ارشادِ گشت‌ها / نقد عملکرد گشت ارشاد

صراط:

طرح توسعه فرهنگ عفاف و حجاب در سال ۸۲ و دوران اصلاحات به تصویب رسید و در سال ۸۴ از سوی رئیس جمهور وقت، دکتر محمود احمدی نژاد ابلاغ شد. این طرح در تابستان ۸۵ با ون های سبز رنگ گشت ارشاد نمود بیشتری پیدا کرد و در خیابان ها با عنوان طرح «ارتقای امنیت اجتماعی» شناخته میشد.
به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از تبیان، این طرح گرچه به منظور پاسداشت ارزش های اسلامی و جلوگیری از ناهنجاری ها فعالیتش را آغاز کرد، اما در مدتی کوتاه خودش به یک معضل تبدیل شد که به دلیل برخی کج سلیقگی ها در اجرای طرح بخشی از مردم و بخصوص جوان ها را از ارزش های اسلامی همچون حجاب دورتر کرد.

چند روز قبل و در آخرین اشتباه ماموران گشت ارشاد، فیلمی از نحوه برخورد نادرست و همراه با خشونت مامور زن پلیس منتشر شد که این حرکت، به دستاویزی برای به سخره گرفتن حجاب و آرمان های انقلاب توسط اپوزوسیون و شبکه های خارجی تبدیل شد.
حرف در اینباره زیاد است اما لازم است چند کلمه ای را با کسانی که به این موضوع ربط پیدا می کنند صحبت کنیم.

سخنی با مسئولین و طراحان گشت ارشاد

مشخص نیست وقتی سخن از طرح ارتقای امنیت اجتماعی به میان آمد، دقیقا نیروی انتظامی را به چه کاری مکلف کردند، اما به طور کلی باید گفت که اگرچه در خصوص جمع آوری معتادان، بزهکاران، اراذل و اوباش و … توانسته موفق باشد اما این طرح در خصوص ارشادِ دخترانِ بدحجاب نمره قابل قبولی نگرفته است؛ علت این تفاوت عملکرد، متفاوت بودن سوژه هایی است که برخورد با آنها باید صورت می گرفت.

بگذارید بحث را کمی مبنایی تر پیش ببریم. وقتی ناهنجاری در جامعه بروز می کند چگونه باید با آن برخورد کرد؟ آیا با همه بزهکاری های اجتماعی باید به یک شکل برخورد کرد؟ آیا متولی مقابله با ناهنجاری های فرهنگی باید همان نهاد مقابله با جرم های کلانی همچون قتل و دزدی باشد؟

شاید برای جواب به این سوال بهتر باشد به سراغ دین و سیره اهل بیت برویم.
دین اسلام گرچه در مقام قانون‌گذاری خیلی محکم و سخت عمل کرده، اما در عمل و در مواجهه با افراد عاصی و خاطی تا حد ممکن نرم برخورد می کند و با آن ها مدارا می کند.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) وقتی مکه را فتح کردند اجازه ندادند خون از بینی حتی یک نفر بیاید هر چند آن یک نفر ابوسفیان باشد، و خطاب به مردم مکه فرمودند:
من نیز همان جمله ای را که برادرم یوسف به برادران ستمگر خود گفت، امروز به شما می گویم؛
لاتثریب علیکم الیوم یغفرالله لکم و هو ارحم الراحمین[۱] امروز بر شما ملامتی نیست، خدا گناهان شما را می آمرزد و او ارحم الراحمین است.

یا در روایتی دیگر آمده که زنی به خدمت امیر المومنین (علیه السلام) آمد و اقرار به گناه زنا کرد ولی حضرت اقرار او را نپذیرفت و فرمود برو تو این گناه را نکردی. [۲]
همچنین میتوان به نامه امیر المومنین به مالک اشتر حاکم مصر اشاره کرد که می فرمایند:
اگر شب هنگام کسی را در حال گناه دیدی، فردا به آن چشم نگاهش نکن ، شاید سحر توبه کرده باشد و تو ندانی.

