علامت بهشتیان در بیان امام صادق(ع)/ توحید مفضل در حوزه‌های علمیه تدریس شود

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، به مناسبت ۲۵ شوال، سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع) با آیت‌الله سیدعلی مقدم قوچانی، استاد اخلاق، نویسنده و پژوهشگر حوزوی، ابوشهید و امام جماعت مسجد علوی گفتگویی انجام شد که مشروح آن را در ذیل میخوانید:

آیت‌الله مقدم قوچانی ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت رئیس مذهب تشیع حضرت امام جعفر صادق(ع) به محضر امام زمان(عج) و مقام معظم رهبری و همه شیعیان اهل‌بیت گفت: امام صادق(ع) در ۱۷ ماه ربیع‌الأول سال ۸۳ به دنیا آمدند و شهادت آن حضرت ۲۵ شوال سال ۴۸ هجری قمری است و علت شهادت هم مسمومیت به واسطه انگور زهرآلود توسط منصور دوانیقی خلیفه عباسی است و سن مبارک حضرت موقع شهادت ۶۵ سال بود.

این محقق حوزه که از شاگردان امام خمینی رهبر فقید انقلاب اسلامی بوده  در پاسخ به این سؤال که چرا امام جعفر صادق(ع) را « صادق» می‌گویند؟ تشریح کرد: چون روایت داریم از پیغمبر اکرم(ص) سؤال می‌کنند که امامان بعد از خودتان چند نفر هستند و چه کسانی هستند؟ حضرت در پاسخ می‌فرماید ۱۲ نفر جانشین و امام بعد از من هستند این روایت که می‌خواهم عرض کنم در کتب اهل سنت هم آمده است؛ در کتاب یَنابیعُ المَوَدّه لِذَوی القُرْبی(چشمه‌سار دوستی و محبت به ‌ذوی‌القربی) کتابی درباره زندگانی اهل بیت پیامبر اسلام(ص)، فضایل آنان و ارزش مودت ایشان به خصوص حضرت علی(ع)، نوشته سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی (متوفای ۱۲۹۴ق) از عالمان اهل سنت حنفی مذهب در قرن سیزدهم هجری. مؤلف، کتاب را در صد باب با موضوعات مختلف و بدون نظم خاصی آورده و در آن از منابع شیعی هم استفاده خ است. این اثر به فارسی ترجمه شده است. در باب « أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِمِنْکُمْ » و « باب النص علی الأئمه الإثنی عشر من النبی» وقتی سؤال می‌شود از  پیامبر(ص)  آن حضرت اسامی امامان را به ترتیب از  امام علی(ع)  شروع می‌کند تا امام زمان نام می‌برد.

امام جماعت مسجد علوی ادامه داد: بعد از پیامبر سؤال می‌کنند که خلیفه ششم شما فرمودید امام جعفر صادق(ع) چرا ایشان را صادق می‌گویند؟  در صورتی که همه این امامان  ما صادق هستند پیغمبر در پاسخ گفت: حضرت امام سجاد(ع) درباره ملقب شدن امام ششم به «صادق» فرمودند: صادق یعنی راستگو و به امام ششم لقب صادق داده‌اند چرا که در امامت خود راست می گفت در مقابل جعفر کذّاب که پس از رحلت آن حضرت ادعای امامت کرد و او را کذّاب گفتند. به این دلیل امام جعفر صادق(ع) را صادق نامیدند که با جعفر کذاب اشتباه گرفته نشود.

آیت‌الله سید علی مقدم قوچانی با اشاره به آیه ۱۱۹ سوره توبه « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‏ اید از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.»  گفت: در این آیه تبین شده است که همه ائمه و امامان و وجود خاتم الأنبیاء حضرت محمد مصطفی صادقین هستند.

