پیشنهاد تشکیل «صنف» برای نخبگان قرآنی/ تبیین اصول نقد صحیح

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) برنامه امروز افق رادیو قرآن به «چرایی و چگونگی نقد مسابقات سراسری قرآن و تشکیل پویش‌های مردمی در این موضوع» پرداخت که در این برنامه حمیدرضا بصیری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) و محمد انجم‌شعاع، معاون هماهنگی و نظارت راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی حضور داشتند.
در ابتدای این برنامه بصیری بیان کرد: با توجه به مورد مطالعاتی که مد نظر است، موضوع خوبی مطرح شده است، ضمن اینکه در تمام جوانب مربوط به زندگی اجتماعی، مسأله نقد و شیوه‌های آن از مسائلی است که باید برای فرهنگ سازی آن تلاش کنیم، اما مع الاسف هنوز این مسأله نهادینه نشده است، در حالی که بسیاری از دستورات قرآنی بر نقد کردن تأکید دارند و می‌بینیم که قرآن مبنای زندگی را بر نقد کردن قرار داده است، برای نمونه امر به معروف و نهی از منکر همگی اشاره به مسأله نقد و نقدپذیری دارند.
وی در پاسخ به این سؤال که نقد در جامعه اسلامی در چه جایگاهی قرار دارد تصریح کرد: دستورات قرآنی زیادی داریم که تاکید هم شده و همه اینها را که جمع می‌کنیم، می‌بینیم ماهیت نقد از درون آنها هویدا می‌شود، این همه سفارش به امر به معروف و نهی از منکر و دستور به نصیحت کردن و مشورت دادن همگی بیانگر جواز نقد کردن است.
بصیری در ادامه بیان کرد: جامعه و رسانه و افرادی که می‌خواهند قرآنی باشند، باید مسأله نقد را خصوصا این طیف قرآنی جدی‌تر بگیرند، چون ضرورت یک تکامل و رشد، دل دادن به نقد است، ما انسان‌ها چون کامل نیستیم، نقد و امر به معروف است که می‌تواند ما را رشد دهد.
وی اظهار داشت: شاید جالب باشد که بگویم، خداوند در قرآن کریم، خودش را به عنوان یک نقاد و ناقد معرفی می‌کند، خداوند افراد و فکرهای مختلف را مورد نقد قرار می‌دهد، مثلا یک عده‌ای که بنا دارند صحبت کنند و به آن عمل نکنند را نقد می‌کند و می‌فرماید: «لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ»، یا منافقان و حتی مسلمانان و … را خداوند به وسیله نقد به چالش می‌کشد. پس اصل نقد، یک ضرورت انسانی و اجتماعی است و یکی از اخلاقیات خداوند است و خداوند اولین ناقد است، منتها نقد کردن‌های ما دچار آسیب‌هایی است که باید بررسی شود.
در ادامه برنامه محمد انجم‌شعاع ضمن برشمردن نکاتی پیرامون پویش پویش سراسری قرآنیان جهت مطالبه تغییرات بنیادین در راستای ترویج واقعی فرهنگ تلاوت و موضوع شورای توسعه به این پویش بیان کرد: البته این مطالبات از سال‌های قبل بود، اما به نظر من و تیم نظارتی که در مسابقات ارومیه داشتیم، زمینه‌های بروز این نقدها در آنجا فراهم‌تر شد، لذا تحت عنوان پویش عام‌تر شد.
وی در ادامه افزود: در حالی که سنوات قبل هم با افرادی که نقد داشتند این تعامل وجود داشت و این اساتید حاضر در پویش سنوات قبل هم مطالبی را مطرح کردند و سال قبل یکی از مطالبات پیوستگی آزمون انتخابی برای اعزام به مسابقات بود که این منفک شد و امسال نتیجه این شد که این پیوستگی ایجاد شد و منجر شد که اصلاحی در فرایند مسابقات انجام دهیم.
انجم‌شعاع گفت: حرف آنها شنیده شد و شورای توسعه نیز خودش در مو‌ضعی قرار دارد که بپذیرد باید به سمت تحول برویم و لازمه این است که ببینیم مشکلات کجا است و اگر ندانیم در کجای کار مشکل است، بهبودی ایجاد نمی‌شود، لذا به دلیل مسئولیتم در دبیرخانه شورا، پیشگام شدم و درخواست کردم که افرادی که در این پویش مسئولیت دارند در دبیرخانه حاضر شوند و مطالبات آنها مذاکره شود و اولین مطالبه آنها نیز در حوزه مسابقات بود که دو جلسه میزبان آنها بوده‌ایم. البته هنوز منتظر هستیم که طرح مکتوب را ارائه کنند، البته به صورت پیوسته با آنها در تماس هستیم که طرح مکتوب ارائه شود و مذاکرات بعدی صورت گیرد.