مقام مومن در آموزه های دینی بسیار بالاست. امام صادق (علیه السلام) در عظمت مومن می فرمایند: »اَلْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَهً مِنَ اَلْکَعْبَهِ؛ احترام مومن بیشتر از حرمت کعبه است.»[3]

همه این ها که بخشی از لطافت معصومین در برخورد با مجرمین و گناه کاران است و نشان از این دارد که نحوه برخورد با جرم و بزه تا جایی که امکان دارد باید بدون خشونت باشد که در غیر این صورت اثر معکوس خواهد داشت.

سخنی با مجریان طرح گشت ارشاد

باید مجریان طرح و به صورت کلی کسانی که مسئول مقابله با ناهنجاری‌ها هستند، همچون امامان معصوم و پیامبر در برابر مجرمین تا جایی که می شود صبور باشند.
در خصوص این فیلم شاید حق با مامور پلیس باشد و آن دختر جوان اشتباه کرده و فحاشی کرده است، ولی ماموران باید از پیامبری الگو بگیرید که روی سر مبارکش خاکستر و احشام گوسفند می ریختند اما ایشان در پی انتقام نبودند؛ حتی وقتی یکی از آن ها کسالت داشت به عیادت او می رود.
حیف است این همه خدمت خود را در برابر این موضوعات پیش پا افتاده خراب کنید.
از طرفی نمی شود به خطاکاران نگاه بی دینی یا ضد دینی داشت، چه بسا یک زنی که بد حجاب است به دین تمایل دارد اما به سبب تبلیغات رسانه ها یا تربیت نادرست یک نقصی داشته باشد. حضرت آیت الله جوادی درباره دختران انقلاب فرمودند: «آن که روسری خود را بر سر چوب می کند، با قرآن مخالف نیست بلکه با این شرایط کشور مخالف است. » 
البته شاید بهتر باشد در این موضوعات اختلاف برانگیز فصل الخطاب را کلام رهبری قرار دهیم و خودسر عمل نکنیم. مقام معظم رهبری قائل به برخورد محبت آمیز با بدحجاب ها هستند و رفتار خشونت آمیز با این بانوان را خلافت حق و مصلحت می دانند.

سخنی با جوانان

نگارنده گرچه به آزادی بیان و تفکر اعتقاد دارد اما از سویی نمی شود ارزش قانون را نادیده گرفت. اصل قانون مندی هم شرعی است و هم عقلی. حالا شاید در این اثنا پیش بیاید که تفکر ما با یک قانون منافات داشته باشد حالا شما بگویید راهش چیست؟
آیا اینکه برای رسیدن به خواسته خود قانون را زیر پا بگذاریم کار درستی است؟
اصلا فرض بگیریم که این قانون عادلانه یا عاقلانه نیست آیا این عاقلانه است که ترویج بی قانونی کنیم؟
علاوه بر اینکه حداقل این قانون در جهت تباهی حقوق زن ها نیست بلکه در جهت حفظ حقوق و ارزش و احترام بانوان محترم است. پس بیاییم کمی بیشتر مدارا کنیم.

سخنی با مردم

فکر اشتباهی که در بین مردم وجود دارد این است که زود دست به قیاس می زنند. فقها می گویند برای بدست آوردن احکام نباید از قیاس استفاده کرد.
«منظور از «قیاس» این است که: موضوعى را به موضوع دیگرى که از بعضى جهات با آن شباهت دارد مقایسه کنیم، و همان حکمى که درباره موضوع اول است، براى موضوع دوم اثبات نمائیم.»[4]
این بحث تخصصی را اینجا آوردم که بگویم اگر پلیس خطاکاری دیدم، اگر عالم فاسدی دیدیم، اگر مسئول مختلسی دیدیم حکم کلی صادر نکنیم و سریع دست به قیاس نزنیم که اولین قیاس کنند شیطان بوده است.

پی نوشت ها:
[۱]سوره یوسف، آیه ۹۲
[۲] فروع کافى، ج‏۷، ص‏۱۸۵
[۳] الخصال، ج ۲، ص ۲۷
[۴] پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی