تفسیر آیه ۱۹ سوره نساء

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سراسر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتماً اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی‌ و فهم بهتر و بیشتر آیات قرآن کریم هر شب تفسیر آیاتی از این معجزه الهی را برای شما آماده می‌کنیم.

سوره نساء چهارمین سوره قرآن کریم است و ۱۷۶ آیه دارد. سوره نساء از نظر ترتیب نزول،بعد از سوره ممتحنه قرار دارد . همانطور که می‌دانیم ترتیب کنونی سوره های قرآن مطابق با ترتیب نزول سوره ها نیست . این سوره در مدینه و پس از هجرت نازل شده است.

 این سوره از نظر تعداد کلمات و حروف طولانی ترین سوره پس از سوره بقره است و نظر به اینکه بحث های فراوانی در مورد احکام زنان در آن آمده، به سوره نساء نامیده شده است .

 فضیلت و خواص سوره نساء

در فضیلت سوره نساء از پیامبر عظیم الشأن اسلام روایت شده است: «هر کس سوره نساء را قرائت کند، مانند آن است که بر همه مؤمنانی که میراثی بر جای گذاشته اند، صدقه داده است و اجری همانند آزاد کردن بنده به او خواهند داد و از شرک به دور بوده و در مشیّت الهی، از کسانی خواهد بود که خداوند از آنها در گذشته است». در کلامی از امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمده است: «اگر فردی سوره نساء را روزهای جمعه تلاوت نماید، از فشار قبر در امان خواهد بود.» شیخ طوسی قرائت سوره نساء را بعد از نماز صبح روز جمعه، مستحب دانسته است.

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ 

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ کَرْهًا وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَیْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ یَأْتِینَ بِفَاحِشَهٍ مُبَیِّنَهٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَیَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا 

اى کسانى که ایمان آورده‏ اید براى شما حلال نیست که زنان را به اکراه ارث برید و آنان را زیر فشار مگذارید تا بخشى از آنچه را به آنان داده‏ اید [از چنگشان به در] برید مگر آنکه مرتکب زشتکارى آشکارى شوند و با آنها بشایستگى رفتار کنید و اگر از آنان خوشتان نیامد پس چه بسا چیزى را خوش نمى دارید و خدا در آن مصلحت فراوان قرار مى‏ دهد (۱۹)

شان نزول :
در تفسیر مجمع البیان از امام باقر (علیه السلام ) نقل شده که این آیه در باره کسانى نازل گردیده که همسران خود را بدون این که همچون یک همسر با آنها رفتار کنند، نگه مى داشتند، به انتظار این که آنها بمیرند و اموالشان را تملک کنند. و از ابن عباس نقل شده که آیه فوق در باره افرادى نازل شده که همسرانشان مهر سنگین داشتند و در عین این که تمایل به ادامه زناشویى با آنها نداشتند به خاطر سنگین بودن مهر حاضر به طلاق آنها نمى شدند، و آنها را تحت فشار قرار مى دادند تا مهرشان را ببخشند و طلاق بگیرند.
جمعى از مفسران براى آیه فوق شاءن نزول دیگرى نقل کرده که متناسب با این آیه نیست ، بلکه متناسب با آیه ۲۲ است که ما آن را به خواست خدا در ذیل همان آیه خواهیم آورد.

تفسیر: باز هم دفاع از حقوق زنان

در آغاز سوره گفتیم که آیات این سوره با بسیارى از اعمال نارواى دوران جاهلیت مبارزه مى کند، در آیه مورد بحث به چند عادت ناپسند آن دوران اشاره گردیده است و به مسلمانان هشدار داده شده که آلوده آنها نشوند:

۱ – زنان را به خاطر اموالشان زندانى نکنید – همانطور که در شاءن نزول گفته شد یکى از رفتارهاى ظالمانه مردان ، در دوران جاهلیت این بود که با زنان ثروتمندى که از زیبایى بهره اى نداشتند ازدواج مى کردند، سپس آنها را به حال خود وامى گذاردند نه آنها را طلاق مى دادند و نه همچون یک همسر با آنها رفتار مى نمودند، به امید این که مرگشان فرا رسد و اموالشان را تملک کنند، آیه فوق مى گوید: (اى افراد با ایمان براى شما حلال نیست که از زنان از روى اکراه و ایجاد ناراحتى ، ارث ببرید) (یا ایها الذین آمنوا لا یحل لکم ان ترثوا النساء کرها)و به این ترتیب عمل فوق را محکوم ساخته است .