این فقیه مکتب اهل بیت در پاسخ به این سؤال که  چرا امام صادق(ع) را رئیس مذهب تشیع می‌گویند؟ تشریح کرد: امام صادق(ع) مذهب تشیع را احیاء کرد و  بدعت‌هایی که بنی امیه و بنی عباس بعد از پیغمبر گذاشته بودند، غبار روی مذهب را گرفته بود  که امام(ع) در برابر این بدعت‌ها و غبارهایی که مذهب را گرفته بود مقابله و ایستادگی کردند و مذهب تشیع و جعفری  را احیاء کردند و امام به قول شیخ  مفید ۴۰۰۰ هزار شاگرد داشتند در علوم مختلف در علم مناظره، هشام بن حکم، در روایات ، زراره، ابوبصیر، حتی در علوم امروز که علوم جدید نامیده شده است مثل علم فیزیک، شیمی، نجوم، هیئت، ریاضیات و زمین شناسی، جابر بن حیان را تربیت کرده بودند.

این نویسنده، محقق و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: دکتر گوستاو لوبون فرانسوی کتابی دارد به نام  «تاریخ تمدن اسلام و عرب»  در این کتاب نوشته است که امام صادق که امام شیعیان است و ۴۰۰۰ هزار شاگرد داشتند در علوم مختلف از جمله یکی از شاگردان آن حضرت را  که جابر بن حیان است، اسم برده که در بسیاری از علوم که امروزه علوم جدید نامیده شده است، رساله‌های متعددی از جابر بن حیان را در کتابخانه‌های فرانسه مشاهده کرده‌ام.

امام صادق علیه السلام از منظر دانشوران اهل تسنن

آیت‌الله مقدم قوچانی گفت: امام صادق(ع) افتخار همه مسلمانان از جمله شیعیان است به جهتی که درباره عظمت امام صادق(ع) نه تنها توسط شیعیان به فراوانی سخن گفته شده است، بلکه در این باره جمع کثیری از دانشوران و بزرگان اهل تسنن و جماعت لب به سخن گشوده‌اند؛ «نعمان بن ثابت بن زوطی » معروف به «ابو حنیفه » (80 – 150ه. ق.) پیشوای فرقه حنفی که از نظر زمانی معاصر با امام صادق (ع) بود، درباره عظمت امام صادق(ع) اظهارات و اعترافات خوبی دارد. از جمله درباره آن حضرت گفته است:

«ما رأیت افقه من جعفر بن محمد و انه اعلم الامه »؛ من فقیه تر و داناتر از جعفر بن محمد ندیده ام. او داناترین فرد این امت است. بزرگان و علمای اهل سنت و ابوحنیفه که در کلاس امام صادق شرکت می‌کردند می‌گویند که ما هر چه داریم از امام صادق(ع) داریم. 

علم حقیقی نزد امام صادق(ص) است

شاگرد امام خمینی(ره) ادامه داد: عنوان بصری که خود از اهل سنت بود در بحار‌الأنوار می‌گوید: بعد از ۹۰ سال عمر کرده است و نزد علمای آن زمان که ابوحنیفه، علمای شافعی، علمای مالکی، علمای حنبلی، علمای بصره، علمای  کوفه و مدینه را رفته است بعد از ۹۰ چند سال متوجه می‌شود که همه آنها سراب بوده است؛ علم حقیقی که حیات جاویدان و سعادت انسان را تأمین می‌کند نزد امام صادق(ع) است عنوان بصری می‌گوید؛ روزی به محضر امام صادق‌(ع) رفتیم از ایشان خواستم که به من علم بیاموزند، حضرت ابتدا ایشان را اجازه نمی‌دهد. عنوان بصری متوسل به پیغمبر می‌شود و پیامبر را واسطه قرار می‌دهد تا قلب امام صادق(ع) برای علم آموزی نرم شود بعد که مجدد محضر امام صادق(ع) می‌آید امام اجازه می‌دهد.

کتاب توحید مفضل در حوزه‌های علمیه تدریس شود

آیت‌الله مقدم قوچانی در پاسخ به این سؤال که چگونه طلاب می‌توانند مسیر مبارزاتی و علمی امام صادق(ع) را ادامه دهند؟ گفت: امام صادق(ع) کتابی دارد به نام  توحید مفضل، کتابی است مشتمل بر حدیثی طولانی از امام صادق(ع) با موضوع حکمت و خداشناسی و اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر مفضل بن عمر جعفی املا شده است که حضرت در رد مادیین این کتاب را نوشته که باید در حوزه‌‌های علمیه تدریس شود اما متأسفانه مغفول واقع شده است.

