تفسیر آیات ۲۴۰-۲۴۲ سوره بقره

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سرتاسر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتما اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی‌ و فهم بهتر و بیشتر آیات قرآن کریم هر شب تفسیر آیاتی از این معجره الهی را برای شما آماده می‌کنیم. در این گزارش تفسیرآیات ۲۴۰-۲۴۲سوره بقره را می‌خوانید:

وَالَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَیَذَرُونَ أَزْوَ جاً وَصِیَّهً لِأَزْوَاجِهِمْ مَّتَعاً إِلَی الْحَوْلِ غَیْرَ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِی مَا فَعَلْنَ فِی أَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَّعْرُوفٍ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ
و کسانی از شما که در آستانه مرگ قرار می گیرند و همسرانی از خود به جای می گذارند، درباره ی همسرانشان این سفارش است که تا یک سال، آنها را (با پرداخت هزینه زندگی) بهره مند سازند و از خانه بیرون نکنند. ولی اگر آنها خود بیرون رفتند و تصمیم شایسته ای درباره ی خودشان گرفتند، بر شما گناهی نیست و خداوند توانا و حکیم است. (۲۴۰)

برخی مفسّران معتقدند نزول این آیه، قبل از آیه ۲۳۴ و قبل از آیه ارث است و با نزول آن آیات، این آیه نسخ شده و یا به عبارتی تاریخِ عمل به آن پایان پذیرفته است. ولی برخی دیگر معتقدند آیات عدّه و ارث، مقدار ضروری و واجب را مطرح کرده که زن فلان مقدار حقّ ارث دارد و فلان مدّت نیز واجب است عدّه نگهدارد،
ولی این آیه را می توان در کنار وظیفه ی واجب، به صورت یک عمل استحبابی قلمداد کرد. به این معنا که علاوه بر مدّت عدّه، اگر زن به احترام شوهر، خواست تا یک سال در خانه بماند، شوهر هم به احترام زن علاوه بر سهم ارث، مخارج یک ساله ی او را از ثلث خود، که درباره آن حقّ وصیّت دارد، بپردازد.* تفسیر اطیب البیان.

پیام ها:
۱- مردان، بخشی از مال خود را برای همسرانشان وصیّت کنند. (والذین یتوفون… وصیّه لازواجهم)
۲- در وصیّت، همسر انسان بر دیگران اولویّت دارد. (وصیّه لازواجهم)
۳- آینده زنان بیوه باید تأمین شود. (متاعاً الی الحول)
۴- هرگونه تصمیم زن در انتخاب شوهر مجدّد، باید عاقلانه و مشروع و با احراز مصلحت باشد. (فعلن فی انفسهنّ من معروف)
۵ – تشریع احکام الهی، بر اساس حکمت است. (عزیز حکیم)

وَلِلْمُطَلَّقَتِ مَتَعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَی الْمُتَّقِینَ
و برای زنان طلاق داده شده، بهره ی مناسبی است که ( پرداخت آن) بر مردانِ پرهیزکار سزاوار است. (۲۴۱)

کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ ءَایَتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
این چنین خداوند آیات خود را برای شما تبیین می کند، شاید که اندیشه کنید. (۲۴۲)

در آیات قبل، نحوه ی پرداخت مهریه به زنان طلاق داده شده، قبل از آمیزش و بعد از آن بیان شد. این آیه یا در مورد کسانی است که در ضمن عقد، مهریه آنان مشخّص نشده و قبل از آمیزش طلاق داده می شوند، و یا یک سفارش عاطفی و اخلاقی برای تمام موارد طلاق است که علاوه بر پرداخت تمام یا نصف مهریه، هدیه ای جداگانه برای جبران ناراحتی ها و دل شکستگی های زن، از سوی شوهر به او پرداخت شود.
البته این یک دستور اخلاقی و استحبابی است که سزاوار است متّقین و پرهیزگاران آنرا مراعات نمایند.
به هر حال از جلمه ی (حقّاً علی المحسنین) در آیه ۲۳۶ و (حقّاً علی المتّقین) در اینجا و (لا تنسوا الفضل بینکم) آیه ۲۳۷، می توان توجّه مخصوصِ اسلام را درباره ی حفظ حقوق وعواطف زنان مطلّقه بدست آورد.

امام حسن علیه السلام به زنی که طلاق داده بود، کنیزی را به عنوان هدیه بخشید. *کافی، ج ۶، ص ۱۰۵. *

پیام ها:
۱- در برخورد با زنان مطلقه، تقوا لازم است. (وللمطلّقات… حقّاً علی المتّقین)
۲- هدیه دادن که نقش کدورت زدایی و دلجویی دارد، نشانه ی پرهیزکاران است. (متاعاً بالمعروف حقّاً علی المتّقین)
۳- در احکام و دستورات الهی، باید اندیشه نمود تا به مصالح آن پی برد. (یبیّن اللّه لکم آیاته لعلکم تعقلون)