زنان با حجاب پیشاپیش نخستین تظاهرات گسترده علیه رژیم شاه

خبرگزاری فارس ـ تاریخ: عید فطر سال ۵۷ برای نخستین بار تمام زنان باحجاب اسلامی پیشاپیش جمعیت حضور داشتند و نیز برای اولین بار حکومت اسلامی به عنوان خواست نهایی مردم در این راهپیمایی مطرح شد.
این راهپیمایی با برنامه ریزی های منسجم گروهی از انقلابیون با محوریت و ابتکار تاریخ ساز آیت الله محمد مفتح که آن زمان در مسجد قبا فعال بود برگزار شد، چنانکه از شهید مفتح به عنوان مغر متفکر این برنامه یاد می شود. وی که توانسته بود در طول ماه رمضان در مسجد قبا به خوبی مردم را در مقیاسی بسیار وسیع در راستای اهداف مدنظر هدایت کند، نماز عید فطر و راهپیمایی بعد از آن را به حرکتی عظیم علیه رژیم پهلوی تبدیل کرد.

شهید مفتح مرحله بعدی برنامه خود را در سطحی بسیار وسیع تر برای پس از راهپیمایی نماز عید فطر طراحی کرده بود. در ساعت نُه ونیم صبح، اقامه نماز عید فطر توسط دکتر مفتح پایان یافت. بلافاصله پس از اتمام نماز، حجت الاسلام محمدجواد باهنر به سخنرانی درباره نهضت اسلامی و قیام مردم مسلمان ایران پرداخت.

طبق گزارش های ماموران ساواک که بعد از انقلاب به دست آمد، «لحظه به لحظه بر تعداد دوازده هزار نفری جمعیت در تپه قیطریه افزوده می شد.» در گزارش ساواک آمده است: «در ساعت ۴۵: ۹ سخنرانی باهنر خاتمه یافت که یاد شده از دولت انتقاد و مردم را تحریک و اظهار داشت این روش دولت فریبکارانه است. سپس دکتر مفتح سخنرانی را آغاز نمود و در حال حاضر مشغول سخنرانی می باشد. ضمنا جمعیت در حدود ۱۴۰۰۰ نفر در قیطریه حضور دارند. امضاء: برنیانفر»

براساس برنامه ریزی آیت الله مفتح، بسیار ضروری بود که پس از نماز عید نیز راهپیمایی انجام پذیرد و بنابراین مراسم خود نماز عید فطر می بایست بدون خشونت شروع و پایان می یافت که شهید مفتح برای اغفال رژیم و در نتیجه دسترسی به هدف خود، از تاکتیک دعوت مردم به نظم و آرامش استفاده کرد؛ چنانکه در گزارش دیگری از ساواک آمده است: «نامبرده (مفتح) در سخنرانی خود اظهار داشت ما هیچ کس را به عنوان سخنگوی روحانیون قبول نداریم به جز آقای خمینی و این خواسته را به خبرنگاران خارجی نیز گفته ایم و از مردم دعوت نمود روز پنج شنبه را به عنوان همدردی با شهدا تمام مغازه ها و بازار را تعطیل نمایند و در خاتمه ضمن انتقاد از دولت و حکومت، مردم را به نظم و آرامش دعوت کرد.»

طبق برنامه ریزی قبلی، همچون راهپیمایی صورت گرفته از منزل تا محل برگزاری نماز، این بار نیز پس از اتمام نماز عید فطر، ابتدا حرکت مردم با سردادن صلوات و سپس تکبیرهای عید فطر آغاز شد اما پس از چند دقیقه به شعارهای انقلابی علیه شاه و رژیم پهلوی تبدیل شد و جمعیت نمازگزار با در دست گرفتن پلاکاردهایی که از قبل تدارک دیده شده بود، از خیابان دکتر شریعتی به سمت جنوب به حرکت درآمد.

روزنامه اطلاعات فردای آن روز نوشت: «اجتماع عظیم مردم تهران در یکی از نقاط شمالی شهر در پایان مراسم خودبه خود به تظاهرات منسجمی تبدیل شد. حرکت مردم به سمت جنوب، شرق و غرب قیطریه با سردادن شعارهای الله اکبر، زنده باد امام خمینی و با پخش اعلامیه هایی همراه بود.»

در این راهپیمایی مردم دعوت به راهپیمایی دیگری در روز پانزدهم و هفدهم شهریور شدند. ساواکی ها شهید مفتح را به شدت مضروب نمودند و روز بعد او را دستگیر و به مدت دو ماه زندانی کردند. 

بزرگ ترین نمایش قدرت انقلابیون در نماز عید فطر تهران بود. در چهار گوشه ی تهران چهار نمازبرگزار شد. تظاهرات که از ساعت ۸ صبح آغاز شده بود، بعد از ساعت ۹ شب ، خاتمه یافت در حالی که جمعیت مسیری طولانی از شمال تا جنوب تهران را طی کرده بودند. مردم پس از گذشتن از جاده قدیم شمیران، خیابان تخت طاووس، خیابان عباس آباد خیابان پهلوی و میدان ۲۴ اسفند( انقلاب) سرانجام در میدان راه آهن در حالی که بیش از ۱۲ ساعت را پیموده بودند ، به تدریج متفرق شدند. خواست اصلی مردم در این راهپیمایی، حکومت اسلامی، آزادی تمام زندانیان سیاسی بود.

در خاتمه این راهپیمایی، روز پنج شنبه شانزدهم شهریور به یاد شهدای میدان ژاله تهران و مشهد و قم تعطیل عمومی اعلام شد. مردم یکدیگر را به شرکت در تظاهرات آن روز دعوت می کردند. در این روز، شهر ایلام طی درگیری های شدید نروهای امنیتی با مردم، چهار شهید داد. در همدان، مجسمه داریوش را شکستند و در دیگر شهرهای کشور نیز نماز عید فطر به راهپیمایی های ضد دولتی تبدیل شد.

حضرت امام خمینی (ره) به مناسبت راهپیمایی عید فطر خطاب به ملت ایران پیامی انتشار دادند که به سرعت در سطح کشور پخش شد. در بخش هایی از آن پیام آمده بود: عید سعید بزرگ مسلمانان و شجاع ایران را تبریک می گوییم. عید فطر امسال عید حماسه و جنبش هر چه بیشتر تمام جناح های ملت ایران بود. ملت عظیم الشان ایران نهضت خود را ادامه داده و هرگز سستی به خود راه ندهید که نمی دهید. مطمئن باشید به امید خدا پیروزی و سرافرازی نزدیک است. پس از ماه مبارک رمضان گمان نشود که تکلیف الهی فرق کرده است .به حرف های فریبنده شاه و دولت و طرفداران اندک آنان گوش ندهید که جز برای به دست آوردن فرصت های شیطانی چیزی نیست. همچنین در این روز، دولت طی اعلامیه ای که بارها از رادیو وتلوزیون قرائت شد و در روزنامه ها نیز درج گشت، هرگونه تجمع و تظاهرات را در سطح کشور ممنوع اعلام کرد.
منبع: روزنامه اطلاعات، شهریور ۱۳۵۷
نگاهی به نماز عید فطر ۵۷، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
صحیفه نور، امام خمینی، جلد سوم