۲ – زنان را براى حلال کردن مهر خود تحت فشار قرار ندهید – یکى دیگر از عادات نکوهیده آنها این بود که زنان را با وسایل گوناگون ، تحت فشار مى گذاشتند تا مهر خود را ببخشند و طلاق گیرند، این کار مخصوصا بیشتر در موقعى بود که زن مهریه سنگینى داشت ، آیه فوق این کار را ممنوع ساخته و مى فرماید: آنها را تحت فشار قرار ندهید، به خاطر این که قسمتى از آنچه را به آنها پرداخته اید تملک کنید) (و لا تعضلوهن لتذهبوا ببعض ما آتیتموهن )ولى این حکم استثنایى دارد که در جمله بعد به آن اشاره شده است و آن این که اگر آنها مرتکب عمل زشت و ننگینى گردند شوهران مى توانند آنها را تحت فشار قرار دهند، تا مهر خود را حلال کرده و طلاق بگیرند) (الا ان یاتین بفاحشه مبینه ).در حقیقت این کار یک نوع مجازات و شبیه به گرفتن غرامت در برابر کارهاىنارواى این دسته از زنان است .آیا منظور از (فاحشه مبینه ) (عمل زشت آشکار) در آیه فوق ، خصوص اعمال منافى عفت است یا هر گونه ناسازگارى شدید؟ در میان مفسران گفتگو است ، ولى در حدیثى که از امام باقر (علیه السلام ) نقل شده تصریح گردیده که هر گونه مخالفت شدید زن و نافرمانى و ناسازگارى او را شامل مى شود (البته منظور هر مخالفت جزئى نیست زیرا در مفهوم کلمه (فاحشه ) اهمیت و فوق العادگى افتاده است و ذکر کلمه (مبینه ) نیز آن را تاءکید مى کند).

۳ – سپس دستور معاشرت شایسته و رفتار انسانى با زنان را صادر مى کند و مى فرماید: (با آنها شایسته معاشرت کنید) (وعاشروهن بالمعروف )و به دنبال آن اضافه مى کند: (حتى اگر به جهاتى از همسران خود رضایت کامل نداشته باشید و بر اثر امورى آنها در نظر شما ناخوشایند باشند (فورا تصمیم به جدایى نگیرید و تا آنجا که در قدرت دارید مدارا کنید). زیرا ممکن است شما در تشخیص خود گرفتار اشتباه شده باشید، و آنچه را نمى پسندید خداوند در آن خیر و برکت و سود فراوانى قرار داده باشد) (فان کرهتموهن فعسى ان تکرهوا شیئا و یجعل الله فیه خیرا کثیرا).بنابر این تا کارد به استخوان شما نرسد سزاوار است معاشرت به معروف و رفتار شایسته را ترک نکنید بخصوص اینکه بسیار مى شود که همسران درباره یکدیگر گرفتار سوءظنهاى بى دلیل و حب و بغضهاى بى جهت مى گردند و قضاوتهاى آنها در این حال غالبا نادرست مى باشد، تا آنجا که خوبیها در نظرشان بدى و بدیها در نظرشان خوبى جلوه مى کند، ولى با گذشت زمان و مدارا کردن ، تدریجا حقایق آشکار مى شود.ضمنا باید توجه داشت تعبیر به (خیرا کثیرا) که در آیه به همسرانى که مدارا مى کنند نوید داده شده مفهوم وسیعى دارد که یکى از مصادیق روشن آن فرزندان صالح و با لیاقت و ارزشمند است .