همه حقوقی که زنان سعودی بدست آورده اند

در حالی که زنان در برخی از کشورها مانند ایران سال‌هاست برای حقوقی مثل ورود به ورزشگاه، خروج از کشور، حق طلاق و … تلاش، رایزنی، مکاتبه و پیگیری می‌کنند، عربستان که سال‌ها سیاست‌های سختگیرانه‌ای برای زنانش به کار گرفته بود، این حقوق را به آنها تقدیم کرده است؛ اتفاقی خوب و امیدبخش و در عین حال تعجب‌آور.

حالا زنان عربستان، حتی اگر اغلبشان برای رسیدن به حقوقی که زنان سال‌هاست در بسیاری از کشورها دارند، تلاش هم نکرده باشند، از آنها بهره‌مند می‌شوند؛ حقوقی که البته شاید زمان لازم داشته باشد که پوسته مردسالاری حاکم بر عرف و فرهنگ این کشور را بشکافد، اما در هر حال، از حمایت و پشتوانه قانون برخوردار است و کارها، برای زنان این کشور، راحت‌تر از گذشته پیش خواهد رفت. آنها حالا حقوقی حتی بیشتر از بعضی کشورهای همجوارشان مانند ایران دارند؛ آخرین نمونه‌اش: حق حضانت.

حق رانندگی

زنان اغلب در عربستان از زندگی روزمره دور بوده‌اند و در بیشتر مناسبات از مردان جدا مانده‌اند. عمدتا یا تشویق شده‌اند که در خانه بمانند، یا مجبور بوده‌اند که رانندگان شخصی داشته باشند یا با رانندگی مردان خویشاوندشان عبور و مرور کنند. درواقع، عربستان، تنها کشوری بود که زنانش حق رانندگی نداشتند تا این که در پی سیاستگذاری‌های جدید این کشور، سال گذشته، این اجازه به زنان داده شد و حالا زنان عربستان با خوشحالی خودشان را آماده این تجربه جدید می‌کنند.

حق رانندگی، بر خلاف بعضی حقوق دیگر، موردی بود که برای زنان سعودی به سادگی به دست نیامد. در سال ۱۹۹۰ پنجاه زن در اعتراض به ممنوعیت رانندگی برای زنان، پشت فرمان نشستند و اگرچه توسط پلیس دستگیر شدند و حتی شغلشان را از دست دادند اما خواسته زنان این کشور را به گوش مسئولان رساندند. این اعتراض‌های گاه به گاه ادامه داشت تا این که در سال ۲۰۰۸ یکی از فعالان حقوق زنان در این کشور ویدیویی از رانندگی‌اش در یوتیوب منتشر کرد که بسیار پربازدید شد. سال ۲۰۱۱ هم یکی دیگر از این فعالان مدنی به نام منال الشریف به دلیل راه انداختن جنبشی در حمایت از رانندگی زنان دستگیر شد.

حالا سه ماه تا قانون لغو منع رانندگی زنان سعودی باقی مانده است، اتفاقی که قانونگذاران سعودی وعده آن را داده‌اند و برای چیزی که بی شک یک تغییر اساسی در عربستان سعودی محسوب می‌شود، برنامه‌ریزی می‌کنند.

استخدام در مشاغل جدید

در دوران ملک عبدالله، که در سال ۲۰۱۵ درگذشت، برای اولین بار به زنان اجازه داده شد تا به عنوان کارمند فروش در خطوط بازرسی سوپرمارکت‌ها کار کنند. علاوه بر این، او ۳۰ زن را به شورای مشورتی عربستان – نهاد انتصابی که به شاه مشورت می‌دهد – اضافه کرد.

در سال ۲۰۱۵ زنان عربستان اجازه پیدا کردند در انتخابات شرکت کنند، نه تنها شرکت در انتخابات، بلکه انتخاب شدن برای کسب جایگاه‌هایی در شهرداری. همچنین زنان توانستند مراتب بالاتری را هم به دست بیاورند به طوری که برای اولین بار یک زن سخنگوی سفارت عربستان در واشنگتن شد. فاطمه باعشن به عنوان تنها زنی که در منصب سخنگوی سفارت عربستان در جهان تعیین شد، در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد: باعث افتخار است که به عنوان سخنگوی سفارت عربستان در آمریکا خدمت کنم.

این انتصاب چند ساعت پس از دستور  پادشاه عربستان برای دادن اجازه رانندگی به زنان عربستان بود.

