قانون مهریه؛ ایرادات و اعتراضات آن

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فرناز اینانلو؛ مهر یا صدق آنچه قرار بود نشان دهنده عشق و علاقه زوج به زوجه شود این روزها تبدیل به یکی از پرچالش‌ترین بحث های جامعه شده است. از همان نقطه شروع که رقم بالای آن مانعی می‌شود برای ازدواج، تا خدایی ناکرده نقطه پایان که فکر می‌کردند نه داده شود و نه گرفته اما سند جرم می‌شود و دلیل زندان.

آنچه در فلسفه مهریه گفته می‌شود، هدیه‌ای است در شروع یک زندگی برای نشان دادن مهر و محبت مرد به همسر خود که باید متناسب با توان و دارایی مرد باشد، تا هر زمان که همسرش اراده کند توان پرداخت آن را داشته باشد؛ مهریه حق زن است و دلیلی برای چشم‌پوشی از آن نیست. اما این اصل که در واقع قرار بود رشته ای برای پیوند محکم‌تر زوجین باشد، با گذشت زمان و فرهنگ سازی‌های نادرست تبدیل به وزنه‌ای برای ارزش‌گذاری‌ها شده است آنطور که هرکه مهرش بالاتر باشد بیشتر دوست داشته می‌شود و در خانواده جدید خود ارج و قرب بالایی دارد.

به همین خاطر یکی از اصلی ترین بحث‌ها در جلسات خواستگاری، مشخص کردن رقم و یا تعداد سکه است که خود به تنهایی می‌تواند دست رد به سینه خواستگاران بزند. گاهی هم در این محافل به شوخی و خنده گفته می‌شود مهریه را کی داده و کی گرفته و با تایید بزرگان مجلس جلسه ختم به خیر می‌شود اما گذشت زمان می‌تواند اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی را رقم بزند و روزی فرا برسد که همان داماد به جرم عدم پرداخت مِهر عروس راهی زندان شود و در آخر بنابر شرایطش مجبور به انتخاب یکی از راه‌های پرداخت آن شود. البته لازم به ذکر است که برخی خلاء های قانونی موجود برای زنان گاها خانواده ها را مجبور به انتخاب این مسیر می‌کند که راه صحیح تر آن برطرف کردن موانع قانونی توسط قانون گذاران است تا بیش از این مهریه به اهرم فشار تبدیل نشود. اما مشکل کجاست؟ در این جریانات زنان مورد ستم قرار گرفته اند یا مردان؟ بطور کلی می‌توان این مشکلات را در چند بخش دسته‌بندی کرد:
۱-مشکلات جامعه
۲- مشکلات مردان
۳-مشکلات زنان

مشکلات جامعه
فرهنگ‌سازی غلط جامعه که مهریه را معیار ارزشمند بودن زنان نشان می‌دهد و رفع آن نیازمند فرهنگ‌سازی توسط حاکمیت، اصلاح نگرش نسل جوان و همراهی بیشتر خانواده هاست که البته به ثمر نشستن آن در جامعه نیازمند صرف زمان است.

مشکلات مردان
در تجمع اخیر که غالب جمعیت آن را آقایان تشکیل می‌دادند، مسائل مختلفی مطرح شد که در مجموع اعلام می‌کردند با وضعیت فعلی معیشتی دیگر قادر به پرداخت مهریه قسط‌بندی شده هم نیستند و این نحوه اجرای احکام ظلمی است در حق مردان. از جمله مسائل مطرح شده:
الف- سوء استفاده برخی زنان از مهریه برای کسب درآمد و درخواست آن (درکنار طلاق) حتی قبل از شروع یک زندگی مشترک.
ب-دریافت مهریه حتی پس از فوت زن توسط خانواده پدری او.
ج- تاثیر تورم و افزایش قیمت سکه بر روی تعهدی که آنان در ابتدای ازدواج داده اند.
د- ناحق بودن زندانی شدن مردان به دنبال تشکیل زندگی مشترک
ه- و…
البته که شاید در نگاه اول برخی از این صحبت ها به حق باشد اما بی انصافی است که یک مسئله مرتبط با زندگی مشترک را بدون نگاه به هر دو سمت آن بررسی کرد. مشکلات زنان در پلاکارد‌های دست مردان نادیده گرفته شده است که در بخش بعدی به آن می‌پردازیم.

مشکلات زنان
الف- مشکل بودن اثبات عسر و هرج در زندگی برای جاری کردن خطبه طلاق.
ب- نداشتن شغل و درآمد مالی بعد از طلاق و کافی نبودن نفقه تعیینی باتوجه به وضعیت معیشتی فعلی.
ج- نبود ضمانت اجرای مهریه در صورت حذف حبس مردان.
د- انتقال اموال به دیگران توسط مردان جهت فرار از پرداخت مهریه.
ه- و…

که در همه این موارد زنان ناچار به استفاده از مهریه و گاهی زندانی کردن مرد برای گرفتن طلاق و رهایی از شرایط غیرقابل تحمل زندگی خود می‌شوند. در قبال این اعتراضات کارشناسان بسیاری مسئله را بررس و طرح هایی برای رفع اشکالات موجود مطرح شد که اغلب یا نگاهشان منحصر به مشکلات یکی از گروه زنان و مردان بوده و یا خود به تنهایی می‌توانست زندگی را قبل از آنکه به بحران و مرحله جدایی برسد درگیر چالش کند. برای مثال تعیین سقف قانونی برای مهریه که طبیعتا زنان بیشتری را برای گرفتن طلاق دچار مشکل می‌کند.

همچنین بررسی اموال مرد در ابتدای زندگی برای مشخص کردن توانایی پرداخت مهریه توسط او، که گذشت زمان و امکان اتفاقات ناگوار مالی (برشکستگی و..) را برای مردان نادیده می‌گیرد. اخذ مهریه در طول زندگی مشترک و قسط‌بندی آن در طی سالیان متوالی هم راهکاری است که بیش از پیش پای قانون، تهدید و خط‌و‌نشان‌ها را به وسط یک زندگی که باید محل آرامش و رشد افراد آن باشد باز می‌کند. به عنوان نکته پایانی می‌توان گفت هرچه که به مرز زندگی مشترک نزدیک شود بدون شک نیازمند بکارگیری ظرافت و درنظر گرفتن دوکفه ترازوی آن است و نباید آسودگی یکی را فدای راحتی دیگری کرد آنچه مهم است حفظ بنیان و آرامش خانواده و تمامی اعضای آن است. شتاب‌زدگی در حل این بحران جائز نیست و نباید قوانین جدید موجب راه‌اندازی تجمعات بعدی شود. توجه به فرهنگ سازی در کنار بررسی مشکلات هر دو گروه و همچین بررسی سایر قوانین و مسائل مرتبط با مهریه (از جمله نفقه، اثبات عسر و هرج برای زنان، ارتقاء سطح مشاورین خانواده در طول زندگی و..) میتواند در حل مشکلات راهگشا باشد.

فرناز اینانلو – مسئول دفتر خواهران تحکیم وحدت

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.