در ادامه برنامه مجددا نوبت به بصیری رسید، وی در مورد شرایط و لوازم نقد کردن بیان کرد: ببینید، اصل نقد، قرآنی و اجتماعی است، اما اشکال است که ما از نقد بدمان می‌آید و یا حتی از یک مفاهیم قشنگ مانند نصیحت خوشمان نمی‌آید، خب اگر نصیحت با دلسوزی باشد، ارزشمند است و این است که گاهی اوقات نقد را با چیز دیگری اشتباه می‌گریم.
وی بیان کرد: یکی از ویژگی‌های نقد این است که عالمانه باشد، در امر به معروف هم همین است که اولین شرط شناختن معروف و منکر است که بتوانیم طرف را امر به معروف کنیم و او را به مسیر درست هدایت نماییم، در نقد هم همین است که باید جایگاه خودمان و مسئولیت‌های طرف مقابل و قوانینی که او باید رعایت کند را بشناسیم و ببینیم آنچه من می‌گویم در حیطه تکالیف او وجود دارد با خیر. خداوند نیز در آیه ۳۶ سوره اسراء از حرف زدن بدون علم نهی کرده است.
بصیری گفت: آن کسی که می‌خواهد نقد کند، باید قوانین را بداند و اگر بدون دانستن قوانین هر چیزی شروع به بیان کند بعدا نمی‌تواند بگوید، جاهل بودم و نمی‌دانستم، این مبحث فقهی و حقوقی است، اما از لحاظ اخلاقی، آنها که مجری هستند نباید بگذارند دیگران در جهل بمانند تا با تعامل دو طرفه نقدهای عالمانه صورت گیرد.
در ادامه برنامه مجددا انجم‌شعاع به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: من تلاش کرده‌ام در طول مذاکراتی که از قبل و در دو جلسه حضوری با عزیزان داشته‌ام، احساس کنند که ما به دنیال تحقق مطالبات دوستان هستیم و استقبال می‌کنیم، چون عزیزان قرآنی ما در جامعه امروز گروه مرجع هستند و مار نیز در کنار آنها قرار داریم لذا به خوبی عمل کنیم خود این، قابل تسری به کل جامعه است.
وی در ادامه افزود: اشکال اساسی که عرض کرده‌ایم این است که، چرخش داوری در مسابقات روشن نیست و این حق را به جوانان می‌دهم که آنها جای خودشان را در این نظام داوری نمی‌توانند جانمایی کنند و باید معلوم شود که ورود آنها کی است و خروج اساتید چه زمانی است، و گاها شاهد هستیم که اساتیدی که دست آنها را هم می‌بوسیم، همیشه هستند و جای رشد برخی‌ها وجود ندارد و ما هم با آنها هم زبان هستیم که آیین‌نامه چرخش داروی روشن باشد و باید تا سال بعد تدوین شود.
انجم‌شعاع گفت: بخش دیگری از مطالبه دوستان هم مربوط به کاستی‌ها در حوزه مسابقات خواهران بود که در این مسابقات از نظر کمیت و کیفیت قلت‌هایی داریم که این هم قابل قبول است، ما طی دو سال قبل در ستاد عالی، برای اولین بار مسابقات بین‌المللی خواهران را مصوب کردیم و مسابقات خواهران هم مسائل خودش را دارد و با رعایت این مسائل بالاخره انجام شد.

بصیری در ادامه برنامه مجدد به ایراد سخن پرداخت و گفت: یکی از مسائل آسیب‌شناسی نقد این است که برخی خیال می‌کنند نقد یعنی فقط ایراد گرفتن، در حالی که نقد باید عالمانه باشد و غیر منصفانه نباشد و ویژگی دیگر نقد این است که نقد بدون اثبات خوب نیست، نقد مثبت و منفی داریم، نقد یعنی محک زدن، وقتی می‌خواهید محک بزنید می‌گویید خوبی‌های آن این است و نواقص آن نیز فلان چیز است.
وی بیان کرد: اگر می‌بینید در دین ما عیب‌جویی بد است و نصیحت خوب است، دلایلش این است که در عیب فقط نکات منفی را می‌بینند اما نصیحت این است که نقاط خالی را می‌بیند و می‌خواهد این را پر کند و به کمال برسد و یکی از شیوه‌های نقد این که اول نقاط مثبت را ببینیم و اگر نبینیم منفی‌گرا می‌شویم و در درجه اول خودمان عذاب می‌کشیم. نباید نقد سبب شود که از گفتن محاسن باز بمانیم.
