتماعی و غفلت‌های جبران ناپذیر بزرگ و کوچک

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از ندای اصفهان- جمال طاهری یکی از نقدهایی که به مساجد در ایران همیشه بوده و هست اینکه در عموم مساجد تنها برای ۴۰ دقیقه نمازهای سه گانه باز هستند که آن هم در اکثریت مساجد صدق ندارد و این باز بودن با رونق کم نمازهای ظهر و عصر تنها به نوبت نماز مغرب و عشا خلاصه می‌شود. مدیریت مساجد در کشور یک بحران جدی است که متاسفانه متولی جدی ای هم ندارد!

مساجد کارایی واقعی خود را که رفع نیازهای اجتماعی مردم در کنار عبادات است از دست داده‌اند، این درحالی است که مساجد عامل اصلی پیروزی انقلاب اسلامی بودند و انقلاب اسلامی بدون شبکه مساجد و فعالیتهای اجتماعی آنها به بار نمی نشست؛ اما حالا در این بحث اجتماعی افول کرده ایم و در عین حال می بینیم حتی در اروپا نیز که ما ایرانیان تنها دو مسجد رسمی داریم (مسجد امام علی دانمارک و مسجد امام علی علیه السلام هامبورگ)، وهابی ها با مسجدسازی گسترده و رفع نیازهای مردم به تبلیغ می‌پردازند.

مدتی قبل همین بحثها و البته بحثهای جدی دیگری باعث شد تا قانونی اعلام شود که در آن مساجدی که در خیابانهای اصلی هستند و یا محوری محسوب می‌شوند در طول روز باز باشند(+) ولی این قانون عملا اجرایی نشد و نشان داد که پاسخگویی در این ارتباط وجود ندارد.

مساجد نیازهای مختلفی از مردم را در طول تاریخ مرتفع کرده اند و فقط به یک معبد برای عبادت خلاصه نشده‌اند؛ اما مساجد امروز متاسفانه در حال فاصله گرفتن از مردم هستند و این یک پدیده وحشتناک است که نشان دهنده سوءمدیریت در این عرصه نیز هست. پیش از این در مساجد نیازهایی همچون وام قرض الحسنه، فعالیتهای فرهنگی، کارهای علمی پژوهشی، حل مشکلات محل و اشخاص، ریش سفیدی و… یک روال عادی بود چیزی که دیگر در اکثر مساجد وجود ندارد و اگر هم باشد آنقدر نیست که بتوان آن را عمومیت داد.

مساجد برای تامین هزینه‌های خود نیز اکثرا بعد از ظهرها را به اجاره دادن به مراسم وفات و ختم می‌گذرانند که البته آن هم جای اشکالات زیادی دارد؛ گفته می‌شود برخی مساجد برای این امر هزینه‌های هنگفتی از مردم اخذ می‌کنند که ممکن است خود این مسئله بیشتر باعث نارضایتی مردم شود و برای همین امر هم به راحتی جایگزینهای دیگری برای مساجد قرار داده می شود. این درحالی است که برای بحث مالی مساجد سیستم وقف از صدر اسلام گذارده شده که البته پرداختن به آن و مشکلاتش خود بحثی مفصل است و نیاز به کارشناسی دقیق دارد.

سرویس های بهداشتی

اما بگذارید از این همه پیچیدگی بگذریم و به موضوعی که نیاز به مدیریت چندانی ندارد بپردازیم موضوعی به ظاهر کم اهمیت ولی جدی که خطر جدایی اقشار مردم با مسجد را گوشزد می‌کند. یکی از سطحی‌ترین نیازهایی که مساجد در محلات و سطح شهر از مردم مرتفع می‌کردند وجود سرویس های بهداشتی مساجد بود به همین دلیل است که نیاز چندانی تا همین چند سال قبل به ساخت دستشویی عمومی در ایران نبود و این امر به یک امر فراموش شده تبدیل شده بود؛ ولی جدایی مساجد از مردم حالا آنقدر پر رنگ شده که به خاطر تعطیلی مساجد مردم این نیاز سطحی خود را نیز به اشکال مختلف از جمله اعمال فشار بر شهرداری‌ها برای ساخت دستشویی عمومی مرتفع می‌کنند و یا حتی بدتر  رفتارهایی را از برخی مردم در سطح معابر شاهدیم که با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما همخوان نیست.