ورود به دانشگاه‌ها با تلفن همراه

در چارچوب مجموعه تصمیمات جدید عربستان درباره زنان به دانشجویان دختر اجازه داده شد با تلفن همراه وارد دانشگاه شوند.

مبارک العصیمی سخنگوی وزارت آموزش عربستان در توییتی اعلام کرد: بخشنامه‌ای مبنی بر عدم ممانعت از دانشجویان دختر برای ورود با تلفن همراه به محوطه دانشگاه یا استفاده از آن در داخل دانشگاه وجود دارد و این دستور اجازه استفاده از تمامی دستگاه‌های هوشمند را می‌دهد.

مبارزه با تعرض جنسی

در ادامه این تغییرات، پادشاه عربستان دستور تدوین قانونی را برای حمایت از زنان در برابر تعرض جنسی صادر کرد. سلمان بن عبد العزیز در پیامی خطاب به وزیر کشور به او دستور داد قانونی برای مبارزه با تعرض جنسی به زنان تدوین کند.

در متن پیامی که بن عبد العزیز برای وزیر کشور ارسال کرده، آمده بود: با توجه به خطرات و پیامدهای منفی مساله تعرض برای فرد، خانواده و جامعه و تعارضی که با ارزش‌های دین اسلام، عرف جامعه ما و آداب و رسوم‌مان دارد و نیز با توجه به اهمیت تدوین قانونی برای جرم تلقی کردن این مساله و تعیین مجازات‌هایی برای آن که بتواند به شکلی قاطعانه مانع از انجام چنین جرایمی شود، وزارت کشور مسؤول است طرحی قانونی برای مقابله با تعرض به زنان تدوین کرده و آن را برای انجام اقدامات لازم برای تصویب ارائه کند.

ورود زنان به ورزشگاه

زنان ورزشکار عربستان پیش از این توانسته بودند در المپیک و رقابت‌های ورزشی شرکت کنند. در سال ۲۰۱۲، ۲ زن و در سال ۲۰۱۶ چهار زن در المپیک شرکت کردند. اما زنان سعودی اجازه حضور در ورزشگاه‌ها را نداشتند تا این که این فرصت هم برای آنها فراهم شد و مقامات عربستان سعودی برای نخستین بار به زنان اجازه دادند به همراه خانواده‌هایشان در جشن روز ملی این کشور در استادیوم ورزشی شرکت کنند.

شرکت زنان عربستانی در یک جشن با حضور مردان یکی از مسایل مورد اختلاف عربستان در دو سال و نیم گذشته بود. با اینکه حضور زنان در فعالیت‌ها و مناسبت‌های مختلف پیش آمده بود، اما این نخستین مشارکت زنان عرب این کشور در روز جشن ملی و در داخل یک استادیوم فوتبال بود درحالی که پیشتر، زنان از ورود به ورزشگاه‌ها و دیدن مسابقات در کنار مردان منع می‌شدند.

خوانندگی زنان

با این که موسیقی مخصوصا آواز زنان برای سال‌ها در عربستان ممنوع بود، اما ناگهان تصمیم جدیدی گرفته شد و تلویزیون عربستان تصاویری از کنسرت موسیقی ام‌کلثوم، خواننده مشهور عربی را پخش کرد.

در پی موافقت‌ها و مخالفت‌هایی که با این تصمیم در فضای مجازی گرفته شد، انور عشقی، رئیس مرکز اطلاعات سیاسی و راهبردی خاورمیانه گفت: تلویزیون عربستان زمانی که توسط ملک فیصل، پادشاه اسبق این کشور افتتاح شد، یک ناظر مذهبی داشت و با این وجود آهنگ‌های ام‌کلثوم پخش می‌شدند. پخش آهنگ‌ها برای چندین دهه در تلویزیون عربستان متوقف شد اما امروز پخش آهنگ‌های ام‌کلثوم از شبکه فرهنگی عربستان از سر گرفته شد.

انور عشقی درباره تصمیمات اخیر عربستان از جمله آزادی رانندگی برای زنان در این کشور هم اعلام کرد: شرع می‌گوید که احکام می‌توانند در طول دوره‌های زمانی تغییر کنند و عربستان نیز در حال حاضر شاهد شکوفایی و پیشرفت در تمامی زمینه‌هاست.