در ادامه برنامه انجم‌شعاع تصریح کرد: ۲۰ سال قبل جمله‌ای از آیت‌‌الله حائری شنیدم که نگاهم به نقد عوض شد، از ایشان در مقطعی در مورد نقد پرسیدیم، گفتند نقد مثل باد مخالفی است که موجب می‌شود بادبادکی که دست بچه است بالا رود و اگر نقد نباشد بادبادک بالا نمی‌رود، همه نقد این عزیزان در پویش نیز مشفقانه بوده است و ما نیز وظیفه داریم که این مطالبات را پیگیری نماییم.
انجم‌شعاع تصریح کرد: در خصوص یک مطالبه جدی دوستان باید عرض کنم که ممکن است برای این پویش بخشی از این پازل را که مسابقات است حل کنیم اما عزیزان باید یک سهم ویژه‌ای در تصمیم‌گیری‌های بزرگ قرآنی داشته باشند که بعد از انقلاب هم در حوزه پزشکی و مهندسی تجربه آن را داشته‌ایم که آنها مجموعه‌های صنفی خودشان را داشته‌اند و ضوابطی را برای خوشان وضع کرده‌اند و قرآنیان نیز باید بحث صنفی خودشان را تصویب کنند که این مجموعه نخبگان قرآنی بتوانند حتی آیین‌نامه را هم خودشان تدوین کنند. باید تشکیلاتی به وجود آید که قانون‌گذرا اجازه داده باشد که اینها نظرشان برای مسئولان در فلان مسأله نافذ باشد، همین صنف اساتید، آیین‌نامه داوری را بنویسند، چرا ما بنویسیم؟

در ادامه برنامه مجددا نوبت به بصیری عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) رسید، وی در این بخش گفت: یک نکته دیگری که توقع از جامعه قرآنی می‌رود که مد نظر قرار دهند این است که در نقد کردن‌ها باید مواظب باشیم که مقدسات لطمه نخورند و برای یک مطلب شخصی ولو این که حق باشد یک مطلب دیگر را از بین نبریم، همان که «هدف وسیله را توجیه نمی‌کند»، یعنی چون هدف این است که به حق برسیم به هر وسیله‌ای نباید چنگ بزنیم و قرآن و روایات به ما یاد داده‌اند که اگر می‌خواهید جدال کنید باید حکیمانه و با موعظه باشد و و اگر گفت‌وگو دارد به تندی و جدال می‌کشد ولو این که حق با شما باشد باید کنار بکشید.
وی بیان کرد: نکته آخر این که یک نقد مطلوب زمانی اتفاق می‌افتد که انسان در کنار نقد خودش، راه‌کار ارائه دهد، معصومان راه کار هم ارائه داده‌اند، حضرت لوط(ع)  وقتی آن کار زشت اخلاقی یعنی هم جنس بازی قوم خود را دید از این کار نهی کرد و فرمود راه طبیعی آن که باعث ادامه نسل هم می‌شود یعنی ازدواج با غیر هم جنس را پیش گیرید لذا ارائه راه‌کار نیز اهمیت دارد.
در انتهای برنامه انجم‌‌شعاع در پاسخ به این سؤال که آیا افراد این پویش راه‌کاری نیز ارائه داده‌اند یا خیر؟ گفت: در خصوص مسابقات یک واقعیت‌هایی وجود دارد، مسابقات تا سه سال قبل تعداد طوری بود که تعداد محدودی اول تا سوم بودند و ما بقی سال بعد باید مجدد در مسابقات شرکت می‌کردند، اما در ادامه سطح‌بندی مطرح شد اما با این حال دوستان گفتند که طرح جشنواره قرآنی را داریم و از عزیزان خواستیم که این طرح را مکتوب کنند و این کاری است که باید در کلان کشور تصمیم‌گیری شود و فکر ‌می‌کنم طی روزهای آینده طرح مکتوب ارائه شود.
وی بیان کرد: تکریم چهره‌ها هم از مطالبات عزیزان بود و مذاکراتی با نماینده بنیاد ملی نخبگان در شورای توسعه داشته‌ایم که آیین‌نامه بازنگری شود و حداکثر تشویق و ترغیب نخبگان قرآنی را در این آیین‌نامه داشته باشیم و این آیین‌نامه پایان سال بازنگری می‌شود.