نویسنده کتاب گوهر هدایت ادامه داد: درسی که ماجرای عنوان بصری به طلاب می‌دهد این است که زگهواره تا گور دانش بجوی، طلاب باید استقامت به خرج دهند و از دروس، تهمت‌ها و شرایط زمان که برای طلاب و روحانیون پیش می‌آید خسته نشویم.

آیت‌الله مقدم قوچانی گفت: امام صادق(ع) در روایتی که در اصول کافی و مواعظ العددیه آمده که خصوصا طلاب هم باید بخوانند می‌فرماید: «وَجَدْتُ عِلْمَ النَّاسِ فِی أَرْبَعٍ أَوَّلُهَا أَنْ تَعْرِفَ رَبَّکَ وَ الثَّانِیَهُ أَنْ تَعْرِفَ مَا صَنَعَ بِکَ وَ الثَّالِثَهُ أَنْ تَعْرِفَ مَا أَرَادَ مِنْکَ وَ الرَّابِعَهُ أَنْ تَعْرِفَ مَا یُخْرِجُکَ مِنْ دِینِکَ همه علم مردم را در چهار چیز یافتم: اول اینکه پروردگار خود را بشناسی. دوم اینکه بدانی با تو چه کرده، سوم اینکه بدانی او از تو چه خواسته و چهارم اینکه بدانی چه چیز تو را از دینت خارج می‌کند.

وی در توضیح فراز چهارم این حدیث گفت: امام خمینی(ره) رابطه با آمریکا را رابطه گرگ و میش قلمداد می‌کردند و ملت ایران باید سخنان مقام معظم رهبری را گوش فرا دهند که گمراه نشوند.

علامت بهشتیان در بیان امام صادق(ع)

امام جماعت مسجد علوی گفت: امام صادق(ع) در حدیثی که در مواعظ العددیه آمده است علامت بهشتیان را چهار چیز می‌فرماید: ان لاهل الجنه اربع علامات: وجه منبسط ولسان لطیف وقلب رحیم وید معطیه. بهشتى‌ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.

این محقق حوزوی در تشریح این حدیث گفت: وجه منبسط یعنی: گشاده رو، خوش برخورد و خوش اخلاق با مردم باشیم با صورت عبوس و اخمو با کسی ملاقات نکن، لسان لطیف یعنی:  زبان نرم و ملایم داشته باش که خداوند متعال در آیه ۶۳ سوره فرقان می‌فرماید: «وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا؛ بندگان خاص خداوند رحمن آنها هستند که با آرامش و بی تکبر بر زمین راه می‏روند و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند به آنها سلام می‏گویند (و با بی اعتنائی و بزرگواری می‏گذرند)»

وی ادامه داد: قلب رحیم یعنی: دل مهربان، همه را دوست داشته باش و در این باره گفت:

 بنی آدم اعضای یکدیگرند

که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار

آیت‌الله مقدم قوچانی با تاکید بر اینکه اگر به مردم یمن، ملت فلسطین، پاکستان و افغانستان ظلم می‌شود مسلمانان باید متأثر باشند و به قدر توانشان به آنها کمک کنند گفت: در فراز آخر حدیث آمده ید معطیه؛ و ید معطیه یعنی  انسان باید به قدر توانش به مساکین و فقرا  و محتاجین کمک کند.

امام جماعت مسجد علوی ادامه داد: بعضی‌ها در مورد این روایت می‌گویند این سه تا اول، خوب است  و می‌شود آن را  انجام داد ولی ید معطیه که می‌رسد عقب می‌کشند و بعضی‌ها نماز شب خوب می‌خوانند، مسجد می‌روند و شعار خوب می‌دهند ولی حق خدا و پیغمبر را از مالشان جدا نمی‌کنند.