برگزاری کنسرت

برگزاری نخستین کنسرت مختلط در عربستان هم از خبرهایی بود که تعجب به همراه داشت. این کشور که با موسیقی و آواز و حضور زنان و مردان در کنار هم میانه خوبی ندارد، خبر از برگزاری کنسرت “تامر حسنی”، خواننده مصری داد. این تصمیم را سازمان تفریح و سرگرمی عربستان که جایگزین هیئت امر به معروف و نهی از منکر شده، اعلام و البته تاکید کرد که عربستانی‌ها برای حضور در این کنسرت باید هشت شرط را رعایت کنند که از جمله مهم‌ترین آنها ممنوع بودن هر گونه حرکت موزون و رقص در کنسرت است.

علاوه بر شرط نرقصیدن، سازمان تفریح و سرگرمی عربستان اعلام کرد که نباید کودکان زیر ۱۲ سال در این مراسم حضور یابند. همچنین سالن کنسرت به دو بخش برای زنان و مردان تقسیم شده و سیگار کشیدن ممنوع است. حاضران باید لباس پوشیده بر تن داشته باشند و خوردن و آشامیدن در داخل سالن ممنوع است.

ورود به سینما

در میان تمام این تصمیمات که مردم عربستان را شگفت‌زده کرده بود، وزارت فرهنگ و اطلاع‌رسانی عربستان هم اعلام کرد به سینماها اجازه بازگشایی داده و به این ترتیب بعد از ۳۵ سال، زنان و مردان عربستانی به تماشای فیلم در سینما نشستند.

در دهه هشتاد میلادی، محافظه‌کاران این کشور به بهانه تهدید فرهنگ و هویت اسلامی، فعالیت‌های سینماهای عربستان سعودی را تعطیل کردند و حالا دولت عربستان اعلام کرده است که تا ۱۲ سال آینده، بیش از ۳۰۰ مجموعه سینمایی با ۲۰۰۰ پرده در این کشور به بهره‌برداری می‌رسد.

صدور فتوا از سوی زنان

مجلس این کشور حتی با صدور حکم فتوا از سوی مفتی‌های زن هم موافقت کرد. این مصوبه، ۱۰۷ رای موافق داشت و به ۴۵ سال حق انحصاری مردان در عربستان برای صادر کردن حکم فتوا خاتمه داد.

این تصمیم بعد از این گرفته شد که اعضای زن مجلس شورای عربستان درخواست خود را برای خارج کردن انحصار صدور فتوا از سوی مردان مطرح کردند. آنها گفتند نباید صدور فتوا تنها به مردان محدود شود و باید از نظرات زنانی که تحصیلات خود را در احکام فقه به پایان رسانده‌اند نیز در این زمینه استفاده کرد. مجلس شورای عربستان حتی خواستار در نظر گرفتن کمک هزینه برای افتتاح یک مرکز مستقل برای ایجاد مکانیسمی در سازماندهی فتوا شد.

حق حضانت

در تازه‌ترین قانونی که به نفع زنان سعودی صادر شده، آنها می‌توانند در صورتی که توافق کرده باشند که حضانت با مادر است، بعد از طلاق، بدون نیاز به تشکیل پرونده قضایی پس از جدایی از همسر، حضانت فرزندانشان را در اختیار بگیرند. این در حالی است که تا پیش از این، زنان سعودی برای در اختیار گرفتن حضانت فرزندانشان پس از طلاق به اجازه دادگاه و طی مراحل قانونی که کسب آن اغلب سال‌ها طول می‌کشید، نیاز داشتند.

حالا مادران علاوه بر گرفتن حق حضانت ساده‌تر از قبل، همچنین مجاز به انجام تمام امور اداری مربوط به فرزندانشان در دپارتمان‌ها و سازمان‌های دولتی، سفارتخانه‌ها و موسسات آموزشی و مدارس و نیز درخواست و دریافت گذرنامه برای آنها هستند.

گفته می‌شود اصلاحات جدید تحت نظر محمد بن سلمان ولیعهد ۳۲ ساله عربستان سعودی صورت گرفته و دلایل اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی در پشت پرده وجود دارد. با این حال به نظر می‌رسد چنین تصمیماتی گامی رو به جلو برای تحقق بیشتر حقوق زنان در کشوری با فرهنگ مردسالارانه به شمار می‎رود، حتی اگر عده‌ای انتقاد کنند که تمام این اقدامات، نمایشی است!