بررسی انتقادی جنس انگاری جوهر در حکمت صدرایی

چکیده

مقاله حاضر به بررسی این مسأله می پردازد که آیا مفهوم جوهر، جنس و مقوم انواع جوهری است یا آنکه مفهومی انتزاعی و غیر ماهوی است؟ غالب حکیمان مسلمان از جنسیت جوهر دفاع کرده اند و تعداد اندکی که فخر رازی در صدر آنهاست قائلند که جوهر جنس و مقوم انواع جوهری نیست. ملاصدرا مدافع جنس بودن جوهر است و ادله منکرین را به نحو گسترده مورد نقد قرار داده است. در این نوشته نخست اهم ادله منکرین جنسیت جوهر را گزارش می­کنیم. سپس نقدهای صدرا بریکایک آن ها را مورد بررسی قرارداده و نشان خواهیم داد که نقدهای حکیم نه تنها از قوت آن ادله نکاسته، بلکه در جای جای، ناخواسته مدعای منکرین را تقویت نموده است. در گام بعد دو دلیل بر اثبات جنسیت جوهر -یکی از صدرا و دیگری از علامه طباطبایی- گزارش شده آنگاه مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته اند، در نهایت بیان شده است که نظریه جنس بودن جوهر هیچ دلیل مستحکمی ندارد. حال آنکه بر نفی جنسیت جوهر ادله قابل اعتنایی وجود دارد. در پایان به این نکته پرداخته­ایم که نفی جنسیت جوهر پیامد های فلسفی مثبتی خواهد داشت که سه مورد از آنها را مورد بررسی قرار داده­ایم: الف- مقوله بندی جدید از جواهر. ب- رفع ابهام از جوهریت نفس وسایر بسائط. ج- رفع ابهام از جوهریت واجب تعالی.

کلیدواژه ها: جنس انگاری جوهر؛ ادله جنسیت جوهر؛ جوهریت بسائط؛ جوهریت واجب تعالی؛ تغییر عدد مقولات عشر

نویسندگان:

موسی ملایری: دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

فاطمه مرتجی: دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

نشریه پژوهش های هستی شناختی – دوره ۶، شماره ۱۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۶.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.