جهاد با مال خیلی سخت است

شاگرد آیت‌الله العظمی بروجردی افزود: قرآن می‌فرماید: « وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ» در خصوص جهاد در آیات و روایات، خداوند متعال اول جهاد با مال را بیان کرده است و جهاد با مال خیلی سخت است و بعضی از مردم می‌گویند که من زحمت کشیده‌ام چرا وجوهات شرعیه بدهم در پاسخ به این افراد باید گفت: شما اگر زحمت کشیده‌ای و مالت، مال حلال است باید وجوهات شرعیه را بدهی اگر مالت حرام باشد که همه این مال برای مردم است.

استاد اخلاق حوزه علمیه ادامه داد: امام رضا(ع) هم در حدیثی می‌فرماید: خداوند در قرآن، نماز را با زکات توأم قرار داده است؛ « اقیموا الصلاه و آتوا الزکاه » اگر شیعیان ما نماز بخوانند ولی زکات در مالشان واجب باشد خداوند نماز آنها را قبول نمی‌کند.

آیت‌الله مقدم قوچانی در پاسخ به این سؤال که چه کارکنیم که شیعه حقیقی حضرت باشیم؟ تشریح کرد: روز عیدی بود که خلفا جلوس می‌کردند و مردم به دیدنشان می‌آمدند و منصور  به بزرگان هم جایزه می‌دادند و امام صادق(ع) هم به عنوان تقیه و اجباراً آمدند.

نویسنده و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: امام صادق(ع) رسید به شخصی به نام شقرانی که جدش از اصحاب رسول خدا بوده و ارتباط با پیغمبر داشته است و حضرت به دوستان می‌رسید احوال پرسی می‌کردند دید شقرانی  خیلی ناراحت است گفت مشکل چیست؟ شقرانی گفت: امروز منصور به دیگران عیدی می‌دهد و من را راه نمی‌دهند که بروم پیش منصور و دستم خالی است حضرت تشریف برد و جایزه‌ای برای شقرانی گرفت وقتی حضرت آمد دید شقرانی با افراد فاسد هم معاشرت می‌کند و آلودگی‌هایی هم داشت و جوانان مواظب باشند که با افراد فاسد معاشرت نکنند و  برای اینکه شیعه حقیقی حضرت شویم موعظه‌ای امام صادق(ع) به شقرانی کرده است که جالب است:  «ان الحسن من کل احد حسنٌ و انّه منک احسن لمکانک منّا، و انّ القبیح من کل احد قبیح و انّه منک اقبح؛ اى شقرانى! نیکى از هر شخص نیکو است، ولى از تو که به ما نسبت دارى نیکوتر است، و زشتى از هر کسى زشت است ولى از تو زشت‏تر.»

آیت‌الله مقدم قوچانی ادامه داد: جد تو شقرانی با پیامبر ارتباط داشته است و اگر کار زشتی که تو انجام دهی این کار برای تو زشت‌تر است چون تو به ما انتساب داری و همین طور شیعیان، ما شیعیان اتصال به اهل بیت داریم اگر کار خطایی انجام دهیم دشمنان می‌گویند کل شیعیان اینگونه هستند و اگر طلاب و روحانیون که پیرو  اهل بیت هستند باید شرایط اسلامی و دینی را رعایت کنند و اگر خطایی از  طلاب و روحانیون سر بزند مردم می‌گویند تمام مردم و روحانیون این گونه هستند به همین دلیل باید طلاب و روحانیون خیلی مواظب باشند که از آنها خطایی سر نزد و در همین راستا از پیامبر اکرم(ص) روایت است: قال رسولُ اللّه ِ(ص): صِنفانِ مِن اُمَّتی إذا صَلُحا صَلُحَت اُمَّتی ، و إذا فَسَدا فَسَدَت اُمَّتی ، قیلَ : یا رسولَ اللّه ِ ، و مَن هُما ؟ قالَ : الفُقَهاءُ و الاُمَراءُ .پیامبر خدا (ص) فرمودند : دو گروه از امّت من هستند که اگر آنها درست شوند امّتم درست شود و اگر آنها فاسد گردند امّتم فاسد گردد. عرض شد: اى رسول خدا! آن دو گروه کدامند؟ فرمود: فقیهان و زمام داران.