شاید جالب نباشد که بخواهیم بحث سرویس بهداشتی مساجد را محور سخن قرار دهیم ولی همین مسئله به ظاهر پیش پا افتاده نیز کنار مسائل به ظاهر پیچیده در جدایی مردم از مساجد نقش بسزایی دارد و جای تامل!

بخاطر محوریت مساجد در محله‌ها از سالهای متمادی و در طول تاریخ رفع همه نیازهای مردم در مساجد بوده است از آنچه امروز بانک نامیده شده گرفته تا فرهنگسراهایی که چند دهه‌ای است به اسم کار فرهنگی در رقابت با مساجد تاسیس شده اند.

دو نمونه قابل تامل:

مسجد رسول اکرم در بلوار کشاورز، خیابان باغ فردوس یا خیابان لوله (‌به‌خاطر گذر لوله اصلی آب اصفهان از این خیابان به این نام شهرت یافته) نمونه قابل تاملی است که سوء‌مدیریت مدیران یک مسجد چطور باعث جدایی مردم و کسبه محل از مسجد می‌شود.

این مسجد همواره در طول روز به‌ جز زمان نماز تعطیل است؛ سالها برای رفع نیاز کسبه دستشویی کوچکی جنب مسجد ساخته شده بود؛ مغازه‌ها نیز اکثرا به‌خاطر آنکه مسجد این سرویس دهی را دارد فاقد سرویس لازم است. حالا چند وقتی است عده‌ای به بهانه حضور احتمالی معتادان در دستشویی کوچک محل، درب این مکان را قفل کرده‌اند و به درخواست‌های مکرر مردم و کسبه پاسخ نمی‌دهند. رفتارها و انعکاس‌های برخورد مردم بعد از این سوءمدیریت قابل تامل است. از فردی که می‌گوید من بیماری دیابت دارم و حالا با این کار مشکل جدی پیدا می‌کنم تا افراد عادی، در این میان برخی نیز شروع به بد و بیراه گفتن می‌کنند و حتی بحث را هم سیاسی می‌کنند.

مسجد باب الرحمه در قلب شهر اصفهان (میدان امام حسین) و روبروی شهرداری است. این مسجد البته در طول روز باز است اما برای مدتها این مسجد فاقد دستشویی زنانه مجزا از مردانه بود؛ چیزی که غیرت خیلی از مسئولین امر را زیر سوال می‌برد!!

شهرداری اصفهان به‌خاطر ساخت برج جهان‌نما دستشویی زنانه این مسجد را خراب کرده بود و وعده ساخت یک سرویس جدید را داده بود، ولی تا سالها این وعده عملی نشده بود. شهرداری مدعی بود که هیئت مدیره مسجد ثروتمند‌ند و مسجد هر روزه درآمد خوبی از مراسم ختم بدست می‌آورد اما هیئت مدیره مدعی بودند که شهرداری خودش آن محل را خراب کرده و خودش آن را باید بسازد.

صحنه زشتی از این طمع و درگیری ایجاد شده بود، دستشویی زنانه را به همین دلیل به دستشویی مردانه منتقل و تنها با یک چادر این دستشویی مشترک را از هم جدا کرده بودند؛ جالب اینجاست که بالای دستشویی‌ها هم شیشه معمولی بود… البته معمولا دستشویی‌های مساجد اگر باز باشند فقط برای آقایان بازند و این خود معضلی جداگانه است اما در این مورد که گفته شد کلا برای همان زمان نماز و وضوی عادی بود…

مسجد محل عبادت است ولی اگر هیچ نیازی از مردم مرتفع نکند با معبد در ادیان دیگر فرقی نمی‌کند چه آن‌که اسلام یک دین اجتماعی است و نه فردی و همه چیز آن برپایه کمک به مردم بنا شده است. ما حالا مدتهاست که همه چیز این مرتفع کردن نیازها را از مساجد گرفته‌ایم و حتی از این بحث به ظاهر پیش پا افتاده هم نگذشته‌ایم.