فهم پدیدارشناسانه اربعین نیازمند درک عینی تجربه‌های فردی است

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار مهر، نخستین وبینار «ارتباطات آئینی: تجربه زیسته اربعین» توسط گروه ارتباطات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و با مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز مختلف علمی روز چهارشنبه ۲۱ مهر ۱۴۰۰ به شکل مجازی برگزار خواهد شد.

حسن بشیر، دبیر علمی این وبینار و استاد ارتباطات بین‌الملل دانشگاه امام صادق (ع) در مورد عنوان وبینار و اهمیت نگاه مبتنی بر تجربه زیسته گفت: اربعین وجوه مختلفی در تاریخ اسلامی شیعی دارد. در حقیقت اربعین تجلی مداوم عاشورا است که در فرایند تاریخ طولانی به شکل‌های مختلف بازنمایی شده و هم‌اکنون به شکل راهپیمایی و زیارت اربعین و مراسم پیرامون آن مطرح است. مطالعه اربعین می‌تواند از جنبه‌های مختلف معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، روش‌شناسی و انسان‌شناسی صورت گیرد. همه این جنبه‌ها می‌توانند در فهم ما از حادثه عاشورا و پدیده اربعین که محصول تعامل مداوم انسان با عاشورا و حضرت سید الشهداء (ع) و حوادث مربوطه است، تاثیر زیادی در رشد و تعالی انسان داشته باشد.

وی افزود: انسان با تجسم سازی ذهنی عینی خود از تاریخ و حوادث تاریخ، می‌تواند نوعی از «تجربه ذهنی تاریخی» به دست آورد که این تجربه یک تجربه پدیدارشناسانه در حوزه فهم و ادراک است. اربعین، این تجربه را به شکل یک عمل عینی که در راه‌پیمایی و زیارت و مراسم مربوطه تجلی می‌یابد در اختیار تک‌تک افرادی که در این مراسم حضور دارند در اختیار می‌گذارد. بنابراین، هر فرد اربعینی یک تجربه زیسته مربوط به خود از اربعین را خواهد داشت که علاوه بر شناخت عمومی از حادثه اربعین نوعی از معرفت‌شناسی شخصی را نیز در وجود وی به وجود می‌آورد که زاییده علم یا تحلیل‌ها و تفسیرهای علمی نیست، بلکه تجربه خالص و مستقیم فرد از ارتباط با عاشوراست که به شکل‌های گوناگون در این مسیر اربعینی در ذهن و روح وی شکل می‌گیرد. نگاه به این تجربه‌ها و طرح و بررسی و تحلیل آنها می‌تواند ما را در شناخت عینی‌تر عاشورا و تأثیرات آن در ساخت فرهنگ اسلامی شیعی انسانی تأثیرگذار باشد.

استاد ارتباطات بین‌الملل درباره شکل‌گیری این تجربه زیسته بر مبنای عقل، روح و قلب اشاره و بیان کرد: تجربه زیسته با سه ساحت عقل، روح و قلب ارتباط عمیقی دارد. عقل تجربه عینی و پدیدارشناسانه را شناسایی و صورت‌بندی می‌کند. این صورت‌بندی عقلانی برای فهم این تجربه و درک گفتمانی آن در رابطه با گفتمان‌ها و حوادث دیگر بسیار مهم است و نقش اساسی در تعیین جهت‌گیری آن و ایجاد نوعی از مفصل‌بندی با حوادث و گفتمان‌های دیگر دارد. روح، یک درک دیگر شهودی معنوی را از حوادث تاریخی و وقایع عینی هم‌زمان و درزمان می‌تواند داشته باشد که در ترسیم اهمیت و ارتباط آن با این جهان و آن جهان حائز اهمیت است. بدون درک روحانی، فهم عقلانی، یک فهم کامل از تاریخ و وقایع جاری نخواهد بود. این پیوند و فرایند فهم با ادراک قلبی تکمیل می‌یابد. قلب، می‌تواند احساس و فهم مستقیم بدون واسطه با مسائل مختلف ایجاد کند. قلب یک مخزن ارتباطی میان درون و بیرون فرد است که با ویژگی‌های ماهیتی عقل و روح تفاوت قابل‌توجهی دارد. ادراک قلبی تولیدکننده یک رابطه عمیق درونی با اتفاقات بیرونی است. به عبارت دیگر، اگر ساحت عقل، یک ارتباط عقلانی میان پدیده‌ها و تحلیل آنها ایجاد می‌کند، و ساحت روح نوعی از ارتباط شهودی را به وجود می‌آورد، ساحت قلب در حقیقت ماهیت اساسی پدیده را ملموس‌تر و تجربی‌تر می‌کند و ارتباط واقعی را می‌سازد.

وی ادامه داد: این سه ساحت در اربعین تجسم ابعاد وسیع آن برای ساخت انسان است. این انسان در حوزه اسلامی-شیعی بهره‌های فراوان می‌برد، اما در حقیقت بشریت به‌طور عام نیز از این حادثه تاریخی که منعکس‌کننده اخلاق، جهاد و شهادت برای نجات انسان است نیز بهره‌های خود را می‌برد.

رئیس سابق آکادمی آکسفورد برای تحصیلات عالی، تاکید کرد: فهم پدیدارشناسانه اربعین، نیازمند درک عینی تجربه‌های فردی و در سطح فراتر اجتماعی است. این تجربه‌ها، ذخایر مهمی برای فهم عاشورا در ذهنیت اسلامی شیعی انسانی است. درک و فهم افراد، و شناخت این درک، ما را در شناخت عمق حضور و نفوذ عاشورا در جامعه اسلامی و انسانی آشنا می‌کند. به همین دلیل گروه ارتباطات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز مختلف علمی، این وبینار را برای کشف و تدوین این تجربه‌ها و تحلیل آنها برگزار کرده است.

بشیر در این زمینه گفت: این وبینار نخستین اقدام در این زمینه است اما امیدواریم که این جریان به شکل مداوم در وبینارها، سمینارها و نشست‌های مختلف ادامه یابد.

وی اظهار امیدواری کرد که بحث در مورد تجربه‌های زیسته اربعین، در آینده به شکل گسترده‌تری با فراخوان از کلیه کسانی که به یک تجربه قابل انعکاس در این زمینه دست‌یافته‌اند، مطرح گردد و نسبت به ثبت این تجربه‌ها و بازتولید آن‌ها به شکل‌های مناسب هنری-ادبی اقدام شود.

بشیر در پایان تاکید کرد: تجربه زیسته اربعین که می‌تواند به شکل فردی و جمعی در قالب‌های مختلف هنری بازتولید شوند، نباید فقط برای جامعه ما تدوین شود بلکه انتقال این تجربیات با زبان‌های مناسب بین‌المللی و با استفاده از سبک‌های مختلف علمی هنری ادبی برای جوامع مختلف جهانی باید مورد توجه جدی قرار گیرد. عاشورا و اربعین متعلق به همه انسانیت است و انسان امروز به‌شدت نیازمند فهم چنین تجربه‌های ماندگار و ارزشمند است.

وبینار مزبور چهارشنبه ۲۱ مهر ۱۴۰۰ از ساعت ۹ تا ۱۲ برگزار می‌شود و شرکت در آن از طریق لینک‌های https://vc.rihu.ac.ir/ch/meeting4 و https://heyatonline.ir/fa/heyat/3042 امکان‌پذیر است.