حجاب حکم قرآن است

این استاد اخلاق حوزه علمیه  با تاکید و در پاسخ به این سؤال که چه کنیم که شیعه حقیقی حضرت باشیم؟ گفت: بانوان، حجاب اسلامی را رعایت کنند و حجاب اسلامی نه دستور امام خمینی(ره) هست و نه هیچ مرجع تقلیدی  بلکه حکم قرآن است و در سوره احزاب و سوره نور  این مسئله آمده است.

آیت‌الله مقدم قوچانی ادامه داد: خداوند متعال در آیه ۵۹ سوره احزاب می‌فرماید: « یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمً؛ ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلبابها (روسری های بلند) خود را بر خویش فرو افکنند، این کار برای اینکه (از کنیزان و آلودگان) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است و (اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده) خداوند همواره غفور و رحیم است.»

امام جماعت مسجد علوی گفت برای اینکه شیعه حقیقی حضرت شویم؛ باید واجبات دین را انجام دهیم و از محرمات دوری کنیم و امام صادق(ع) در همین مضمون روایت دارند که می‌فرمایند: «مَعاشِرَ الشیعهِ! کُونوا لَنا زَیْنا وَلا تَکونوا عَلَیْنا شَیْنا، قولوا لِلنّاسِ حُسْنا، واحْفَظوا ألْسِنَتَکُمْ وَکُفُّوها عَنِ الفُضولِ وقَبیحِ القَوْلِ؛ ای گروه شیعه! زینت ما باشید نه باعث ملامت و سرزنش ما، با مردم نیکو سخن بگویید، و زبانتان را حفظ کنید و آن را از زیاده روی و زشت گویی بازدارید.»

آیت‌الله سید علی مقدم قوچانی در پایان این گفتگو سخن خود را با ابیاتی به همراه توضیح ابیات که در ذکر مصیبت امام صادق(ع) است پایان برد:

دلا به سوگ نشین در عزای حضرت صادق

ز دیده اشک بریز از برای حضرت صادق

به نشر علم پس از باب او کس نشنیده

کسی رسیده باشد بپای حضرت صادق

ولیک حیف که مصور با جفای زیادش

نمود تنگ جهان را برای حضرت صادق

 نیمه شب  به خانه حضرت ریختند و حضرت را تبعید کردند از مدینه به کوفه و حضرت را  زندانی کردند.

باین ستم  ننمود اکتفا عاقبه الأمر

خموش نمود به زهرش صدای حضرت صادق

براستی که ستم کاری بنی عباس نبود منحصراً ماجرای  حضرت صادق

و دعبل خزاعی هم شعری دارد که باید در توضیح این بیت از شعر گفته شود:

«أری بنی‌امیّهَ معذورینَ إن قَتَلوا / ولا أری لبنی العباسِ مِن عُذُرِ

ابناءُ حربٍ و مروانٍ و اُسرتُهُم / بنو معیطٍ وُلاهُ الحِقدِ وَالوغَرِ

قومٌ قَتَلتُم علی‌الإسلامِ اوّلَهُم / حَتّی اذا استَمکَنوا جازوا علی‌الکُفرِ؛ ترجمه: بنی‌امیه اگر فرزندان پیامبر و اهل بیت او را بکشند، آن‌ها را در این کار معذور می‌بینم ولی در مورد بنی‌عباس عذر و دلیلی نمی‌بینم. فرزندان حرب (پدرابوسفیان) و مروان و خانواده‌ی آن‌ها و بنی‌معیط و همه‌ی حاکمانی که کینه‌توز و ستمگرند. بنی‌امیه همان قومی هستند که شما با بهانه کردن اسلام، سرانِ آن را کُشتید ولی چون چیره شدند از روی کفر به انتقام‌جویی و خون‌خواهی برخاستند.»

چه ظلمها که بآل علی رسید از آنها

یک از هزار شده است ابتلای حضرت صادق

علی بس است دل آتش گرفت در غم و الم او

همین  بس است برایم ولای حضرت صادق

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

علیرضا برومند

 انتهای پیام